U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Ivane Rađenović i Vladislave Milićević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Marta Hinić, advokat iz ..., protiv tuženog Grada Novog Sada, koga zastupa Pravobranilaštvo Grada Novog Sada, radi isplate, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1152/23 od 25.05.2023. godine, u sednici održanoj 04.09.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

USVAJA SE revizija tužilje, pa se PREINAČUJE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1152/23 od 25.05.2023. godine, tako što se ODBIJA kao neosnovana žalba tuženog i POTVRĐUJE presuda Višeg suda u Novom Sadu P 132/2022 od 23.03.2023. godine u obavezujućem delu odluke i troškovima postupka, a odbija zahtev tuženog za naknadu troškova parničnog postupka.

OBAVEZUJE SE tuženi da tužilji naknadi troškove revizijskog postupka u iznosu od 157.500,00 dinara, u roku od 15 dana od dostavljanja prepisa presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Novom Sadu 132/2022 od 23.03.2023. godine, stavom prvim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev. Stavom drugim izreke, odbijen je prigovor apsolutne nenadležnosti suda. Stavom trećim izreke, tuženi je obavezan da tužilji isplati 8.574.732,43 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 23.03.2023. godine do isplate, dok je odbijen tužbeni zahtev preko dosuđenog iznosa do traženog iznosa od 8.575.769,50 dinara. Stavom četvrtim izreke, tuženi je obavezan da tužilji naknadi troškove parničnog postupka od 486.646,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1152/23 od 25.05.2023. godine, stavom prvim izreke, usvojena je žalba tuženog i preinačena prvostepena presuda u pobijanom obavezujućem delu odluke o glavnoj stvari i parničnom troškovima, tako što je odbijen tužbeni zahtev kojim je tužilja tražila da se tuženi obaveže da joj isplati novčani iznos od 8.574.732,43 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 23.03.2023. godine do isplate i odbijen zahtev tužilje za naknadu troškova prvostepenog postupka. Stavom drugim izreke, tužilja je obavezana da tuženom naknadi troškove žalbenog postupka od 60.000,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. u vezi sa članom 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, 72/11... 18/20 i 10/23 – drugi zakon), pa je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u katastru nepokretnosti upisana kao suvlasnica sa udelom od 35628/56028 delova parcele .. površine od 4232 m2, sa udelom od 21/160 parcele .. površine 160 m2, sa udelom od 35628/56028 parcele .. površine 411 m2 i sa udelom od 286/355 delova parcele .. površine 376 m2, koje se nalaze u KO Novi Sad 4. Tužilja je pravo svojine na predmetnim parcelama stekla nasleđivanjem 1998. godine i tada su one predstavljale oranicu. Nakon toga tužilja je angažovala geometra da uradi parcelaciju i posle toga je prodavala placeve. Tada je ostavljen deo parcele za put. U međuvremenu su izgrađene kuće na ovim parcelama, lokalitet je opremljen kanalizacijom, postoji struja i voda. Navedene parcele se, prema Planu generalne regulacije prostora mešovite namene zapadno od ... bulevara i severno od Bulevara ... u Novom Sadu nalaze se u zoni porodičnog stanovanja i u celosti su namenjene za javnu površinu – regulaciju ulice ... i ulice ... Parcela .. faktički je privedena planskoj nameni u delu površine 274 m2 i sa tom površinom čini sastavni deo ulice ..., dok se preostali deo (87 m2) koji je namenjen za javnu površinu – ulicu koristi kao dvorište uz susedne parcele namenjene za porodično stanovanje. Parcela .. faktički je privedena planskoj nameni u delu površine 278 m2 i sa tom površinom čini sastavni deo ulice ..., dok se preostali deo (78,95 m2) koji je namenjen za javnu površinu – ulicu koristi kao dvorište uz susedne parcele namenjene za porodično stanovanje. Parcela .. faktički je privedena planskoj nameni u delu površine 2821 m2 i sa tom površinom čini sastavni deo ulice ..., dok se preostali deo (897,25 m2) koji je namenjen za javnu površinu – ulicu koristi kao dvorište uz susedne parcele namenjene za porodično stanovanje. Parcela .. faktički je privedena planskoj nameni u delu površine 72 m2 i sa tom površinom čini sastavni deo ulice ..., dok se preostali deo (11,55 m2) koji je namenjen za javnu površinu – ulicu koristi kao dvorište uz susedne parcele namenjene za porodično stanovanje. Tužilji je po pravnosnažnoj presudi Višeg suda u Novom Sadu P 2511/2017 od 01.02.2019. godine isplaćena naknada za faktički joj eksproprisano zemljište prema udelima koji poseduje na navedenim parcelama. Nije joj isplaćena naknada za preostale površine ovih katastarskih parcela koje su obuhvaćene planskim aktom ali faktički nisu privedene nameni. Konkretno na kat.parceli .. za površinu od 87 m2, na kat.parceli .. za površinu od 78,95 m2, na kat.parceli .. za površinu od 897,25 m2 i na kat.parceli .. za površinu od 11,55 m2. Regulacione linije na navedenim parcelama definisane su Planom detaljne regulacije područja stanovanja „Sajlovo“ u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“, br. 27/2007) i Planom generalne regulacije prostora za mešovitu namenu zapadno od ... bulevara i severno od Bulevara ... u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“, br. 15/12) i iste razdvajaju površine koje su namenjene za javne površine, a na kojima nije moguća izgradnja objekata koji nisu objekti javne namene i površine koje su određene za ostale namene koje nisu javne. Prema zapisniku Poreske uprave od 27.12.2021. godine tržišna vrednost za predmetne parcele, ostalo građevinsko zemljište u svojini iznosi 4.331,69 dinara/m2 ili 36,84 evra/m2. Procenjena tržišna vrednost predmetnih parcela na dan izjašnjenja veštaka građevinske struke (21.09.2022. godine) iznosi 7.977,46 dinara/m2. Tržišna vrednost navedenih delova parcele iznosi i to: parcele .. za površinu od 87 m2, parcele .. za površinu od 78,95 m2, parcele .. za površinu od 897,25 m2 dinara i parceli .. za površinu od 11,55 m2 iznosi ukupno 8.574.732,43 dinara.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev na osnovu odredbe člana 58. Ustava Republike Srbije i člana 1. Protokola 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, nalazeći da tužilji pripada novčana naknada od 8.574.732,43 dinara za preostali deo oduzetog zemljišta prema njenim suvlasničkim udelima na predmetnim parcelama jer je onemogućena da vrši svoja svojinska prava, s obzirom na to da su i te površine navedenih parcela planirane za javnu namenu - regulaciju ulica ... i ... . Dodatna argumentacija prvostepenog suda je da je donošenjem planskog akta i njegovim dugogodišnjim neprivođenjem nameni tužilji povređeno pravo na imovinu ne samo u površini planiranoj za javnu namenu – ulice koja je faktički privedena toj nameni, a za koje joj je već pravnosnažnom odlukom suda dosuđena naknada, već i u preostalom delu u kojem nije došlo do faktičkog oduzimanja jer je donošenjem navedenih planskih akata smanjena mogućnost njenog raspolaganja imovinom tokom dužeg vremena.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu nalazeći da donošenjem planskih akata tuženi nije ograničio tužilju u ostvarivanju svojinskih ovlašćenja na njenom suvlasničkom udelu za koji joj nije utvrđena novčana naknada ranije donetom presudom, jer joj preostali deo zemljišta (utvrđenih povšina) nije faktički oduzet, niti je priveden planiranoj nameni i ne koristi se od strane neograničenog broja lica kao javno dobro – put ili zelena površina, već se koristi kao deo zemljišta pod objektima i kao deo dvorišta susednih parcela od strane trećih lica. Kako tužilja do privođenja zemljišta planiranoj nameni ovim zemljištem može raspolagati u obimu svojih svojinskih ovlašćenja i nije joj faktički oduzeto od strane tuženog, niti su parcele privedene planiranoj nameni u površini i prostoru utvrđenim planskim aktom da bi se moglo govoriti o postojanju bilo kakve povrede prava na imovinu od strane tuženog, zbog toga je odbio tužbeni zahtev.

Po stanovištu Vrhovnog suda, osnovano se revizijom tužilje ukazuje da je drugostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo.

Odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije, propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1), da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2). Saglasno navedenom, dozvoljeno oduzimanje prava svojine koje ne predstavlja povredu prava na imovinu postoji samo kada su kumulativno ispunjena dva uslova: da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može da bude niža od tržišne.

Odredbom člana 2. stav 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“, br. 72/2009... 145/2014), koji je bio snazi u vreme usvajanja Plana detaljne regulacije Adica u Novom Sadu i Plana detaljne regulacije Šumske ulice u Novom Sadu, propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju objekata javne namene ili javnih površina, za koje je predviđeno utvrđivanje javnog interesa u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i drugo).

Odredbom člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 105/2014), propisano je da se dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su, kao takve, određene zakonom (javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i drugo), a stavom 10. istog člana, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo autoputa ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova i javnih površina koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

Saglasno navedenom, tužilji pripada pravo na naknadu za predmetne parcele u visini njihove tržišne vrednosti, što je u skladu sa članom 58. stav 2. Ustava Republike Srbije kojim je propisano da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne. Naknada se određuje u visini tržišne vrednosti građevinskog zemljišta jer su predmetne parcele u katastru nepokretnosti upisane kao zemljište u građevinskom području, a obveznik njene isplate je tuženi kao titular prava javne svojine na ulicama u čijem sastavu su označene parcele sa određenom površinom. Po oceni Vrhovnog suda pravilan je zaključak prvostepenog suda da tužilji pripada pravo na naknadu od 8.574.732,43 dinara za preostali deo zemljišta prema njenim suvlasničkim udelima na predmetnim parcelama, a ne samo za onu površinu koja je faktički privedena planskoj nameni. Naime, u odnosu na preostali deo označenih parcela koje su planskim aktima predviđene za javnu namenu - regulaciju ulica ... i ..., tužilji je ograničeno pravo na mirno uživanje imovine jer je smanjena mogućnost raspolaganja i tim preostalim delom, imajući u vidu planiranu namenu ovih katastarskih parcela i činjenicu da su one u pretežnom delu (tri parcele), odnosno u većem delu (jedna parcela) i privedene toj nameni.

Pravilno je odlučeno i o naknadi troškova postupka na osnovu člana 165. stav 2. u vezi članova 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP.

Shodno izloženom, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP Vrhovni sud je odlučio kao u stavu prvom izreke.

Tužilja je uspela u postupku po reviziji, pa joj, na osnovu članova 153. stav 1, 154. stav 2. i 163. stav 2. ZPP, pripadaju i opredeljeni troškovi revizijskog postupka. Visina je odmerena na ime traženih troškova i to za sastav revizije od strane advokata od 60.000,00 dinara, prema važećoj Advokatskoj tarifi i troškove sudskih taksi na reviziju 97.500,00 dinara, prema Tarifnom broju 1. i 2. Taksene tarife Zakona o sudskim taksama („Službeni glasnik RS“, br. 128/24...106/15), dok trošak sudske takse za odluku po reviziji nije priznat jer nije opredeljen u skladu sa članom 163. stav 2. ZPP.

Na osnovu iznetog, primenom člana 165. stav 2. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković