U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Jelice Bojanić Kerkez, predsednika veća, Radoslave Mađarov i Jasmine Simović, članova veća, u parnici tužioca Socijalističke partije Srbije, Novi Beograd, čiji su punomoćnici dr Ivica Čolak i Andrea Nikolić, advokati iz ..., protiv tužene Republike Srbije, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Odeljenje u Novom Sadu, radi utvrđenja, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1632/24 od 19.08.2024. godine, u sednici održanoj 12.12.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1632/24 od 19.08.2024. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Novom Sadu P 519/2023 od 05.02.2024. godine utvrđeno je da je tužilac titular prava svojine na objektu broj 1 koji nosi naziv Zgrada državnih organa i organizacija, u ulici ... broj ... u ..., na katastarskoj parceli ... k.o. ..., upisanoj u listu nepokretnosti broj ... k.o. ..., udeo 1/1, što je tužena Republika Srbija dužna da prizna i trpi; utvrđeno je da je tužilac titular prava svojine na objektu broj 2 koji nosi naziv Zgrada državnih organa i organizacija, u ulici ... u ..., na kat. parc. ... k.o. ..., upisanoj u listu nepokretnosti broj ... k.o. ..., udeo 1/1, što je tužena Republika Srbija dužna da prizna i trpi; utvrđeno je da je tužilac titular prava korišćenja na zemljištu, udeo 1/1 i to zemljištu pod zgradom i drugim objektima površine 675 m2, zemljištu pod zgradom i drugim objektima površine 224 m2 i zemljište uz zgradu i drugi objekat u površini od 176 m2, što ukupno iznosi 1075 m2, vrsta zemljišta – gradsko građevinsko zemljište na kat. parc ... k.o. ..., upisanom u listu nepokretnosti broj ... k.o. ..., što je tužena Republika Srbija dužna da prizna i trpi; tužena je obavezana da tužiocu nadoknadi parnične troškove od 510.720,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1632/24 od 19.08.2024. godine, usvojena je žalba tužene i prvostepena presuda preinačena tako što je tužbeni zahtev u celosti odbijen i tužilac obavezan da tuženoj nadoknadi parnične troškove od 239.040,00 dinara i troškove žalbenog postupka od 192.907,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju iz svih razloga dozvoljenih Zakonom o parničnom postupku.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 10/23) i utvrdio da je revizija neosnovana.

U postupku donošenja pobijane presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se ne konkretizuju druge bitne povrede odredaba parničnog postupka koje su odredbama člana 407. stav 1. tačke 2. i 3. ZPP predviđene kao revizijski razlog.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, na osnovu Odluke Narodnog odbora Grada Novog Sada od 17.06.1954. godine i Ugovora o zameni zaključenog 06.08.1954. godine, izvršena je zamena nepokretnosti u opštenarodnoj imovini, tako što je Pokrajinski komitet Saveza komunista Vojvodine za predatu nepokretnost Gradu Novom Sadu zauzvrat dobio nepokretnosti upisane u z.k.ul. ... k.o. ..., parc. br. .../... kuća i dvorište na ... broj .. površine 117 kvadratnih hvati i parcela broj .../... kuća i dvorište na istoj adresi površine 187 kvadratnih hvati. U Ugovoru o zameni je konstatovano da su nepokretnosti date u zamenu iste vrednosti i da niko nema obavezu isplate naknade, kao i da su ugovarači stupili u posed zamenjenih nepokretnosti na dan potpisivanja ugovora. Na osnovu ovog ugovora upisano je u zemljišnoj knjizi na obe nepokretnosti pravo vlasništva u korist Saveza komunista Srbije za Vojvodinu. Prilikom obnove zemljišne knjige u katastarskoj opštini Novi Sad izvršenoj u toku 1979. – 1982. godine izvršena je promena upisa stvarnih prava, pa je na nepokretnostima upisana društvena svojina, kao korisnik nepokretnosti u društvenoj svojini Pokrajinski komitet Saveza komunista Vojvodine, te je izvršena prenumeracija parcela i one dobile jedan parcelni broj ... i površinu 10 a 65 m2. Prema stanju 10.03.1989. godine, površina objekta broj ..., na kome je dograđen treći sprat iznosi 2.477,39 m2, površina dograđenog aneksa 565,08 m2, ukupno 3.042,47 m2. Na osnovu odluka nadležnih organa Socijalističkog saveza radnog naroda Srbije od 05.07.1990. godine i Saveza komunista Srbije od 12.07.1990. godine, ove društvene političke organizacije su se ujedinile i osnovale Socijalističku partiju Srbije, koja je upisana u registar političkih organizacija 27.07.1990. godine. Na osnovu Odluke o preuzimanju imovinskih i drugih prava i obaveza od Saveza komunista Vojvodine i Saveza socijalističkog radnog naroda Vojvodine od 20.10.1990. godine, u zemljišnoj knjizi upisana je kao nosilac prava korišćenja na spornim nepokretnostima Socijalistička partija Srbije – Pokrajinska organizacija SPS za Vojvodinu. Aktuelna adresa nepokretnosti je ulica ... broj ... . U postupku za izlaganje podataka o nepokretnostima i pravima na njima u k.o. ... ... 24.11.2005. godine utvrđeno je da su sporne nepokretnosti na osnovu članova 13. i 14. Zakona o finansiranju političkih stranaka („Službeni list SRJ“ br. 73/00) i 59 Ustavne povelje Državne zajednice Srbije i Crne Gore („Službeni list SCG“ br. 1/03) svojina Republike Srbije, kao pravnog sledbenika Savezne Republike Jugoslavije na čijoj teritoriji je imovina države članice. Prigovor Pokrajinskog odbora SPS u Vojvodini protiv ove odluke odbijen je rešenjem RGZ, Komisije za izlaganje podataka o nepokretnostima i pravima na njima od 18.01.2006. godine.

Sa polazištem na navedeno utvrđenje, prvostepeni sud nalazi da je tužbeni zahtev za utvrđenje svojine osnovan, pošto je teretno sticanje nepokretnosti 06.08.1954. godine vodilo pravu raspolaganja i upravljanja nepokretnostima od strane pravnog prethodnika tužioca. Tužilac, kao društveno pravno lice je svojinu na nepokretnostima mogao da stekne tek posle stupanja na snagu Zakona o izmenama i dopunama Zakona o osnovnim svojinskopravnim odnosima („Službeni list SRJ“ br. 29/96 od 26.06.1996. godine), pa je imajući u vidu neprekinuti posed na nepokretnosti od 1954. godine tužilac vlasnik nepokretnosti po pravnom osnovu održaja u smislu člana 28. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

Drugostepeni sud ne prihvata stanovište prvostepenog suda da sporni odnos među strankama regulišu odredbe Zakona o osnovana svojinskopravnih odnosa. Društveno političke organizacije dobile su pravni subjektivitet tek Ustavom SFRJ donetim 1974. godine, a po Statutu Saveza Komunista Srbije koji je usaglašen sa Statutom Saveza komunista Jugoslavije, oba doneta 1978. godine, Savez komunista Kosova i Savez komunista Vojvodine su sastavni delovi Saveza komunista Srbije. Proizilazi da lice koje je bilo upisano kao korisnik nepokretnosti u društvenoj svojini u zemljišnoj knjizi nije imalo pravni subjektivitet, pa samim tim nije moglo imati ni imovinu. U tom vremenskom periodu nije bilo političkih stranaka, a društveno političke organizacije koje su se bavile političkim radom dobijale su na korišćenje nepokretne stvari u društvenoj svojini. U tranzicionom periodu doneti su pojedinačni sistemski zakoni, u svrhu prelaska na svojinski status proklamovan članom 56. Ustava Republike Srbije iz 1990. godine, po kome se jemči jednaka pravna zaštita svim oblicima svojine – društvene, državne, privatne i zadružne. Tako je svojinski status nepokretnosti u društvenoj svojini koje su bile na upravljanju, korišćenju i raspolaganju društveno političkih organizacija uređen Zakonom o finansiranju političkih stranaka („Službeni list SRJ“ br. 73/2000), koji je prestao da važi 18.07.2003. godine, osim odredbi članova 13. i 14, na osnovu kojih i odredbe člana 59. stav 3. Ustavne povelje Državne zajednice Srbije i Crne Gore je tužena Republika Srbija upisana u javnoj evidenciji nepokretnosti kao vlasnik spornih nepokretnosti. Prema odredbi člana 13. tog zakona, imovina koja je bila na upravljanju, korišćenju i raspolaganju Saveza komunista Jugoslavije, Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije i Saveza socijalističke omladine Jugoslavije, a koju su činili objekti, poslovni prostor, oprema, kancelarijski nameštaj i sl. svojina je Savezne Republike Jugoslavije. Savezni organ nadležan za poslove pravde sačiniće evidenciju imovine prema korisnicima, do stupanja na snagu zakona, vrsti, količini, odnosno površini i lokaciji, utvrditi njeno stanje i predložiti način korišćenja i korisnike te imovine, s tim što će najmanje ½ nepokretnosti koje su u svojinu Savezne Republike Jugoslavije prešle primenom tog člana biti dodeljeno parlamentarnim strankama na korišćenje za redovan rad. Korisnici imovine dužni su da je predaju Saveznoj vladi najkasnije u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ovog zakona. Ne postoji drugi pravni osnov po kome bi predmetne nepokretnosti mogle biti u privatnoj svojini bilo koje druge političke partije, pa tako ni tužioca.

Po stanovištu Vrhovnog suda, pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo u konkretnom slučaju kada tužilac zahtev za utvrđenje svojine zasniva na činjenicama da su ujedinjeni Savez komunista Srbije i Savez socijalističkog radnog naroda Srbije jula 1990. godine osnovali Socijalističku partiju Srbije, da je organizacioni deo Saveza komunista Srbije za Vojvodinu stekao posed na spornim nepokretnostima po osnovu ugovora o zameni nepokretnosti u opštenarodnoj imovini 1954. godine, te da je organizacioni deo SPS u Vojvodini od osnivanja te partije 27.07.1990. godine u posedu spornih nepokretnosti. Tužbeni zahtev nije zasnovan na činjenicama da je iz imovine Saveza komunista Srbije, organizacionog dela za Vojvodinu, odnosno Socijalističke partije Srbije finansirana dogradnja spornih nepokretnosti, na ove okolnosti nisu predlagani i izvedeni dokazi, pa navodi revizije vezani za izvođenje građevinskih radova na objektima ne mogu uticati na odluku u ovoj fazi postupka.

Ustav Republike Srbije („Službeni glasnik RS“ 1/90) u glavi III - Ekonomsko i socijalno uređenje, članom 56. jemči društvenu, državnu, privatnu i zadružnu svojinu i druge oblike svojine i proklamuje da svi oblici svojine imaju jednaku pravnu zaštitu.

Realizujući proklamovano ekonomsko uređenje država je nizom sistemskih zakona uredila načine i rokove prelaska društvene u druge oblike svojine. Oblast finansiranja političkih partija i obezbeđenja nepokretnosti za političko delovanje parlamentarnih partija država je regulisala članom 13. Zakona o finansiranju političkih stranaka, kako to pravilno nalazi drugostepeni sud. Ova odredba je i dalje u primeni, a drugim zakonom nije uređen svojinski status nepokretnosti koje su bile u društvenoj svojini i na kojima je pravo korišćenja bilo upisano u korist društveno političkih organizacija.

Iz navedenih razloga, činjenice sadržine pravnih akata koje je tužilac donosio od svog osnivanja pa nadalje u svrhu uređenja svoje organizacije i načina političkog delovanja, kao i činjenica da je tužilac u posedu spornih nepokretnosti, nisu od uticaja na odluku o postavljenom tužbenom zahtevu za utvrđenje svojine, pošto je tužena država pravilno u katastru nepokretnosti upisana kao vlasnik spornih nepokretnosti na osnovu člana 13. Zakona o finansiranju političkih stranaka. Savez komunista Srbije, odnosno njegov organizacioni deo za Vojvodinu u smislu navedenih relevantnih odredbi nije mogao imati svojinu na spornim nepokretnostima u društvenoj svojini, pa stvarno pravo takvog kvaliteta ne može steći ni tužilac u smislu odredbi članova 28. i 72. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa na kojima temelji svoj zahtev. Po ovim odredbama za sticanje svojine po pravnom osnovu održaja neophodna je savesna državina, a za savesnost je potrebno da lice koje drži stvar ne zna ili ne može znati da stvar koji drži nije njegova.

Iz navedenih razloga, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković