.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev 2291/2020
03.06.2021. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Dobrile Strajina i Marine Milanović, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Nemanja Lukić, advokat iz ..., protiv tuženog BB iz ..., čiji je punomoćnik Gradimir Lužić, advokat iz ..., radi raskida ugovora o doživotnom izdržavanju i isplate, sa kojom parnicom je spojena parnica po protivtužbi radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 3933/2018 od 19.12.2019. godine, u sednici održanoj dana 03.06.2021. godine, doneo je
P R E S U D U
ODBIJA SE, kao neosnovana revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 3933/2018 od 19.12.2019. godine.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Višeg suda u Pančevu P 136/17 od 23.03.2018. godine, stavom prvim izreke, usvojeno je preinačenje tužbe iz podneska od 20.09.2016. godine. Stavom drugim izreke, usvojen je zahtev tužioca i raskinut je ugovor o doživotnom izdržavanju zaključen i overen 27.03.2008. godine pod Ov.br. 18/2008 kod Opštinskog suda u Vršcu između stranaka. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu po pravnom osnovu stečenog bez osnova plati iznos od 4.500 evra, sa zakonskom zateznom kamatom po stopi određenoj Zakonom o zateznoj kamati, počev od 01.05.2014. godine do isplate, u dinarskoj protivvrednosti po srednjem kursu NBS. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu na ime troškova postupka plati 223.500,00 dinara. Stavom petim izreke, delimično je usvojen protivtužbeni zahtev tuženog i obavezan tužilac da tuženom plati po pravnom osnovu stečenog bez osnova, na ime naknade za pruženo izdržavanje iznos od 98.084,18 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na ovaj iznos počev od 14.05.2015. godine, kao dana podnošenja protivtužbe do isplate, kao i da tuženom na ime stečenog bez osnova plati 71.966,00 dinara za troškove sahrane, sa zakonskom zateznom kamatom na ovaj iznos počev od 11.03.2012. godine do isplate. Stavom šestim izreke, sa viškom protivtužbenog zahteva preko dosuđenog, a kojim je traženo da se obaveže tužilac da tuženom plati po pravnom osnovu stečenog bez osnova na ime naknade za pruženo izdržavanje još i iznos od 2.182.730,82 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na taj iznos počev od 31.03.2014. godine do isplate, kao i sa zahtevom da mu isplati dinarsku protivvrednost od 57.195 evra po prodajnom kursu NBS na dan plaćanja sa zakonskom zateznom kamatom po stopi propisanoj Zakonom o zateznoj kamati, sve počev od 31.03.2014. godine do isplate, zahtev je odbijen, kao neosnovan. Stavom sedmim izreke, odlučeno je da po protivtužbi svaka stranka snosi svoje stroškove. Stavom osmim izreke, tuženi je oslobođen od plaćanja sudskih taksi u ovom sporu.
Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 3933/2018 od 19.12.2019. godine, stavom prvim izreke, odbijena je žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda u stavu trećem i šestom izreke. Stavom drugim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu četvrtom i sedmom izreke i odlučeno da svaka stranka snosi svoje troškove postupka. Stavom trećim izreke, odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova drugostepenog postupka, kao neosnovan.
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju iz svih zakonom propisanih razloga.
Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11,...18/20) i utvrdio da revizija nije osnovana.
U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 372. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, stranke su 27.03.2008. godine zaključile ugovor o doživotnom izdržavanju. Članom 1. ugovora je predviđeno da će tuženi, kao davalac izdržavanja doživotno izdržavati tužioca, kao primaoca izdržavanja, tako što će ga paziti, pomagati, spremati mu kuvanu hranu po potrebi, omogućiti lečenje i negu, plaćati grejanje i za slučaj smrti sahraniti, dok primalac izdržavanja, kao naknadu davaocu ostavlja uknjiženu nepokretnost, dvosoban stan od 69 m2 i boks u podrumu višestambene zgrade na ... u ... U vreme zaključenja ugovora o doživotnom izdržavanju tužilac je bio penzioner sa penzijom od 8.000,00 dinara, deviznom štednjom od oko 8.000 evra i živeo je sa sada pokojnom majkom, koja je preminula 2012. godine. Majka tužioca je u periodu od 2007. godine do 2011. godine imala primanja na ime tuđe nege i pomoći u visini od 8.000,00 dinara, zatim od 9.000,00 dinara, a potom od 17.000,00 dinara, a od 2011. godine je primala penziju od oko 8.000,00 dinara. Tužilac je u periodu od 27.03.2008. godine do 31.03.2014. godine na ime penzije primio iznos od 55.138,79 dinara i iznos od 541.704,36 dinara. Prema izveštaju Elektroprivrede Srbije tužilac za period od 01.02.2008. godine do 01.05.2014. godine nema dugovanja za električnu energiju. Majci tužioca priznato je pravo na pomoć u kući za period od 01.11.2010. godine do 21.02.2011. godine uz učešće od 100% tužioca u nastalim troškovima, koje je tužilac izmirio isplatom ukupnog iznosa od 8.204,00 dinara. VV je kao gerontodomaćica zaposlena u Centru za socijalni rad bila negovateljica pokojne majke tužioca i sa tužiocem je dogovorila da pored redovnog radnog vremena radi i honorarno, pri čemu je tri do četiri nedelje honorarnog rada platio tuženi, kao i troškove pelena, vlažnih maramica i drugih stvari potrebnih za negu. Majka tužioca je potomak porodice ... kojoj je bila oduzeta imovina, u vezi čega je 2006. godine tužilac sa tuženim dogovorio da tuženi za njega obavi poslove u vezi sa restitucijom oduzete imovine i 2006. godine overio punomoćje na osnovu kog je tuženi trebao da podnese zahteve za vraćanje oduzete zemlje tužiocu, odnosno njegovoj majci, pred Agencijom za restituciju. Radi namirenja izdataka u vezi sa postupkom restitucije, tuženi je prodao tužiočeve slike „...“ i „...“, „...“, veliko srebrno ogledalo barona ..., okruglu srebrnu tacnu iz XIX veka i Povelju porodice ..., kao i sliku slikara ... koja je restaurirana i još jednu sliku italijanskog slikara. Postupci restitucije su delimično okončani, tako da je tužiocu vraćeno poljoprivredno zemljište tokom 2013. godine i 2014. godine, ukupne površine od 91 ha u K.O. ... Zemlja koja je vraćena tužiocu izdavana je u zakup, a zakupninu je primao tuženi, koji je zakupninu nakon raskida ugovora o doživotnom izdržavanju i tokom aprila 2014. godine zadržao u visini od 4.500 evra. Troškove sahrane majke tužioca snosio je tuženi u visini od 107.941,00 dinar prema priloženim računima, od čega je refundiran iznos od 35.974,91 dinar od strane Fonda PIO, tako da je tuženi po ovom osnovu iz svojih sredstava isplatio ukupno 71.966,00 dinara. Tužilac je tokom trajanja ugovora o doživotnom izdržavanju sam održavao stan, pripremao hranu, brinuo se o sebi i majci, dok je bila živa, a tuženi je kod tužioca svraćao retko i kratko. Tokom marta 2008. godine, tužilac je sačinio pismeno naznačeno kao „testament“, prema kome najpre celokupnu nepokretnu imovinu koja je predmet vraćanja i koja je prijavljena Republičkoj direkciji za imovinu, ostavlja ovde tuženom, a potom 10.11.2013. godine je ponovo sačinio pismeno da tuženom ostavlja parcelu broj ... K.O. ..., površine 32,87 ha. Među parničnim strankama nije bilo sporno da napred navedeni testamenti ne proizvode dejstvo.
Iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka ekonomsko-finansijske struke utvrđeno je da obilazak tužioca od strane tuženog u trajanju od 7 sati u periodu od 27.03.2008. godine do 07.04.2014. godine, odnosno tokom trajanja ugovora o doživotnom izdržavanju vredi ukupno 1.400,00 dinara, odnosno 200,00 dinara po jednom času, zatim trošak tuženog na ime vožnje tužioca u ... 01.11.2011. godine i 21.03.2013. godine iznosi 1.650,00 dinara na ime amortizacije, da troškovi sedam ručkova iznose ukupno 2.450,00 dinara, jer je vrednost jednog ručka 350,00 dinara, a što se odnosi na odlazak tužioca na ručkove kod tuženog u periodu od 09.03.2012. godine do 07.04.2014. godine za Novu godinu, pravoslavni Božić, Uskrs i Krsnu slavu tuženog. Trošak tuženog na ime posete tužiocu u bolnici u ..., uz donetu hranu i vodu i gorivo iznosio je 181,00 dinar na ime goriva + 30% na osnovu amortizacije, zatim 200,00 dinara na ime hrane i vode i 250,00 dinara na ime jednog časa utrošenog vremena, trošak odvoženja tužioca u Hitnu pomoć u ... u iznosu od 181,00 dinar na ime goriva + 30% za amortizaciju i 250,00 dinara na ime utrošenog vremena, tako da trošak odvoženja tužioca od strane tuženog na VMA 07.07.2013. godine iznosi 3.422,00 dinara na ime goriva + 30% na ime troškova amortizacije, za utrošeno vreme 4 sata h 250,00 dinara, ukupno 1.000,00 dinara, za trošak tuženog na ime odvoženja tužioca na operaciju zuba u Novi Sad iznos od 1.847,00 dinara na ime utrošenog goriva i 30% na ime amortizacije vozila, a na ime utrošenog vremena od 4,5 časa po 250,00 dinara, ukupno 1.125,00 dinara. Troškovi tuženog u vezi sa postupkom restitucije su iznosili 5.153,00 dinara na ime poštanskih troškova, zatim 4.150,00 dinara na ime sudskih taksi i 12.360,00 dinara na ime usluga prevoda i kopiranja, što čini ukupan iznos od 21.663,00 dinara. Troškovi odlaska na rasprave u Agenciju za restituciju Novi Sad i mesnu kancelariju Opštine ..., koje je snosio tuženi u vezi sa postupkom restitucije iznose 3.694,00 dinara na ime utrošenog goriva h 30% na ime amortizacije i za rad od 5 časova 1.250,00 dinara po jednom putovanju, a tuženi je putovao četiri puta. Troškovi putovanja u ..., radi uvida i pregleda potrebne dokumentacije za restituciju iznosi 1.514,00 dinara, uvećani za 30% za amortizaciju za gorivo i za rad 750,00 dinara, pri čemu je tuženi putovao dva puta u ... Troškovi usluga koje je i tuženi platio za obezbeđivanje potrebnog materijala, kao što su pelene i slično, iznosili su 9.180,00 dinara. Među strankama nije bilo sporno da je tuženi u stanu tužioca o svom trošku u ukupnoj visini od 17.159,35 dinara postavio reflektor sa senzorom, fi sklopku i kutiju sa automatskim osiguračima. Prema računu od 08.11.2013. godine, koji glasi na sina tuženog kupljen je televizor po ceni od 39.490,00 dinara.
Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je delimično usvojio protivtužbeni zahtev tuženog za isplatu naknade za izdržavanje dato po osnovu ugovora o doživotnom izdržavanju koji je raskinut, tako što je obavezao tužioca da tuženom plati 98.084,18 dinara, a odbio kao neosnovan protivtužbeni zahtev tuženog za iznos od još 2.182.730,82 dinara, primenom pravila o teretu dokazivanja iz člana 231. stav 2. ZPP, zaključivši da je tuženi dokazao da je tužilac na ime ispunjenja ugovora primio iznos od 98.084,18 dinara i da je u obavezi da ga vrati tuženom sa kamatom od 14.05.2015. godine.
Drugostepeni sud je odlučujući o žalbi tuženog, odbio kao neosnovanu žalbu tuženog i potvrdio prvostepenu presudu u navedenom delu, smatrajući da je prvostepeni sud na utvrđeno činjenično stanje pravilno primenio materijalno pravo.
Vrhovni kasacioni sud prihvata pravno stanovište nižestepenih sudova, sa kojih razloga su neosnovani navodi revizije kojima se ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.
Navodima revizije tuženi osporava ocenu dokaza i zaključak nižestepenih sudova da predloženim i izvedenim dokazima nije dokazao da su njegova davanja i usluge po osnovu ugovora o doživotnom izdržavanju bila veća od iznosa od 98.084,18 dinara. Ovakvi revizijski navodi nisu osnovani i njima se u suštini osporava činjenično stanje, što po izričitoj odredbi člana 407. stav 2. ZPP nije dozvoljeno, osim u slučajevima iz člana 403. stav 2. ZPP.
Pravilno su odlučili nižestepeni sudovi kada su odbili kao neosnovan protivtužbeni zahtev tuženog za isplatu iznosa od 57.195 evra, sa kamatom od 31.03.2014. godine do isplate, sve u dinarskoj protivvrednosti.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju između stranaka je bio zaključen usmeni ugovor o nalogu propisan članom 749. Zakona o obligacionim odnosima, kojim se tuženi (nalogoprimac) obavezao prema tužiocu (nalogodavcu) da za njega preduzme određene poslove u vezi sa postupcima restitucije. Prema članu 671. Zakona o obligacionim odnosima da ako drukčije nije ugovoreno, nalogodavac duguje naknadu u uobičajenoj visini, a ako o tome nema običaja, onda pravičnu naknadu. S obzirom da je utvrđeno da je radi nadoknade za angažman tuženog u postupcima za restituciju tuženi na ime tužioca prodavao pokretnu imovinu tužioca (slike, Povelju, srebrne predmete) i za sebe u celini ili delimično zadržao naplaćene iznose, pa kako tuženi tokom postupka nije opredelio, niti dokazao o kom je tačno iznosu reč, da bi se shodno tome utvrdila preostala visina neplaćenog dela naknade na koju bi tuženi imao pravo, i kako od te činjenice zavisi visina potraživanja tuženog na ime naknade za izvršenje naloga, to je pravilan zaključak drugostepenog suda da je na tuženom bio teret njenog dokazivanja u smislu člana 228. i 231. ZPP. S obzirom da tuženi nije dokazao visinu naknade, jer po tom osnovu je već primao određenu naknadu, to je pravilnom primenom pravila o teretu dokazivanja, drugostepeni sud zaključio da je neosnovan ovaj protivtužbeni zahtev tuženog. Stoga su bez uticaja na pravilnost primenjenog materijalnog prava tvrdnje tuženog iznete u reviziji da ima pravo na ovu naknadu u procentualnom iznosu od imovine u postupku restitucije.
Suprotno navodima revizije, pravilno je doneta odluka o troškovima postupka na osnovu člana 153. stav 1., 154. stav 2. i 163. stav 1-4 ZPP.
Sa napred navedenih razloga, na osnovu člana 414. ZPP odlučeno je kao u izreci.
Predsednik veća – sudija
Slađana Nakić Momirović, s.r.
Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić
