U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac poseduje imanje u selu ... (opština ...) na kom ima zasađen malinjak površine 90 ari, kupinjak površine 20 ari, šljivik površine 2 ha i žitarice zasejane na površini od 4,5 ha. Dana 14.05.2015. godine teritoriju opštine ... pogodilo je veliko nevreme kada je grad uništio useve u nekoliko sela (voćnjake, malinjake, itd). U vreme nastanka štete nije ispaljena nijedna protivgradna raketa na teritoriji navedene opštine, iako sezona zaštite od grada počinje 15. aprila i traje do 15. oktobra svake godine. Na osnovu zapisnika o preliminarnoj proceni štete (sačinjenim od strane komisije opštine ...) i osnovnog i dopunjenog nalaza i mišljenja veštaka poljoprivredne struke, utvrđeno je da je tužiocu isplaćen iznos od 61.200,00 dinara na ime namenskih sredstava za isplatu naknade za ublažavanje nastalih posledica štete, te da ukupna šteta koju je tužilac pretrpeo za 2015. i 2016. godinu iznosi 13.868.000,00 dinara (prema cenama u vreme veštačenja 2021. godine).

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su delimično usvojili tužbeni zahtev smatrajući da postoji podeljena odgovornost stranaka za štetu. Tužena odgovara za štetu po osnovu objektivne odgovornosti u smislu član 172. Zakona o obligacionim odnosima (ZOO), zbog neobezbeđivanja raketa i nepreduzimanja neophodnih mera i radnji za aktiviranje sistema protivgradne zaštite, dok se odgovornost tužioca sastoji u tome što nije preduzeo odgovarajuće mere zaštite svojih zasada (osiguranje od štete). Nižestepeni sudovi su stanovišta da protivgradna zaštita nije uspešna u potpunosti, ali da ipak obezbeđuje uspešnost do 70% zaštite zbog čega su opredelili doprinos tužene u tom procentu. Dok je tužilac doprineo nastanku štete sa 30% jer nije osigurao zasade, a da se nepostavljanje protivgradne mreže ne može pripisati tužiocu u njegov doprinos jer je na osnovu nalaza i mišljenja veštaka poljoprivredne struke utvrđeno da postavljanje takve mreže na parceli tužioca nije bilo moguće zbog konfiguracije terena i vetrovitog područja. Sledom toga je tužena obavezana na isplatu iznosa od 9.595.395,00 dinara kao razlike utvrđenog iznosa nastale materijalne štete, umanjenog za doprinos tužioca i iznosa koji mu je vansudski isplaćen.

Navedeno stanovište nižestepenih sudova o postojanju odgovornosti tužene uz umanjenje visine štete zbog doprinosa tužioca prihvata i Vrhovni kasacioni sud kao pravilno, nalazeći da je zasnovano na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Prema Zakonu o ministarstvima (''Službeni glasnik RS'' 44/14), poslovi protivgradne zaštite su u nadležnosti Ministarstva unutrašnjih poslova i obavljaju se u Sektoru za vanredne situacije. Sezona odbrane od grada u Republici Srbiji počinje 15. aprila, a završava se 15. oktobra (i tu tvrdnju tužena nije osporila). Tužena je propustila da obezbedi neophodne uslove i mere za protivgradnu zaštitu, jer nije obezbedila rakete i nije obučila strelce, niti im je u vanrednoj situaciji naredila da dejstvuju u cilju zaštite. Grad ne predstavlja višu silu da bi tužena bila oslobođena odgovornosti prema članu 177. ZOO jer se pojava gradonosnih oblaka može u meteorološkom smislu predvideti i šteta u pretežnom delu sprečiti ili umanjiti.

Imajući u vidu izloženo, neosnovan je revizijski navod da nisu ispunjeni uslovi za odgovornost tužene iz Zakona o vanrednim situacijama (''Službeni glasnik RS'' 11/09 i 92/11). Naime, grad predstavlja elementarnu nepogodu – član 8. stav 1. tačka 3. Zakona; subjekti zaštite su i državni organi – član 4. stav 1. tačka 1; svako ima pravo na zaštitu - član 5a; zakon propisuje preventivno delovanje – član 5g (u normativnom delu zakon ga razrađuje); MUP koordinira rad sa svim subjektima zaštite - član 11. tačka 5; organizuje sistem obaveštavanja – član 11. tačka 6; priprema i sprovodi bezbedonosnu zaštitu – člana 11. tačka 8.

Takođe, i Zakon o lokalnoj samoupravi (''Službeni glasnik RS'' 122/07) sadrži pravila da je opština odgovorna i da u skladu sa Ustavom i zakonom organizuje zaštitu od elementarnih nepogoda.

Iz izloženog proizilazi da Republika Srbija preko nadležnog sektora MUP-a vrši isporuku protivgradnih raketa, obučava i finansira naknadu za rad strelaca i daje dozvolu za dejstvo protivgradnih stanica u vanrednim situacijama (gradonosni oblaci). Zbog toga je ona odgovorna za štetu po članu 35. Ustava RS, članu 172. ZOO i po izloženim pravilima iz Zakona o vanrednim situacijama. Za štetu bi mogla biti odgovorna i opština po Zakonu o lokalnoj samoupravi, ali iz oba propisa proizilazi da za štetu od elementarnih nepogoda odgovara više štetnika pa je njihova odgovornost solidarna po članu 207. ZOO. Kod solidarne odgovornosti oštećeni ima pravo izbora u smislu člana 414. ZOO. U konkretnom slučaju, tužilac je izvršio optiranje (mogao je tužiti i opštinu ili samo Republiku Srbiju ili samo opštinu). Isticanje tužene o postojanju odgovornosti opštine na čijoj se teritoriji desio štetni događaj može biti od značaja u eventualnoj regresnoj parnici između Republike Srbije i opštine, a ne u odnosu između oštećenog i štetnika.

Neosnovano se revizijom pobija činjeničnopravni zaključak nižestepenih sudova da je uspešnost i efikasnost dejstva protivgradne zaštite 70%, u kom procentu je opredeljen doprinos tužene. Ovo iz razloga što je na tuženoj bio teret dokazivanja činjenica koje umanjuju njenu odgovornost zbog nepreduzimanja neophodnih mera za aktiviranje sistema protivgradne zaštite, konkretno predlaganje veštačenja na okolnost koliko iznosi uspešnost protivgradne zaštite, a kako tužena nije predložila takvo veštačenje u ovom postupku, pravilno je prvostepeni sud odlučio o visini doprinosa tužene, pravilom o teretu dokazivanja

U pogledu revizijskih navoda kojim se osporava visina šteta koju je tužilac pretrpeo, Vrhovni kasacioni sud nalazi da tužena tokom postupka nije isticala primedbe na osnovni niti na dopunski nalaz i mišljenje veštaka poljoprivredne sturke na osnovu koga je utvrđena visina šteta, pa takve navode sada neosnovano ističe u reviziji. Takvi navodima revizije se u suštini osporava pravilnost utvrđenog činjeničnog stanje, što ne može biti razlog za izjavljivanje revizije u smislu odredbe člana 407. stav 2. ZPP.

Na osnovu svega navedenog, Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 414. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić