U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Popović, predsednika veća, Lidije Đukić i Božidara Vujičića, članova veća, u parnici tužilaca AA i BB, obojice iz ..., VV iz ..., GG iz ... i DD iz ..., čiji je punomoćnik Nikola Marković, advokat iz ..., protiv tuženog „ĐĐ“ ... iz ..., čiji je punomoćnik Zora Antonijević, advokat iz ..., radi naknade štete, odlučujući o reviziji tuženog, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 5189/15 od 29.10.2015. godine, u sednici održanoj na dan 21.12.2016. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 5189/15 od 29.10.2015. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Mladenovcu P br.1142/10 od 02.06.2015. godine, stavom prvim izreke utvrđeno je da je od pravnih prethodnika tužilaca bez pravnog osnova 1948. godine oduzeto građevinsko zemljište ukupne površine od 0,60,38 ha ranije parcele ... i ... KO ..., a sada deo kat. parcele .../... KO ..., cela površine 2,52,74 ha u korist tuženog, radi izgradnje „...“ koja se nalazi u sastavu fabrike „ĐĐ“. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da tužiocima isplati ukupno 12.873.016,00 dinara, prema suvlasničkim udelima bliže opisano u tom stavu izreke, zajedno sa zakonskom zateznom kamatom počev od 12.02.2008. godine do isplate i stavom trećim obavezan tuženi da tužiocima naknadi troškove parničnog postupka.

Apelacioni sud u Beogradu je presudom Gž 5189/15 od 29.10.2015. godine, delimično odbio kao neosnovanu žalbu tuženog i potvrdio prvostepenu presudu u stavovima prvom, delu stava drugog u odnosu na dosuđenu naknadu i u stavu trećem izreke, dok je stavom drugim izreke prvostepenu presudu preinačio u preostalom delu stava drugog izreke, tako što je obavezao tuženog da tužiocima na iznos naknade od 12.873.016,00 dinara, isplati zakonsku zateznu kamatu počev od 02.06.2015. godine do isplate, dok je zahtev tužilaca za isplatu kamate počev od 12.02.2008. do 01.06.2015. godine odbio kao neosnovan.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu blagovremeno je izjavio reviziju tuženi, pobijajući je zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane presude na osnovu ovlašćenja iz člana 408. ZPP („Sl. glasnik RS“, broj 72/11 i 55/14), u granicama razloga navedenih u reviziji, a pazeći po službenoj dužnosti na bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP i na pravilnu primenu materijlanog prava, Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija tuženog nije osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su pravni sledbenici sada pok. EE, njegovi unuci i praunuci, koji je 1937. godine bio upisan kao zemljišno knjižni vlasnik parcela ... i ... njive „...“, ukupne površine 0,60,38 ha. Ove katastarske parcele oduzete su pravnom prethodniku tužilaca bez naknade i u posedu su tuženog. Katastarska parcela .../... je u potezu ... pod nazivom zemljište pod zgradom, objektom i zemljište uz zgradu objekat ukupne površine 2,52,74 hektara. Na ovoj parceli upisana je državna svojina a tuženi korisnik sa udelom od 19.235/25.274 dok su tužioci suvlasnici i to tužilac ŽŽ sa udelom od 1006/25274, tužilac ZZ sa udelom od 1006/25274, tužilac VV sa udelom od 2014/25274, tužilac DD sa udelom od 1006/25274. Prilikom osnivanja zemljišnih knjiga 1937 godine kat. parcela ... i ... bile su upisane u ZKUL ..., kao svojina EE, a 1938. godine menjana je njihova površina i to parcele ... od 0,2469 ha na 0,2358 ha, a 1968. godine menjana je površina parcele ... sa tadašnje površine 0,42,56 ha na površinu od 0,3680 ha. U 1994. godini izmenjena je kultura zemljišta pa su parcele – njive u novom stanju upisane kao zemljiše pod zgradom ... i uz zgradu, a u postupku izrade katastra nepokretnosti upoređeni su podaci iz katastara zemljišta, zemljišne knjige i obnove premera iz 1979. godine, vršena je aerofotogramerijskim snimanjem. Posle toga je formirana katastarska parcela ... KO ... a u nju su u celosti ušle ranije parcele iz zemljišne knjige ... i ... KO ..., u ukupnoj površini od 0,60,38 ha. Na ovaj način dobijeno je suvlasništvo na ovoj velikoj parceli ukupne površine 6,51,39 ha, na EE i tuženog „ĐĐ“ na zemljištu, a prema vlasničkim podacima u zemljišnim knjigama i podacima o zgradama i drugim građevinskim objektima upisan je tuženi „ĐĐ“. Novi katastar stupio je na snagu 18.03.2005. godine i tada su za katastarsku opštinu ..., prestale da važe zemljišne knjige. Na zahtev tuženog od 12.10.2005. godine izvršeno je izdvajanje kat. parcela ... i ... iz novo formirane parcele ... KO ... i formirana kat. parcela .../... površine 3,98,65 upisana u LN ..., na nosioca prava korišćenja tuženog i parcela .../... upisana u LN ... ukupne površine 2,52,74 ha sa nosiocima prava korišćenja tuženim sa udelom od 19236/25274 i EE sa udelom od 6038/25274. Katastarske parcele ... i ... sadržane su u novoformiranoj parceli .../... KO .... U kopiji plana, navedena parcela je deo fabrike i izlazi na glavnu ulicu i regionalni put Mladenovac-Beograd odnosno Beograd-Niš. U 1948. godini vršena je eksproprijacija zemljišta njiva „…“, kat.parcela …, površine 2,24,60 ha vlasništvo II i kat. parcela …, njiva „…“, površine 0,39,86 ha i kat. parcela … u površini od 0,50,39 ha vlasništvo JJ i prema oba rešenja proizlazi da su istovremeno sa oduzimanjem zemljišta određene i naknade sopstvenicima zemljišta i izvršen upis promene vlasništva u zemljišnim knjigama. U 1973. godini, izvršena je po zahtevu tuženog dogradnja ... u krugu radne organizacije „ĐĐ“, na delovima kat. parcela …, …/…, …/…, … i …, sve u KO …. U postupku je utvrđeno da pravnom prethodniku tužilaca odnosno tužiocima nije isplaćena bilo kakva naknada za ove parcele koje nisu u posedu pravnog prethodnika tužilaca a ni tužilaca više od 40 godina, već su u posedu tuženog na kojima on ima izgrađene objekte.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja pravilno je po oceni ovoga suda primenjeno materijalno pravo kada je utvrđeno da je zemljište bez pravnog osnova na kome su suvlasnici tužioci, predato tuženom koji na ovom zemljištu vrši svojinska ovlašćenja do danas, pri čemu ni tužiocima ni njihovim pravnom prethodniku nije isplaćena naknada, te je zemljište faktičko oduzeto od pravnog prethodnika tužilaca, zbog čega je i po oceni ovoga suda tuženi u obavezi da tužiocima za oduzeto zemljište isplati naknadu u visini njihovih suvlasničkih udela, čija je visina utvrđena nalazom i mišljenjem sudskog veštaka.

I po stanovištu Vrhovnog kasacionog suda, trajnim zauzimanjem nepokretnosti tuženi odnosno njegov pravni prethodnik izvršio je njihovo faktičko oduzimanje bez sprovođenja odgovarajućeg upravnog postupka. Potraživanje naknade za ovo zemljište ne zastareva i ukoliko naknada nije određena rešenjem nadležnog organa u upravnom postupku ili odlukom suda može se uvek tražiti. Kada je naknada za oduzete nepokretnosti koje su po nekom osnovu prešle u tada društvenu svojinu i koja naknada se određuje po službenoj dužnosti, već određena poravnanjem odnosno odlukom suda, potraživanje tako utvrđene naknade zastareva po članu 379. ZOO. S obzirom, na u postupku utvrđenu činjenicu, da naknada vlasniku zauzetih nepokretnosti nije isplaćena potraživanje te naknade nije zastarelo i vlasnik oduzetih nepokretnosti na nju ima pravo i prema odredbama važećeg Zakona o eksproprijaciji. Prema članu 72. stav 2. ovog Zakona, postupak određivanja naknade za eksproprisanu nepokretnost u kome do dana stupanja na snagu Zakona nije zaključen sporazum o naknadi odnosno nije doneta pravnosnažna sudska odluka, okončaće se po odredbama tog zakona. To znači da ranijem sopstveniku odnosno njegovim pravnim sledbenicima pripada pravo na naknadu određenu po tržišnoj ceni oduzetih nepokretnosti, a prema okolnostima u momentu donošenja prvostepene odluke o naknadi u smislu člana 41. stav 2. Zakona. Visina naknade za eksproprisano poljoprivredno i građevinsko zemljište, određena je članovima 42. i 43a Zakona o eksproprijaciji.

Zbog toga nisu osnovani navodi tuženog u reviziji da je naknadu za ovo zemljište trebalo isplatiti kao za poljoprivredno zemljište kakvo je bilo u trenutku oduzimanja od pravnog prethodnika tužilaca. Osim toga, neosnovani su i navodi tuženog da je izvršena eksproprijacija u 1948. godini, katastarskih parcela … i … KO …, jer o tome tuženi nije pružio dokaze a tužioci odnosno njihov pravni prethodnik kao zemljišno knjižni vlasnik spornog zemljišta u poslednjih 40 godina nisu bili u posedu ovih nepokretnosti, zemljište im nije oduzeto na osnovu bilo kakve odluke u upravnom postupku niti im je za to isplaćena naknada a svojinska ovlašćenja na tom zemljištu je vršio i vrši tuženi. Ovo zemljište, privdeno je nameni za potrebe tuženog, prethodno formalno nije oduzeto a izgradnja od javnog interesa je dozvoljena na zemljištu koje nije formalno eksproprisano, zbog čega je došlo do faktičkog oduzimanja od strane tuženog. Na ovaj način, kako to pravilno nalaze drugostepeni i prvostepeni sud, povređena su i ugrožena subjektivna prava tužilaca na ovom zemljištu i povređeno njihovo pravo na mirno uživanje imovine. Zbog toga je tuženi u obavezi da plati naknadu koja je utvrđena mišljenjem sudskog veštaka, imajući u vidu status i položaj zemljišta, stepen izgrađenosti komunalne infrastrukture i stanja na tržištu, a prema suvlasničkim udelima svakog od tužilaca.

Kako se ostalim revizijskim navodima ne dovodi u sumnju pravilnost pobijane odluke, Vrhovni kasacioni sud je odbio kao neosnovanu reviziju tuženog i odlučio kao u izreci primenom člana 414. ZPP.

Predsednik veća-sudija

Vesna Popović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić