Protiv pravosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11...10/23- u daljem tekstu: ZPP) Vrhovni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a u reviziji tuženog se ne ukazuje konkretno na povredu neke od odredbi procesnog zakona učinjenu pred drugostepenim sudom, pa nema ni bitne povrede postupka iz člana 374. stav 1. tačka 1. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je vlasnik parcele br. .., ukupne površine 6407 m2, njiva druge klase, potes ..., upisane u LN br. .. KO ... po ugovoru o poklonu iz 1990. godine, a predmetno zemljište se nalazi u građevinskom području. Planom generalne regulacije naseljenog mesta ... („Službeni list Grada Novog Sada“ br. 45/15 i 21/17) deo parcele je namenjen za saobraćajnicu, a deo za predškolsku ustanovu i kulturno – administrativni centar. Tržišna vrednost parcele po 1m2, utvrđena iz nalaza veštaka iznosi 6.650,00 dinara, odnosno vrednost ukupne površine od 6407 m2 iznosi 42.606.550,00 dinara. Parcela u delu površine 450,90 m2 privedena je nameni za javnu površinu ulice ... u ... i za taj deo zauzete parcele tužilji je pravnosnožnom sudskom odlukom – presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 498/22 od 14.04.2022. godine dosuđena naknada u visini od 2.998.485,00 dinara, dok ostatak parcele u površini 5.956,10 m2, nije priveden nameni i parcela nije faktički oduzeta od tužilje, jer je i dalje u njenom posedu (izdaje je u zakup vlasniku susednog zemljišta), niti joj je isplaćena naknada za navedeni deo zemljišta.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su pogrešno primenili materijalno pravo kada su usvojili tužbeni zahtev za utvrđenje prava svojine u korist tuženog i isplatu novčane naknade tužilji u visini tržišne vrednosti predmetne nepokretnosti (dela parcele od 5.956,10 m2), kao za zemljište oduzeto po osnovu tzv. faktičke eksproprijacije.

Prema članu 58. stav 2. Ustava Republike Srbije, do dozvoljenog oduzimanja prava svojine koje ne predstavlja povredu prava na imovinu, može doći pod kumulativno ispunjenim uslovima: da je učinjena u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne.

Protokolom 1. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, u članu 1. garantuje se zaštita imovine i propisano je da svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine, da niko ne može biti lišen svoje imovine osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava. Međutim, ove odredbe ni na koji način ne utiču na pravo države da primenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu sa opštim interesima ili da bi obezbedila naplatu poreza ili drugih dažbina ili kazni.

Odredbom člana 2. stav 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br. 72/09), propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju objekata javne namene ili javnih površina, za koje je predviđeno utvrđivanje javnog interesa u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i dr). Shodno odredbi člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“ br. 72/11), dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, u smislu ovog zakona, smatraju se one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom (javni putevi, javne pruge, mostovi, tuneli na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i dr). Prema stavu 7. istog člana, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica, koji nisu deo auto-puta ili državnog puta prvog i drugog reda i trgova i javnih površina, koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

U konkretnom slučaju, deo spornog zemljišta u površini od 5956 m2 na kp. .. KO ..., na kome je tužilja nosilac prava svojine, prema urbanističkim planskim dokumentima tuženog Grada Novog Sada je predviđeno za javnu površinu – delom za saobraćajnice odnosno ulice, a delom za izgradnju dečije ustanove i kulturno – administrativnog centra. Međutim, time nije izvršena promena titulara stvarnog prava, niti je zbog činjenice da je planski akt donet, sporno zemljište postalo javna svojina. Takođe, postupak oduzimanja zemljišta nije sproveden na način propisan Zakonom o eksproprijaciji, niti je zemljište u opisanoj površini faktički oduzeto od tužilje i privedeno nameni za koju je predviđeno planskim aktima. U takvoj situaciji, za promenu oblika svojine iz privatne u javnu i isplatu tražene novčane naknade u visini tržišne vrednosti zemljišta kao za oduzeto pravo svojine, nije dovoljno samo da je ono planskim aktima jedinice lokalne samouprave određeno za javnu površinu, već je nužno da je zemljište i oduzeto i da se koristi kao javna površina, čime bi vlasnik bio onemogućen da na njemu ostvaruje vlasnička prava u punom obimu, što ovde nije slučaj. Predmetno zemljište na delu parcele od tužilje nije ni pravno ni faktički oduzeto i privedeno nameni predviđenoj planskim aktima, jer nije promenjena namena zemljišta, niti se sporni deo parcele koristi kao ulica – javni put (član 2. tačka 12. Zakona o javnim putevima („Sl. glasnik RS“, br. 101/2005... 93/2012), odnosno kao zemljište namenjeno dečijoj ustanovi i kulturno - administrativnom centru, pa ono ne predstavlja još uvek površinu javne namene, zbog čega bi tuženi bio u obavezi da isplati tužilji njegovu tržišnu vrednost. Sama činjenica da je planski akt donet ne može se smatrati privođenjem zemljišta nameni, jer se tek sprovođenjem zakonske procedure za oduzimanje zemljišta ili neposrednim oduzimanjem i lišavanjem vlasnika da zemljište koristi u punom obimu svojih vlasničkih ovlašćenja, stiču uslovi za promenu titulara stvarnog prava, isplatu tržišne naknade i obavezu tuženog da sprovede postupak parcelacije i izvrši upis svog prava svojine.

Stoga je neprihvatljivo stanovište da propust nadležnih organa da tokom dužeg vremenskog perioda ne privedu zemljište nameni i sprovedu postupak eksproprijacije, predstavlja povredu prava na imovinu, odnosno ograničenje mirnog uživanja imovine tužilje. Pravo tužilje na isplatu naknade za deo predmetnog zemljišta može nastati tek u momentu kada joj tuženi zemljište formalno ili faktički oduzme bez isplate odgovarajuće novčane naknade.

Iz navedenih razloga, primenom člana 416. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Odluka o troškovima postupka doneta je primenom članova 153. stav 1, 154, 163. stav 1 do 4 i 165. stav 2. Zakona o parničnom postupku, a obuhvata troškove prvostepenog postupka - za sastav odgovora na tužbu 45.000,00 dinara, kao i troškove drugostepenog i revizijskog postupka - za sastav žalbe i revizije po 90.000,00 dinara, ukupno 183.000,00 dinara.

Iz navedenih razloga, odlučeno je kao u stavu drugom izreke presude.

Predsednik veća - sudija

Jelica Bojanić Kerkez, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić