Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac- protivtuženi je izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijanog prava.

Tužena-protivtužilja je podnela odgovor na reviziju.

Ispitujući pravilnost pobijane odluke primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 18/20), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da revizija nije osnovana.

U sprovedenom postupku nisu učinjene bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Nema ni drugih bitnih povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP zbog kojih se ovaj vanredni pravni lek može izjaviti u smislu člana 407. stav 1. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koje se revizijom neosnovano ukazuje. Revizija se u smislu navedenog člana 407. stav 1. tačka 1. i 2. Zakona o parničnom postupku ne može izjaviti zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. tog zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parnične stranke su zaključile brak ...2008. godine, u kome je rođeno njihovo dvoje dece, sin VV(2008. godine) i ćerka GG (2011. godine). Njihova zajednica života prestala je u decembru 2018. godine kada je tužena bila primorana da napusti kuću u ... u kojoj je porodica do tada živela, dok su mal. deca ostala sa ocem sve do pred početak školske 2019/2020. godine od kada žive sa majkom. Prema tužiocu su zbog nasilnog ponašanja izrečene hitne mere MUP Direkcije PU za grad Beograd, od 13.8.2019. godine, zabrane kontaktiranja i prilaska tuženoj, koje su produžene rešenjem Trećeg osnovnog suda u Beogradu od 14.8.2019. godine, kao i privremene mere zaštite od nasilja u porodici u ovom postupku, rešenjem od 16.12.2019. godine. Tužena je rođena 1983. godine, zaposlena je i ostvaruje zaradu od 40.000,00 dinara, pomažu joj roditelji i brat koji radi u inostranstvu. Nema nepokretnu imovinu, živi u nedovršenoj porodičnoj kući svojih roditelja u ..., koja u osnovi ima stan površine 80m2 i struju i vodu. Troškovi domaćinstva u letnjem periodu iznose oko 12.000,00 dinara, a u zimskom, zbog grejanja, 17.000,00 dinara. Tužilac je rođen 1978. godine, poseduje atraktivnu kuću sa okućnicom u ... koja u osnovi ima 125m2 u kojoj živi sa emotivnom partnerkom i njenim mal. detetom. Radio je kao direktor trgovinskog lanca „DD“ u vlasništvu njegovog brata sa prihodima od 260.000,00 dinara mesečno. Aktuelno je zaposlen sa zaradom od 40.000,00 dinara. Mal. VV pohađa peti razred osnovne škole, trenira fudbal, a mal. GG drugi razred osnovne škole i ide na balet. Ukupne potrebe mal. dece opredeljene su u mesečnom iznosu od po 50.000,00 dinara. Iz zajedničkog nalaza i mišljenja Gradskog centra za socijalni rad - odeljenja Zemun i Sručin, kojim su stručni radnici oba organa starateljstva sagledali sve uslove oba roditelja, odnose mal. dece i roditelja i usaglasili svoj nalaz i mišljenje, utvrđeno je da je majka sa svih aspekata podobna da samostalno vrši roditeljsko pravo, da im je posvećena i motivisana da brine o deci, da ume da razgovara sa njima, da ih (zaista) čuje i na taj način uspostavlja odnose poverenja sa decom, da su joj deca emotivno bliska i privržena, i da za njom imaju izraženu potrebu. Konstatovano je da se tužilac ponaša nasilno prema tuženoj (fizički, psihički, seksualno) i deci (psihički) i predloženo da se odrede mere zaštite od nasilja u porodici kojim će se tužiocu zabraniti približavanje i uznemiravanje tužene i mal. dece. Na osnovu nalaza i mišljenja komisije veštaka spec. neuropsihijatrije, specijaliste medicinske psihologije i diplomiranog socijalnog radnika, utvrđeno je da je majka neupadljivog stava i držanja bez znakova afektivne disfukcionalnosti, da odlazi na kontrole neurologa epileptologa KCS Klinike za neurologiju i koristi propisanu terapiju. Ima značajnu podršku porodice. Deca nikada nisu sama kod kuće, dobro su adaptirana na uslove života kod majke, imaju vršnjačko društvo, podršku i adekvatno staranje majke. Majka je normalno profilisane strukture, oblikovana je u patrijarhalnom kuturološkom modelu, spremna je na trpljenje i pomirljiv stav prema negativnom, pa i nasilnom odnosu, i po cenu lične žrtve ne insistira na svom, već se prevashodno zalaže za procenjeni najbolji interes značajnih bliskih osoba. Poseduje visoku roditeljsku motivaciju, ima razvijen i skladan odnos sa decom i ostalim članovima domaćinstva. koji čine za decu osnovni razvojni i vaspitni okvir, a deca se izjašnjavaju da sa majkom probleme rešavaju mirno i razgovorom. Tužena u potpunosti razume značaj i ulogu oca u odrastanju dece. Tužilac nema kliničkih znakova afektivne disfunkcionalnosti, snižene je tolerancije na frustaciju, impulsivnog ponašanja rigidno strukturisane ličnosti visokog samopoštovanja sa tendencijom ka autoritarnom stilu ophođenja, naročito prema osobama koje doživljava kao sebi podređene. Ima visoku roditeljsku motivaciju praćenu isključivošći i krutošću, negiranjem, pa i omalovažavanjem uloge i kompentencije majke. Mal. VV je odličan učenik, prema ocu ima upadljivo uzdržan odnos, ljut je na oca jer ga je nazivao ružnim rečima, bio grub prema majci i manifestuje povređenost i otpor prema ocu, ne želi da ga viđa i izričit je u želji da živi sa majkom. Postoji dobar i blizak odnos brata i sestre i topao odnos dečaka sa majkom. Mal. GG je takođe odlična učenica, podjednako je privržena roditeljima i bratu. Naglašava dobre odnose sa majkom („bez mame ne može da živi“), a želi da živi sa tatom, jer joj je žao da tata živi sam. Ona u očevom ponašanju, kao i brat, opisuje verbalno i fizičko zlostavljanje prema majci, ali i njoj i bratu. Zaključak komisije veštaka je da roditelji nemaju zdravstvene probleme koji bi kompromitovali njihove roditeljske kapacitete i da su visoko motivisani za roditeljstvo. Otac naglašava roditeljsku motivaciju, pre svega naglašavajući da raspolaže boljim životnim i finansijskim mogućnostima, kao faktorom kojim potkrepljuje roditeljsku kompentenciju. Insistira na eskluzivnoj ulozi u roditeljskoj nezi i ne uvažava, obezvređuje i diskvalifikuje ulogu i značaj majke, što nije u interesu dece. Prevashodni roditeljski interes majke usmeren je na subjektivnu i objektivnu dobrobit dece, a uvažavanje značaja oba roditelja daje poseban kvalitet njenoj roditeljskoj motivaciji. U najboljem interesu dece je da budu poverena majci na samostalno staranje, a ocu omogućiti predloženi model viđanja sa decom. Izjašnjavajući se na primedbe tužioca, i naročito imajući u vidu da mal. GG verbalizuje želju da se poveri ocu, komisija je u celini ostala pri datom mišljenju da deca povere majci jer su međusobno vezana, s tim da se i pred sudom (imajući u vidu da će napuniti deset godina), ispita devojčicina autentična volja, koja je pred sudom, u prisustvu školskog psihologa i lica od poverenja, ponovila želju da živi sa ocem jer je dobar prema njoj i sa njim lepo provodi vreme.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, po oceni Vrhovnog kasacionog suda pravilna je odluka nižestepenih sudova da se po razvodu braka maloletna deca parničnih stranaka povere majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, uz usvojeni model viđanja dece sa roditeljem sa kojim ne žive i uz pravilno određenu obavezu tuženog da doprinosi izdržavanju dece u iznosima koji su dosuđeni.

Odlučujući o poveravanju maloletne dece tužilji na samostalno vršenje roditeljskog prava i o održavanju ličnih odnosa sa ocem, pravilno su, suprotno revizijskim navodima, sudovi primenili odredbe člana 77. stav 3. i 61. Porodičnog zakona, rukovodeći se najboljim interesom dece u meri koja je potrebna za zaštitu ličnosti i prava i interesa dece.

Pošto je sud u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje roditeljskog prava kao i održavanje ličnih odnosa deteta i roditelja sa kojim dete ne živi i koje ne vrši roditeljsko pravo, dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta, a pre donošenja odluke o vršenju roditeljskog prava i određivanju modela viđanja i održavanja ličnih kontakata deteta i roditelja, sud ima obavezu da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva i druge specijalizovane ustanove, što je u konkretnom slučaju učinjeno, te da pribavi mišljenje maloletnog deteta što je takođe učinjeno u vidu uzimanja izjave maloletne GG, pobijanom odlukom je za sada, suprotno navodima revizije i po stanovištu Vrhovnog kasacionog suda najbolje zaštićen interes maloletne dece, a kod utvrđenih i nespornih činjenica o podobnosti i prilikama roditelja koje su pouzdano utvrđene i činjenice da se radi o maloletnoj deci školskog uzrasta o kojima se kontinuirano i kvalitetno brine majka, koja pokazuje visoku roditeljsku motivaciju, u čijem domaćinstvu deca i odrastaju. Po mišljenju ovog suda, očuvanje emotivne veze majke i maloletne dece s obzirom na njihovu životnu dob od bitnog je uticaja na njihov psihofizički razvoj i odrastanje, a sve životne okolnosti u porodici u kojoj sada živi majka sa maloletnom decom takođe ukazuju da je pobijana presuda u najboljem interesu dece stranaka. Lični odnos oca i maloletne dece se u skladu sa pobijanom odlukom u suštini odvija u dovoljnoj meri u kojoj će deci biti omogućena dalja emotivna veza sa ocem na način koji je u skladu sa odredbom člana 61. Porodičnog zakona. Neosnovani su revizijski navodi kojima se ukazuje da je zbog prava deteta koje propisuje odredba člana 65. PZ jedino relevantno za odluku suda mišljenje i stav deteta, a ovo stoga što maloletno dete zbog životne dobi i trenutne situacije, nije u stanju da shvati značaj takve odluke i negativne posledice na normalan psihofizički razvoj, zbog čega ta njena iskazana želja nije u njenom najboljem interesu, posmatrana u sklopu i svih ostalih relevantnih okolnosti za odluku o vršenju roditeljskog prava, uz ocenu i utvrđenje međusobne privrženosti i bliskog emotivnog odnosa dece parničnih stranaka i mišljenja stručnjaka da se prilikom donošenja odluke o poveravanju - deca ne razdvajaju, te su deca pravilno poverena majci kao odgovornom i savesnom roditelju koji poseduje adekvatnu roditeljsku podobnost i senzibilitet da prati razvojne potrebe dece u skladu sa njihovim uzrastom, sposobnost i mogućnost da zadovolji njihove potrebe.

Pravilno je primenom odredbi člana 160. i 161. Porodičnog zakona odlučeno o obavezi tuženog da doprinosi izdržavanju svoje maloletne dece u dosuđenim iznosima, zbog čega je neosnovano revizijsko ukazivanje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Saglasno članu 67. i 68. stav 1. i 2. Porodičnog zakona, pravo i dužnost roditelja da se staraju o deci, dok prema članu 73. i 160. stav 1. Zakona dete ima pravo na izdržavanje od oba roditelja. Visina izdržavanja određuje se prema potrebama deteta, kao poverioca izdržavanja i mogućnostima dužnika izdržavanja, pri čemu se vodi računa i o minimalnoj sumi izdržavanja, propisanoj članom 160. stav 4. Zakona. Mogućnosti roditelja, kao dužnika izdržavanja zavise od okolnosti propisanih članom 160. stav 3. Zakona.

Pravilno su ocenjene sve okolnosti konkretnog slučaja koje su od uticaja na određivanje obaveze tuženog za izdržavanje maloletne dece i to kako njegove mogućnosti, tako i potrebe i obaveze, pa je pravilnom ocenom potreba maloletne dece u visini utvrđenoj pobijanom odlukom, adekvatno odredio i obavezu tuženog da doprinosi njihovom izdržavanju, a koja nominalno (prema utvrđenim sadašnjim primanjima i mogućnostima tuženog), u odnosu na maloletnu decu iznosi po 25.000,00 dinara mesečno. Dosuđeni iznosi, uz doprinos majke kako u novcu, tako i kroz rad, brigu i staranje koji se svakodnevno ulaže, neophodni su za izdržavanje zajedničke dece tuženog i tužilje, kojim će se omogućiti najmanje takav nivo životnog standarda kakav uživa roditelj, dužnik izdražavanja, ovde tuženi. Plaćanjem tog iznosa i prema shvatanju ovog suda, suprotno navodima revizije, neće biti ugrožena egzistencija tužioca. Stoga su neosnovani revizijski navodi da je pobijanom odlukom pogrešno primenjeno materijalno pravo usled čega je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno. Ostalim navodima revizije ponavljaju se žalbeni navodi koji su jasno i precizno ocenjeni od strane drugostepenog suda i nisu od uticaja na pravilnost presuđenja, a navode u reviziji kojima se osporava utvrđeno činjenično stanje, Vrhovni kasacioni sud nije cenio, s obzirom da se revizija iz ovih razloga ne može izjaviti (član 407. stav 1. ZPP).

Na osnovu izloženog, Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 414. stav 1. ZPP, odlučio kao u izreci presude.

Predsednik veća - sudija

Jasminka Stanojević, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić