.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev 2301/2019
04.03.2021. godina
Beograd
Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislava Bosiljkovića, predsednika veća, Branke Dražić i Danijele Nikolić, članova veća, u parnici tužilaca AA, BB i VV, svi iz ..., čiji je punomoćnik Dragan Mikeš advokat iz ..., protiv tuženog GG iz ..., čiji je punomoćnik Miroslav Kajon advokat iz ..., radi utvrđenja prava svojine po osnovu održaja, odlučujući o reviziji tužilaca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 4170/18 od 25.10.2018. godine, u sednici veća održanoj dana 04.03.2021. godine, doneo je
R E Š E NJ E
UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 4170/18 od 25.10.2018. godine i predmet VRAĆA drugostepenom sudu na ponovno odlučivanje o žalbi tuženog.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 4170/18 od 25.10.2018. godine, stavom prvim izreke, žalba tuženog je usvojena i presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P 4551/16 od 06.02.2018. godine preinačena tako što je odbijen tužbeni zahtev kojim je traženo utvrđenje da su tužioci po osnovu zakonitog i savesnog održaja stekli u svojinu 157/1021 idealni deo parcele ... u ulici ... u ... upisane u list nepokretnosti ... KO ..., što u prirodi predstavlja deo navedene parcele od 47-og metra gledano od ulice ... do kraja parcele prema severnoj strani - do parcele ... KO ..., celom širinom parcele ... KO ..., kao i zemljište pod zgradom - objektom od 20 m2 na kojoj su izgrađeni pomoćna zgrada broj ... i pomoćna zgrada broj .., što bi tuženi bio dužan da prizna tužiocima suvlasnički udeo na parceli ... KO ... upisanoj u list nepokretnosti ... i trpi upis prava svojine tužilaca sa udelom od po 1/3 dela, kao i da trpi da se tužioci upišu kao držaoci pomoćnih zgrada broj .. i ... izgrađenih na istoj parceli u ulici ... u ... sa po 1/3 dela, kao i da tužiocima na ime parničnih troškova isplati iznos od 29.850,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom drugim izreke, obavezani su tužioci da na ime troškova žalbenog postupka isplate tuženom iznos od 14.300,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate, u roku od 15 dana pod pretnjom izvršenja.
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužioci su blagovremeno izjavili reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.
Tuženi je podneo odgovor na reviziju sa predlogom da se ista odbaci kao nedozvoljena ili odbije kao neosnovna.
Revizija tužilaca je dozvoljena, jer je članom 403. stav 2. tačka 2. ZPP propisano da je revizija uvek dozvoljena ako je drugostepeni sud preinačio prvostepenu presudu i odlučio o zahtevima stranaka.
Odlučujući o izjavljenoj reviziji, na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tužilaca osnovana.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su naslednici DD. Pravni prethodnik tužilaca je, ugovorom o kupoprodaji Ov. .../... od 16.07.1966. godine, od prodavaca ĐĐ i EE kupio pravo korišćenja parcele .../... upisane u zkul ... KO ..., i to idealni udeo od 273/899 delova označene parcele, odnosno površinu od 273 m2 - deo dimenzija 21m h 13m spram susednog zemljišta koje mu pripada. Po tom ugovoru pravni prethodnik tužilaca stupio je u državinu zemljišta koje sada čini deo parcele ... KO ... širine 13m, u produžetku parcele ... do parcele ... u navedenoj katastarskoj opštini, ograđen zidom visine 2m. Tuženi je ugovorom o kupoprodaji Ov. .../... od 11.04.2001. godine od prodavaca ŽŽ i ZZ kupio nepokretnost tada upisanu u zkul ... KO ... - parcelu ..., kuća i dvorište u ulici ... broj ... i pravo korišćenja zemljišta za redovnu upotrebu zgrade - parcele .../..., .../... i .../... u istoj katastarskoj opštini. Prodavci su ove nepokretnosti stekli ugovorom o poklonu od 28.01.1993. godine zaključenim sa poklonodavcem ĐĐ. U postupku održavanja premera sve parcele koje su bile predmet kupoprodajnog ugovora od 11.04.2001. godine spojene su u parcelu ... KO ... Između sada pokojnog DD i tuženog zaključen je 02.11.2001. godine sporazum u kojem su njegovi potpisnici konstatovali da pravni prethodnik tužilaca od 1966. godine nesmetano koristi zemljište koje je bilo predmet ugovora o kupoprodaji od 16.07.1966. godine, sada deo parcele ... KO ... ograđen ogradom, na kojem je svojim sredstvima izgradio dva objekta od čvrstog materijala - jedan dimenzija 3m h 13m na samoj granici prema parceli ... i drugi dimenzija 3m h 3m uz parcelu... i podignutu ogradu prema delu sporne parcele koji koristi tuženi. Ovim sporazumom tuženi je priznao sada pokojnom DD pravo svojine na označenim objektima i pravo korišćnja parcele .../... ( sada deo parcele ...) u površini od 157 m2 - celom površinom parcele, od granice sa parcelom ... prema ... ulici u dužini od 13m, i saglasio se da pravni prethodnik tužilaca može preduzeti sve radnje radi cepanja dela parcele .../... u navedenoj površini i njegovog pripajanja parceli ... KO ... .
Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da je državina tužilaca zakonita jer je njihov pravni prethodnik zemljište koje sada predstavlja deo sporne parcele stekao na osnovu kupoprodajnog ugovora, i savesna, pa je zato primenom člana 20. stav 1, člana 21, člana 28. stav 2. i 4, člana 30. stav 1. i 2. i člana 72. stav 1. i 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa usvojio tužbeni zahtev.
Ovakvo pravno stanovište nižestepenog suda nije prihvatio drugostepeni sud.
Po nalaženju tog suda, parcela .../... KO ... je u vreme zaključenja kupoprodajnog ugovora Ov. .../... bila u društvenoj svojini, na osnovu člana 34. stav 1. Zakona o nacionalizaciji najamnih zgrada i građevinskog zemljišta („Službeni list FNRJ“, broj 52/58). Režim raspolaganja nacionalizovanim gradskim građevinskim zemljištem na kojem su raniji vlasnici upisani kao korisnici bio je imperativno regulisan članovima 37. i 38. Zakona o prometu zemljišta i zgrada („Službeni list SFRJ“, broj 43/65 - prečišćeni tekst). Tim odredbama jasno je predviđeno da pravo raspolaganja neizgrađenim građevinskim zemljištem ima isključivio skupština opštine i da su fizička lica, koja su upisana kao korisnici zemljišta, ovlašćena da raspolažu pravom korišćenja na zemljištu jedino u slučaju kada se istovremeno prenosi i svojina na zgradi koja je sagrađena na tom zemljištu. Sledstveno tome, po stanovištu drugostepenog suda pravni promet dela od 273/899 neizgrađene parcele .../... KO ... - gradskog građevinskog zemljišta, bio je imperativno zabranjen i zato državina pravnog prethodnika tužilaca na zemljištu, sada delu sp orne parcele, nije zakonita u smislu člana 72. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.
Po stanovištu drugostepenog suda, državina tužilaca i njihovog pravnog prethodnika mogla bi se smatrati savesnom u smislu člana 72. stav 2. i 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, počev od 04.07.1996. godine kada su stupile na snagu izmene i dopune Zakona o osnovnim svojinskopravnim odnosima kojima je brisan član 29. tog zakona, koja bi po odredbi člana 28. stav 4. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa mogla dovesti do sticanja prava svojine održajem istekom roka od 20 godina. Međutim, u konkretnom slučaju, uslovi za sticanje prava svojine (vanrednim) održajem nisu ispunjeni, jer je tuženi osporio tužbeni zahtev u odgovoru na tužbu koji je podneo 15.06.2016. godine, pre isteka tog roka.
Po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, ovakvo pravno stanovište drugostepenog suda ne može se prihvatiti jer taj sud nije uzeo u obzir odredbu člana 39. stav 1. Zakona o nacionalizaciji najamnih zgrada i građevinskog zemljišta.
Prema toj odredbi, raniji sopstvenik nacionalizovanog građevinskog neizgrađenog zemljišta ima pravo da to zemljište, zajedno sa trajnim zasadima na njemu, besplatno koristi sve dok je u njegovom posedu ili da ga za to vreme drugome da na korišćenje uz naknadu ili bez naknade, saglasno važećim propisima o zakupu poljoprivrednog zemljišta.
Obaveznim tumačenjem odredbe člana 39. stav 1. Zakona o nacionalizaciji najamnih zgrada i građevinskog zemljišta, objavljenim u „Službenom listu FNRJ“, broj 24 od 17.06.1959. godine, predviđeno je da navedenu odredbu treba tako shvatiti da raniji sopstvenik nacionalizovanog građevinskog neizgrađenog zemljišta može to zemljište dati drugome na privremeno korišćenje uz naknadu ili bez naknade, saglasno važećim propisima o zakupu poljoprivrednog zemljišta, zadržavajući na njemu pravo korišćenja koje ima, kao i da može to pravo korišćenja trajno preneti na drugoga, uz naknadu ili bez naknade. U tom poslednjem slučaju, prava i obaveze koje je po osnovu Zakona o nacionalizaciji najamnih zgrada i građevinskog zemljišta imao raniji sopstvenik u pogledu nacionalizovanog građevinskog neizgrađenog zemljišta prelaze na lice na koje je preneo svoje pravo korišćenja na tom zemljištu, ako je ovaj prenos zabeležen u zemljišnim knjigama.
Imajući izloženo u vidu, po shvatanju Vrhovnog kasacionog suda, nije prihvatljiv pravni zaključak drugostepenog suda da je promet prava korišćenja nacionalizovanog neizgrađevnog građevinskog zemljišta bio zabranjen i da je ugovor o kupoprodaji Ov. .../... od 16.07.1966. godine ništav pravni posao, zbog čega državina tužilaca i njihovog pravnog prethodnika nema kvalitet zakonite državine, u smislu člana 72. stav 1. Zakona o osnovama svojinsko pravnih odnosa. Neprihvatljivost ovakvog pravnog stanovišta drugostepenog suda proizilazi iz njegovog propusta da kvalitet državine tužilaca i njihovog pravnog prethodnika oceni u svetlu navedene odredbe Zakona o nacionalizaciji najamnih zgrada i građevinskog zemljišta sa njenim obaveznim tumačenjem. Sledstveno tome, za sada se ne mogu prihvatiti ni razlozi drugostepenog suda o neispunjenosti uslova za sticanje prava svojine održajem, koji se tiču vremena u kojem su tužioci i njihov pravni prethodnik bili u državini dela sporne parcele.
Iz navedenih razloga, drugostepena presuda je morala biti ukinuta i predmet vraćen drugostepenom sudu na ponovno odlučivanje o žalbi tuženog.
U ponovnom postupku drugostepeni sud će uzeti u obzir odredbu člana 39. stav 1. Zakona o nacionalizaciji najamnih zgrada i građevinskog zemljišta i njeno obavezno tumačenje, i na osnovu toga oceniti kvalitet državine tužilaca i njihovog pravnog prethodnika (zakonita i savesna ili samo savesna), a zatim ponovo odlučiti o žalbi tuženog, vodeći računa i o svim drugim njenim navodima koje, zbog iznetog pravnog stava, u obrazloženju pobijane presude nisu posebno cenjeni.
Ukinuta je i odluka o troškovima drugostepenog postupka jer zavisi od odluke o žalbi.
Shodno izloženom, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u izreci.
Predsednik veća - sudija
Branislav Bosiljković, s.r.
Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić
