Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2378/18 od 28.12.2018. godine odbijene su kao neosnovane žalbe tužioca i tužene i potvrđena presuda Višeg suda u Kraljevu P 12/16 od 07.12.2017. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitnih povredad odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji, na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tužene delimično osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Bitne povrede odredaba parničnog postupka iz navedene odredbe na koje se izričito ukazuje revizijom (tačke 7. i 12), kao i bitna povreda odredaba parničnog postupka na koju se ukazuje navodima tužene da je nije zastupalo Državno pravobranilaštvo kao njen zakonski zastupnik po članu 11. Zakona o državnom pravobranilaštvu (tačka 9), nisu zakonski razlozi za ovaj vanredni pravni lek u smislu člana 407. stav 1. tačka 2. ZPP. Nisu osnovani navodi revizije o pogrešnoj oceni izvedenih dokaza, kojima se ukazuje na bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. u vezi člana 8. ZPP, koja može biti revizijski razlog samo ako je učinjena u postupku pred drugostepenim sudom, što ovde nije slučaj.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je lečen na Infektološkom odeljenju tužene u periodu od 20.11. do 30.11.2012. godine, na osnovu uputa Doma zdravlja, zbog bolova ispod desnog rebarnog luka, povišene temperature i groznice. Tužiočevo bolesno stanje je, na osnovu kliničkih karakteristika, obavljenih dijagnostičkih postupaka i laboratorijskih analiza, tada shvaćeno i lečeno kao infektivna mononukleoza i moguća infekcija koksaki virusom. Naknadno pristigli rezultati laboratorijskih analiza isključili su postojanje koksaki virusa i ukazali na infekciju tzv. Epstein-Barovim virusom, i na postojanje infektivne mononukleoze. To je zarazna bolest koja najčešće ima dobroćudan tok i ne ostavlja posledice po zdravlje, ali u retkim slučajevima, zbog pada specifične otpornosti organizma mogu nastati komplikacije u vidu nadograđujućih infekcija bakterijama, koje mogu izazvati ozbiljna oštećenja zdravlja. Postoji mogućnost pojave uvećane slezine i smanjenja broja granulocita (vrste belih krvnih zrnaca) sve do njihovog potpunog gubitka u perifernoj krvi, što pogoduje nastanku ozbiljnih zapaljenskih procesa - od gnojnih zapaljenja pa sve do sepse.

Tužilac se zbog istih tegoba 06.12.2012. godine ponovo javio na infektivno odeljenje tužene bolnice (tada obavljenim pregledom nisu evidentirane komplikacije prethodno postojećeg oboljenja, za koje je konstatovano da je u stanju zaceljenja). Sa uputom za bolničko lečenje doma zdravlja tužilac se na isto odeljenje tužene bolnice javlja i 21.12.2012. godine zbog povišene telesne temperature (u trajanju od tri dana) i zapaljenja respiratornih puteva, sa laboratorijskim analizama koje su pokazivale uvećane vrednosti pojedinih parametara (u prvom redu leukocita i sedimentacije) i uz konstataciju da se jetra i slezina palpiraju na rebarnom luku za jedan poprečni prst. Tog dana tužilac nije primljen na bolničko lečenje, već je to učinjeno 24.12.2012. godine. Prilikom prijema tužilac je imao visoku telesnu temperaturu, a od laboratorijskih analiza izvršena je samo provera sedimentacije (dobijene znatno povišene vrednosti), dok ostali pokazatelji krvne slike nisu proveravani. Biohemijske analize ukazale su na izuzetno visoku vrednost C reaktivnog proteina, kao pokazatelja zapaljenskog stanja u organizmu, i povišene vrednosti enzima jetre i drugih enzima koji su jasno ukazivali na oštećenje tog organa. Dalje provere tih enzima nisu vršene. Tužilac je na infektivnom odeljenju tužene bolnice po drugi put lečen od 24.12. do 28.12.2012. godine. U tom periodu obavljen je (25.12.2012. godine) ultrazvučni pregled trbuha (ustanovljeno dosta hipoehogenih fokalnih lezija levog lobusa, odnosno okolnih formacija u levom lobusu nejasnih granica sa poljima različitog ehogeneciteta) i MSCT pregled (26.12.2012. godine) trbuha (ustanovljene hipodenozne zone sa diskretnim perifernim PK prebojavanjem atipičnog izgleda). U lečenju je primenjivana inicijalna empirijska terapija antibioticima širokog spektra, u cilju sprečavanja daljih zapaljenskih komplikacija, a ne kao terapija koja je usmerena na stanje na jetri, shvaćeno kao apsces jetre jer se ta dijagnoza prvi put pominje tek 27.12.2012. godine, kada je ustanovljena potreba da se tužilac uputi hirurgu. Tužilac je 28.12.2012. godine preveden na hirurško odeljenje tužene bolnice zbog bolova u epigastrijumu i lošeg opšteg stanja, i istog dana transportovan je u Urgentni centar Kliničnog centra Srbije.

Ultrazvučnim pregledom obavljenim 28.12.2012. godine u Kliničkom centru Srbije ustanovljen je aktutni gangrenozni holicistitis sa inflamacijom okolnog jetrenog parenhima i formiranjem apscesa. Istog dana izvršeno je dreniranje lokalizirane gnojne kolekcije u jetri, drenaža trbušne duplje i odstranjivanje slezine. Hirurško odstranjivanje drugog i trećeg segmenta jetre i dreniranje trbušne duplje obavljeno je 10.01.2013. godine. Tužilac je u Kliničkom centru Srbije lečen od 28.12.2012. godine do 12.02.2013. godine, a zatim i od 05.03. do 22.03.2013. godine, kojom prilikom je izvršeno dreniranje gnojne kolekcije u karlici.

Kod tužioca postoji umanjenje opšte životne aktivnosti srednjeg stepena (oko 50%) koje se manifestuje nemogućnošću obavljanja određenih aktivnosti (duži hod i stajanje; podizanje i nošenje teških tereta), odnosno obavljanju određenih aktivnosti (nabavka i priprema hrane; bavljenje hobijima i rekreacijom) uz ulaganje dodatnih napora. Višestruke i mestimično obilne ožiljne promene na koži trbuha, stav tela pri stajanju i hodu (laka pogrbljenost i bočna povijenost) i izbočenost prednjeg trbušnog zida (zbog čega nosi pojas) predstavljaju umanjenje estetskog izgleda na donjoj granici srednjeg stepena. Tužilac je tokom lečenja i kasnije trpeo fizičke bolove jakog, srednjeg i slabog intenziteta, kao i strah koji nije ostavio posledice po njegovo psihičko zdravlje.

Tužilac je rođen ... godine. Završio je srednju trgovačku školu, ali se poslom za koji se školovao nije bavio, već je sa ocem obavljao ... poslove i poslove .., kao privatnu delatnost koja nije organizovana kao preduzetnička radnja. Naknadno je, tokom 2016. godine, stekao stručnu spremu ... . Njegova radna sposobnost umanjena je za 69% i on, u okviru poslova koje je faktički obavljao, nije sposoban za teška i vrlo teška fizička naprezanja koja podrazumevaju pretežno smenjivanje stajanja i hodanja, podizanje i premeštanje tereta težih od 12kg, rad rukama iznad glave i u prinudnom položaju tela, kao i teška statička naprezanja. Sa preostalom radnom sposobnošću tužilac može obavljati te poslove pod uslovom da ne diže teret teži od 12kg i da rad ne obavlja u savijenom položaju tela, odnosno u uslovima vlage. Profesionalna radna sposobnost tužioca za poslove u struci (... i ...) nije umanjena.

Na ovako utvrđeno činjenično stanje nižestepeni sudovi su, u pogledu odgovornosti tužene, pravilno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 40. stav 1. Zakona o zdravstvenoj zaštiti („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 107/05), važećeg u vreme lečenja tužioca, propisano je da pacijent koji zbog stručne greške zdravstvenog radnika, odnosno zdravstvenog saradnika, u ostvarivanju zdravstvene zaštite pretrpi štetu na svom telu ili se stručnom greškom prouzrokuje pogoršanje njegovog zdravstvenog stanja, ima pravo na naknadu štete prema opštim pravilima o odgovornosti za štetu. Prema članu 179. stav 3. navedenog zakona, pod stručnom greškom u smislu tog zakona podrazumeva se nesavesno lečenje, odnosno zanemarivanje profesionalnih dužnosti u pružanju zdravstvene zaštite, odnosno nepridržavanje ili nepoznavanje utvrđenih pravila i profesionalnih veština u pružanju zdravstvene zaštite, koje dovode do narušavanja, pogoršanja, povrede, gubitka ili oštećenja zdravlja ili delova tela pacijenta.

U suštini, osnovno značenje pojma stručne (lekarske) greške čini postupanje lekara protivno pravilima vlastite struke. Reč je o prenebregavanju pravila koja čine medicinski standard (dobra lekarska praksa), koja određuju sami pripadnici lekarskog zanimanja svojim profesionalnim radom. Tako je odredbom člana 67. stav 1. Zakona o zdravstvenoj zaštiti propisano da su zdravstvene ustanove i privatna praksa dužne da u sprovođenju zdravstvene zaštite primenjuju naučno dokazane, proverene i bezbedne zdravstvene tehnologije u prevenciji, dijagnostici, lečenju i rehabilitaciji.

Odgovornost zbog lekarske greške zasniva se na krivici, u skladu sa članom 154. stav 1. i članom 158. Zakona o obligacionim odnosima.

U konkretnom slučaju, u lečenju tužioca sprovedenom kod tužene bolnice učinjeni su određeni propusti. Tužilac nije primljen na bolničko lečenje 21.12.2012. godine kada se, posle prethodne hospitalizacije zbog infektivne mononukleoze, obratio lekaru Infektološkog odeljenja tužene sa uputom za bolničko lečenje zbog povišene temperature, gušobolje i bolova u želucu, sa laboratorijskim analizama koje su jasno ukazivale na postojanje zapaljenskog procesa u organizmu. Tokom ponovnog bolničkog lečenja lekari tužene koji su obavljali ultrazvučni i CT pregled trbuha nisu adekvatno prikazali stanje na jetri (nisu prikazali veličinu uočenih promena) i nisu dali adekvatnu diferencijalno-dijagnostičku procenu, iako su uočene promene pobudile sumnju na mogućnost višestrukog apscesa jetre. To je i potvrđeno 27.12.2012. godine bez dodatnih dijagnostičkih procedura, samo pažljivijim tumačenjem kliničkih, laboratorijskih EHO i CT nalaza. Po mišljenju veštaka, sumnja na apsces jetre postavlja se odmah nakon nalaza na ultrazvuku. Definitivna i diferencijalna dijagnoza apsceduralnog tumora jetre ili nekog drugog apsceduralnog stanja u odnosu na klasičan apsces jetre postavlja se na osnovu preciznijeg pregleda, što može potrajati nekoliko dana, ali se u međuvremenu svako takvo stanje tretira po principima lečenja apscesa. Tokom ponovnog lečenja, odmah nakon prijema pacijenta nije sprovedena dovoljno energična konzervativna antibiotska terapija visokog febrilnog stanja, primenjena intravenoznim putem i u većim dozama antibiotika protiv tzv. anaerobne baketrijske flore, kojim bi tako stanje bilo izlečeno ukoliko se radilo o apscesima manjim od 30mm u prečniku, niti je takvo lečenje bilo adekvatno praćeno potrebnim laboratorijskim analizama. Neblagovremeno utvrđivanje apscesa jetre, usled čega je veličina apscesa prevazišla mogućnost konzervativnog lečenja i izazvala razvoj difuznog gnojnog zapaljenja trbušne maramice sa formiranjem gnojne kolekcije u trbušnoj duplji, vitalno je ugrozila tužioca i otvorila potrebu hirurškog lečenja na koje je tužilac upućen nakon nepotrebnog odlaganja.

Sledstveno izloženom, uočeni propusti - neopravdano odlaganje prijema tužioca na bolničko lečenje 21.12.2012. godine, nedostaci u dijagnostičkoj proceduri i primenjenoj terapiji, kao i neblagovremeno postavljanje dijagnoze apscesa jetre, po oceni ovog suda predstavljaju stručnu grešku u smislu označenih odredbi Zakona o zdravstvenoj zaštiti koja se može pripisati u krivicu lekara tužene bolnice. Zato tužena neosnovano u reviziji ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava, ponavljanjem navoda isticanih tokom postupka u vidu primedbi na nalaz i mišljenje veštaka medicinske struke o kojima su se veštaci više puta detaljno izjašnjavali a tužena nakon toga nije predlagala novo veštačenje koje bi bilo povereno drugim veštacima.

Označeni propusti u lečenju tužioca izazvali su trpljenje duševnih bolova zbog umanjenja opšte životne aktivnosti i naruženosti, fizičkih bolova i straha - nematerijalnu štetu predviđenu članom 200. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, kao i gubitak zarade zbog nesposobnosti za rad - materijalnu štetu predviđenu članom 193. stav 2. i članom 195. tog zakona. Intenzitet i dužina trajanja duševnih i fizičkih bolova, odnosno straha opravdava dosuđivanje pravične novčane naknade kao satisfakcije za njihovo trpljenje. Visina naknade za duševne bolove zbog umanjenja opšte životne aktivnosti i naruženosti određena je pravilnom primenom člana 200. Zakona o obligacionim odnosima, uz vođenje računa o svim štetnim posledicama koje su propusti u lečenju ostavili na životnu aktivnost i izgled tužioca. Međutim, iznosi naknade nematerijalne štete za fizičke bolove i strah dosuđeni su pogrešnom primenom člana 200. stav 2. Zakona o obligacionim odnosima, bez vođenja računa o cilju naknade i zabrani da se istom pogoduje težnjama koje nisu spojive sa njenom prirodom i društvenom svrhom. Po nalaženju ovog suda, pravična novčana naknada za fizičke bolove iznosi 500.000,00 dinara a za strah 400.000,00 dinara, i ovim iznosima će tužiocu biti pruženo zadovoljenje za štetu izazvanu trpljenjem fizičkih bolova i straha.

Pravilnom primenom materijalnog prava odlučeno je i o naknadi materijalne štete - izgubljene zarade, nastale do zaključenja glavne rasprave. Ova obaveza tužene postoji na osnovu člana 195. Zakona o obligacionim odnosima, a njena visina je, imajući u vidu da je tužilac obavljao samostalnu delatnost, određena prema podacima poreske uprave za preduzetnike koje obavljaju iste poslove kao i tužilac.

Iz navedenih razloga, na osnovu člana 414. stav 1. i člana 416. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u prvom i drugom stavu izreke.

Osnovano se revizijom tužene ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava prilikom odlučivanja o budućoj materijalnoj šteti - renti, koja je tužiocu dosuđena u jednom, kapitaliziranom iznosu.

Šteta zbog gubitka zarade usled trajne nesposobnosti je buduća šteta. Zato se ona, po pravilu, nadoknađuje periodično u vidu mesečne rente koja se isplaćuje unapred (član 188. stav 2. Zakona o obligacionim odnosima). Izuzetno, ova naknada može se isplatiti odjednom i to ako odgovorno lice nije dalo osiguranje koje je sud, na predlog oštećenog, odredio (član 188. stav 4. Zakona o obligacionim odnosima) i ako postoje drugi ozbiljni razlozi da se umesto pojedinačnih isplata odredi isplata u jednom iznosu (član 188. stav 5. Zakona o obligacionim odnosima).

U ovom slučaju, nižestepeni sudovi su odluku o isplati rente u jednom iznosu doneli primenom člana 188. stav 5. Zakona o obligacionim odnosima, smatrajući da za takvu isplatu postoje ozbiljni razlozi. Po stanovištu prvostepenog suda, koje prihvata i drugostepeni sud, ozbiljni razlozi ogledaju se u činjenici da je tužilac mlađa osoba i da je njegova radna sposobnost znatno umanjena, tako da bi novčanim sredstvima isplaćenim jednokratno mogao pokrenuti neki lakši posao koji bi doprineo njegovom ekonomskom osamostaljivanju i zbrinjavanju porodice, ali i u činjenici da su tokom postupka kod tužene nastupile statusne promene.

Po stanovištu Vrhovnog kasacionog suda, izneti razlozi za dosuđivanje kapitalizovane rente nisu prihvatljivi sa stanovišta odredbe člana 188. stav 5.

Zakona o obligacionim odnosima. Statusne promene tužene nisu ozbiljan razlog i ne dovode u pitanje ispunjenje obaveze na isplatu rente u mesečnim iznosima. Porodične prilike tužioca nisu posebno ispitivane, a tužilac je delatnost obavljao neregistrovano, dok se drugom delatnošću za koje se stručno osposobio nikada nije bavio.

S`toga su presude nižestepenih sudova morale biti ukinute u delu kojim je odlučeno o isplati rente u jednokratnom iznosu, i u tom delu predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje radi upotpunjavanja činjeničnog stanja bitnog za primenu člana 188. stav 4. i 5. Zakona o obligacionim odnosima i ocenu postojanja ozbiljnih razloga za izuzetak od pravila za isplatu rente predviđenog stavom drugim navedenog člana.

Ukinuta je i odluka o troškovima postupka jer zavisi od konačnog ishoda spora.

Shodno izloženog, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u trećem stavu izreke.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić