U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Popović, predsednika veća, Božidara Vujičića i Lidije Đukić, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., koga zastupa punomoćnik Srđan Aleksić, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, Ministarstvo odbrane, koju zastupa Vojno pravobranilaštvo, radi utvrđenja diskriminacije, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 805/19 od 21.02.2019. godine, u sednici veća od 05.06.2019. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJU SE presuda Višeg suda u Somboru P 1295/18 od 07.12.2018. godine i presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 805/19 od 21.02.2019. godine, tako što se kao neosnovan ODBIJA tužbeni zahtev tužioca AA iz ... kojim je tražio da se utvrdi da je Zaključkom Vlade Republike Srbije broj 401-161/2008 od 17.01.2008. godine, kojim su dozvoljena sredstva radi isplate novčane pomoći ratnim vojnim rezervistima sa prebivališta na teritoriji sedam nerazvijenih opština - Kuršumlija, Blace, Bojnik, Lebane, Žitorađa, Doljevac i Prokuplje, povređeno načelo jednakih prava i obaveza čime je izvršena diskriminacija na osnovu mesta prebivališta tužioca kao učesnika rata 1999. godine, a koji nije naveden u navedenom zaključku.

OBAVEZUJE SE tužilac AA iz ... da tuženoj Republici Srbiji, Ministarstvu odbrane, na ime troškova postupka isplati 90.000,00 dinara u roku od 15 dana po prijemu sudske odluke.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Somboru P 1295/18 od 07.12.2018. godine usvojen je tužbeni zahtev tužioca, pa je utvrđeno da je Zaključkom Vlade Republike Srbije broj 401-161/2008 od 17.01.2008. godine, kojim su dozvoljena sredstva radi isplate novčane pomoći ratnim vojnim rezervistima sa prebivališta na teritoriji sedam nerazvijenih opština - Kuršumlije, Blaca, Bojnika, Lebana, Žitorađe, Doljevca i Prokuplja, povređeno načelo jednakih prava i obaveza čime je izvršena diskriminacija na osnovu mesta prebivališta tužioca kao učesnika rata 1999. godine, a koji nije naveden u napred navedenom zaključku. Tužena je obavezana da tužiocu naknadi troškove postupka u iznosu od 29.000,00 dinara sa kamatom.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 805/19 od 21.02.2019. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tužene, a prvostepena presuda Višeg suda u Somboru P 1295/18 od 07.12.2018. godine potvrđena. Zahtevi tužioca i tužene za naknadu troškova drugostepenog postupka su odbijeni.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tužena je blagovremeno izjavila reviziju iz svih zakonom predviđenih razloga.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP (''Službeni glasnik RS'' 72/11, 55/14) i člana 41. stav 4. Zakona o zabrani diskriminacije (''Službeni glasnik RS'' 29/2009), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tužene osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac se nalazio na odsluženju vojnog roka u periodu od 24.03.1999. do 29.06.1999. godine u Vojnoj pošti ..-.., ..., a učestvovao je u ratu od 24.03.1999. do 26.06.1999. godine kao pripadnik iste vojne pošte što mu je i ubeleženo u vojnoj knjižici. Primao je vojničku platu u simboličkim iznosima ali ne i ratne dnevnice. Tužilac nije podnosio tužbu niti se pismeno obraćao tuženoj radi mirnog rešenja već je ovo prva i jedina tužba koju je podneo vezano za njegovo učešće u ratu. Tužilac živi u ... . Između Vlade Republike Srbije i ratnih vojnih rezervista iz tzv. nerazvijenih opština Kuršumlije, Lebana, Bojnika, Žitorađe, Doljevca, Prokuplja i Blaca 11.01.2008. godine zaključen je sporazum kojim je regulisana isplata pomoći pomenutim opštinama u 2008. godini u ukupnom iznosu od 2.000.000.000,00 dinara. Dogovoreno je da će kriterijume za raspodelu novčane pomoći utvrditi Komisija sastavljena od predstavnika lokalnih uprava i predstavnika samih rezervista, a kao jedinstveni kriterijumi za sticanje prava za dobijanje pomoći sporazumom su određeni: dostavljanje pravnosnažnih presuda donetih na osnovu odricanja od tužbenih zahteva ratnih vojnih rezervista iz napred navedenih opština pred nadležnim sudovima protiv Republike Srbije, a po osnovu isplate naknade te je dogovoreno da vremenski period koji se uzima u obzir kod sticanja prava na novčanu naknadu iznosi maksimalno 78 dana provedenih na ratištu. Vlada Republike Srbije je 17.01.2008. godine donela Zaključak broj 401-161/2008-1 kojim je prihvatila informaciju o potrebi obezbeđenja sredstava ostvarenih u postupku privatizacije za isplatu pomoći nerazvijenim opštinama koja se sastavni deo ovog zaključka. U tom zaključku je navedeno da će se deo sredstava ostvarenih u postupku privatizacije u 2007. godini u iznosu od 2.000.000.000,00 dinara preneti na posebne račune pomenutih nerazvijenih opština za napred navedene namene, a raspodela sredstava će se vršiti u skladu sa pomenutim kriterijumima. Ministarstvo rada i socijalne politike Republike Srbije je 07.04.2008. godine usvojilo informaciju o načinu rešavanja isplate naknade za angažovanje lica u rezervnom sastavu odnosno ratnih veterana u oružanim akcijama od 17.08.1990. godine i u ratu u SRJ 1999. godine kojim je predloženo da se donese propis za rešavanje pitanja osnovanosti potraživanja ratnih dnevnica kao i da se jedinstveno i sistematski uredi pitanje isplate naknade za angažovanje lica u rezervnim sastavima u pomenutim ratovima, a da budu obuhvaćeni svi rezervisti i ratni vojni veterani.

Polazeći od napred navedenog nižestepeni sudovi nalaze da tužiocu, kome nisu isplaćene dnevnice za učešće u ratu, pripada pravo na isplatu istih bez obzira što se nalazio na redovnom odsluženju vojnog roka, odnosno što nije bio u statusu ratnog vojnog rezerviste. Kao poseban razlog za to sudovi navode da je u zaključku Komisije kojim su utvrđeni kriterijumi za dodelu novčane pomoći vojnim rezervistima iz 1999. godine opštine Kuršumlija propisano da pravo na isplatu novčane pomoći u visini od 50% pripadajućeg iznosa dnevnice imaju i aktivna vojna lica na odsluženju vojnog roka.

Osnovano tužena u reviziji ističe da su odluke nižestepenih sudova donete uz pogrešnu primenu materijalnog prava.

Evropski sud za ljudska prava je u svojoj odluci Okpisz v. Germany broj 59140/00 od 25.10.2005. godine naveo da se pod diskriminacijom podrazumeva nejednako postupanje prema licima koja se nalaze u sličnoj ili istoj situaciji bez objektivnog i razumnog opravdanja kada se ono zasniva na nekom ličnom svojstvu. Predmet spora u ovoj parnici se odnosi na pitanje da li je tužilac, koji ima prebivalište u ..., diskriminisan Zaključkom Vlade Republike Srbije od 17.01.2008. godine u odnosu na druga lica na koja se odnosi taj zaključak a koja imaju prebivališta na području nerazvijenih opština koje su pomenute u zaključku. Za postojanje diskriminacije pre svega je neophodno da se lica nalaze u sličnoj ili istoj situaciji. Tužilac je za vreme ratnih dejstava 1999. godine bio vojnik na odsluženju vojnog roka, a pomenuti Zaključak Vlade Republike Srbije, koji je po navodima tužbe i tužbenom zahtevu diskriminatorski akt u tački 5. predviđa da pravo na dobijanje novčane pomoći ima svaki ratni vojni rezervista pod uslovima koji su dalje propisani. Zakon o Vojsci Jugoslavije (''Službeni glasnik SRJ'' 43/94... 44/99) koji je važio u vreme kada je tužilac učestvovao u ratu 1999. godine u članu 7. pravi razliku između stalnog i rezervnog sastava vojske pri čemu u stalni sastav ubraja vojnike na služenju vojnog roka, a u rezervni sastav rezervne vojne obveznike. Iz napred navedenog nesumnjivo proizilazi da lice koje se nalazi na redovnom odsluženju vojnog roka prema propisima koji su važili i u vreme ratnih dejstava, a i u vreme kada je donet sporni Zaključak Vlade Republike Srbije, se ne može izjednačiti sa licem koje je u rezervnom sastavu vojske. Kako se Zaključak Vlade Republike Srbije odnosi na lica u rezervnom sastavu odnosno tzv. ratne vojne rezerviste, to proizilazi da tužilac u konkretnom slučaju nije u istoj situaciji kao lica na koja se odnosi navedeni Zaključak, a što je jedan od bitnih uslova da se može govoriti o postojanju diskriminacije. Činjenica da je u Zaključku Komisije opštine Kuršumlija navedeno da se pravo na isplatu odnose i na aktivne vojnike na odsluženju vojnog roka ne može u konkretnom slučaju dovesti do drugačijeg zaključka jer se predmet spora u ovom slučaju ne odnosi na taj zaključak već na Zaključak Vlade Republike Srbije, a kako je napred navedeno.

S obzirom da su nižestepeni sudovi zbog pogrešne primene materijalnog prava usvojili tužbeni zahtev, to je ovaj sud preinačio nižestepene odluke i tužbeni zahtev tužioca odbio kao neosnovan, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP.

Tužena je u postupku po reviziji uspela, a troškove je opredelila za pisanje odgovora na tužbu, žalbe i revizije po AT, a što iznosi 90.000,00 dinara, pa joj zbog toga ovaj sud i priznaje navedeni iznos na osnovu člana 163. stav 2. i člana 165. stav 2. ZPP.

Predsednik veća sudija

Vesna Popović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić