U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislave Apostolović, predsednika veća, Branka Stanića i Gordane Ajnšpiler-Popović, članova veća, u parnici po tužbi tužioca „AA“ iz ..., koga zastupa punomoćnik Nikola Mađinac, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, koju zastupa Državno pravobranilaštvo iz Beograda, radi zaštite od diskriminacije i naknade štete, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž br. 5124/16 od 25.08.2016.godine, u sednici veća održanoj dana 18.01.2017.godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž br. 5124/16 od 25.08.2016.godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P br. 556/14 od 24.02.2015.godine, odbijen je tužbeni zahtev da se utvrdi da je tužena preko svojih organa Privrednog suda u Pančevu u postupku P br. 289/2011 i Privrednog apelacionog suda u Beogradu u postupku Pž 3403/12, diskriminatorski postupala prema tužiocu na taj način što su navedeni sudovi na direktan način stali na stranu Opštine Kovin i zaštitili je od predviđenih zakonskih posledica, tako što su ignorisali svoju dužnost da utvrde da je ništav ugovor o izvođenju radova na izgradnji gasne kotlarnice broj 130 od 22.05.2008.godine zaključen između Osnovne škole „BB“ ... i SZR „VV“ iz ..., tako što su dali zastupnički legitimitet advokatu Draganu Mićoviću, suprotno Ustavu, Zakonu o parničnom postupku, Zakonu o javnom pravobranilaštvu i Statutu opštine Kovin, tako što su zaštitili Opštinu Kovin od zakonom predviđenih posledica koje su određene kroz pravnosnažnu odluku nadležnog organa rešenja Uprave za javne nabavke Komisije za zaštitu prava broj 4-00-303/2008 od 11.07.2008.godine, tako što su dopustili da u spisima predmeta bude pripojena odluka o javnom pravobranilaštvu Opštine Kovin od 06.06.2011.godine, koja je bila nevažeća, tako što su dopustili da zakazanu glavnu raspravu dana 20.09.2011.godine vodi zapisničar suda i da donese rešenje u ime i za račun suda, tako što je predmetni sud postao i sud i tuženi Opština Kovin i to sa jasnim delovanjem predmetnog suda u korist Opštine Kovin, kao i zahtev da se tužena obaveže da tužiocu isplati štetu u iznosu od 1.621.918,95 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 29.04.2008.godine do konačne isplate, kao i troškove sudskih taksi kroz postupak P br. 289/2011 u iznosu od 424.914,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 19.01.2012.godine u iznosu od 136.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 24.03.2011.godine pa do isplate. Obavezan je tužilac da tuženoj naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 16.500,00 dinara.

Rešenjem Višeg suda u Beogradu p br. 556/14 od 09.04.2015.godine, odbijen je predlog tužioca za ispravku navedene presude, a rešenjem istoga suda od 13.05.2016.godine odbijen je predlog tužioca za donošenje dopunske presude.

Apelacioni sud u Beogradu je pobijanom presudom Gž 5124/16 od 25.08.2016.godine odbio kao neosnovanu žalbu tužioca i potvrdio prvostepenu presudu Višeg suda u Beogradu i odbio kao neosnovane žalbe tužioca i potvrdio prvostepena rešenja Višeg suda u Beogradu, te odbio zahtev tužioca za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv drugostepene presude tužilac je izjavio blagovremenu i dozvoljenu reviziju, zbog svih zakonom propisanih razloga.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u granicama propisanim odredbom člana 408. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 55/14) i odlučio da revizija tužioca nije osnovana.

Pobijana presuda nije zahvaćena bitnom povredom odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju se u revizijskom postupku pazi po službenoj dužnosti. Osim navedene bitne povrede revizijski razlog u smislu člana 407. ZPP mogu biti bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 6, 8, 10. i 11. ovog zakona, pod uslovom da su isticane u žalbi, odnosno da su učinjene u postupku pred drugostepenim sudom, kao i bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ovog zakona, koje su učinjene u postupku pred drugostepenim sudom. Stoga revizijski navodi o učinjenim bitnim povredama iz člana 374. stav 2. tačka 5, 9. i 12. ZPP ne mogu biti revizijski razlog, dok je ukazivanje revidenta na bitne povrede iz člana 374. stav 1. ZPP učinjene pred durgostepenim sudom neosnovano, jer se ne radi o tim povredama, obzirom da se na te povrede revident pozivao i u žalbi, te je drugostepeni sud za neprihvatanje žalbenih navoda dao jasne razloge. Neosnovano je i ukazivanje na pogrešnu primenu materijalnog prava, a osporavanje utvrđenog činjeničnog stanja u reviziji nije dozvoljeno saglasno odredbi člana 407. stav 2. ZPP.

Prema utvrđenim činjenicama tužilac je Privrednom sudu u Pančevu podneo tužbu protiv tužene Opštine Kovin dana 24.03.2011.godine, radi naknade štete u iznosu od 1.621.918,95 dinara sa zakonskom zateznom kamatom. Prvostepenom presudom Privrednog suda u Pančevu P br. 289/2011 od 19.01.2012. godine odbijen je tužbeni zahtev tužioca u tom sporu, koja presuda je potvrđena presudom Privrednog apelacionog suda Pž br. 3403/12 od 16.05.2013.godine. Pravnosnažno odbijeni tužbeni zahtev odnosio se na naknadu materijalne štete u vidu izgubljene dobiti, zbog propusta i nezakonitosti u postupku po tenderu za nabavku i izvođenje radova vezano za gasnu kotlarnicu.

Predmet tužbenog zahteva u ovom sporu je utvrđenje diskriminatorskog postupanja Privrednog suda u Pančevu i Privrednog apelacionog suda u Beogradu, jer su po navodima tužbe pogrešnom primenom procesnog i materijalnog prava u navedenim postupcima stali na stranu Opštine Kovin i zaštitili je od predviđenih zakonskih posledica, te naknada štete po tom osnovu u visini od 1.621.918,95 dinara, sa pripadajućom kamatom kao i u visini sudskih taksi u postupku P br. 289/2011 sa pripadajućim kamatama.

Kod ovako utvrđenih činjenica pravilno su nižestepeni sudovi odbili tužbeni zahtev tužioca kao neosnovan, jer radnje koje je tužilac označio kao diskriminatorsko postupanje suda ne mogu se kvalifikovati kao diskriminacija i diskriminatorsko postupanje u smislu člana 2. Zakona o zabrani diskriminacije, niti ima odgovornosti tužene po odredbi člana 172. Zakona o obligacionim odnosima, jer iako je bilo propusta organa tužene isti se ne bi mogli kvalifikovati kao nezakonit ili nepravilan rad državnog organa kao osnov za naknadu štete od tužene.

Odredbom člana 14. Evropske konvencije o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda propisana je zabrana diskriminacije uživanja prava i sloboda predviđenih u konvenciji po bilo kom od nabrojanih osnova ili drugog statusa. U članu 1. Protokola 12 uz Konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda propisana je i opšta zabrana diskriminacije u ostvarivanju svakog prava koje predviđa zakon, tako što je u stavu 1. propisano da će se svako pravo koje zakon predviđa ostvarivati bez diskriminacije po bilo kom osnovu, kao na primer po rasi, boji kože, veroispovesti, političkom i drugom uverenju nacionalnom ili društvenom poreklu, povezanosti sa nacionalnim manjinama, imovini, rođenju ili drugom statusu, a stavom 2. istog člana propisano je da javne vlasti neće ni prema kome vršiti diskriminaciju po osnovima koji su pomenuti u stavu 1. Zabranu diskriminacije propisuje i član 21. Ustava Republike Srbije u kome je propisano da svako ima pravo na jednaku zakonsku zaštitu bez diskriminacije, te da je zabranjena svaka diskriminacija neposredna ili posredna po bilo kom osnovu, a naračito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta.

Pojam diskriminacije i diskriminatorskog postupanja sadržan je u članu 2. stav 1. tačka 1. Zakona o zabrani diskriminacije koji pod navedenim pojmovim podrazumeva svako neopravdano pravljene razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanja prvenstva), u odnosu na lica ili grupe lica, kao i na članove njihovih porodica ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koje se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orjentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i u drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima. Kao oblici diskriminacije predviđeni su neposredna i posredna diskriminacija, povreda načela jednakih prava i obaveza, pozivanje na odgovornost, udruživanje radi vršenja diskiriminacije, govor mrženje i uznemiravanje i ponižavajuće postupanje (član 5. Zakona o zabrani diskriminacije), dok su posebni slučajevi diskriminacije propisani odredbama člana 15. do 27. istog zakona, pa je odredbom člana 15. propisano da svako ima pravo na jednak pristup i jednaku zaštitu svojih prava pred sudovima i organima javne vlasti. Diskriminatorsko postupanje službenog lica, odnosno odgovornog lica u organu javne vlasti smatra se težom povredom radne dužnosti u skladu sa zakonom.

Ustav Republike Srbije u odredbi člana 142. propisuje načela sudstva. Ustavno pravni položaj sudova definisan je članom 142. stav 2. Ustava kojim je propisano da su sudovi samostalni i nezavisni u svom radu i sude na osnovu Ustava, zakona i drugih opštih akata kada je to predviđeno zakonom, opšteprihvaćenih pravila međunarodnog prava i potvrđenih međunarodnih ugovora. Sudske odluke se po članu 145. stav 2. Ustava zasnivaju na Ustavu, zakonu, potvrđenom Međunarodnom ugovoru i propisu donetom na osnovu zakona. One se po stavu 4. istog člana mogu preispitivati samo od strane nadležnog suda u zakonom propisanom postupku. Po članu 149. sudija je u vršenju sudijske funkcije nezavistan i počinjen samo Ustavu u zakonu, te je zabranjen svaki uticaj na sudiju u vršenju sudijske funkcije. Sudija po članu 151. ne može biti pozvan na odgovornost za izraženo mišljenje ili glasanje prilikom donošenja sudske odluke, osim ako se radi o krivičnom delu kršenja zakona od strane sudije.

Pravilno su nižestepeni sudovi primenili navedene materijalnopravne, ustavne i zakonske odredbe, kao i odredbe Konvencije o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda, koja se u našoj zemlji primenjuje od 03.03.2004.godine i Protokola broj 12. uz Konvenciju, kada su odbili tužbeni zahtev, jer postupanje Privrednog suda u Pančevu i Privrednog apelacionog suda u navedenim predmetima koje tužilac opisuje kao diskriminaciju ne ispunjava uslove za sudsku zaštitu po odredbama Zakona o zabrani diskriminacije i drugim navedenim propisima. Odlučivanje sudova u parničnom postupku koje tužilac opisuje kao diskriminaciju ne predstavlja diskriminaciju imajući u vidu ustavnopravni položaj sudova i sudija koji garantuje samostalnost i nezavisnost u suđenju, odnosno izražavanju mišljenja prilikom donošenja sudskih odluka, a eventualna pogrešna primena materijalnog i procesnog prava ispravlja se u zakonom propisanom postupku po redovnim i eventualno vanrednim pravnim lekovima povodom kojih se vrši kontrola pravilnosti sudske odluke od strane zakonom propisanog neposredno višeg suda. Stoga eventualno pogrešna primena materijalnog i procesnog prava od strane sudije u konkretnom slučaju ne može biti osnov odgovornosti Republike Srbije po osnovu diskriminatorskog postupanja njenog organa.

Tužiocu je u parničnom postupku omogućen pristup sudu, omogućeno mu je učešće u parničnom postupku i dokazivanje činjenica na kojima je zasnovao svoj tužbeni zahtev, a omogućeno mu je i pravo na pravni lek, žalbu, povodom koje je odlučivao nadležan drugostepeni sud. Neuspeh tužioca u tom sporu ne znači diskriminaciju, niti povredu prava tužioca na jednaku zaštitu prava pred sudom.

U domaćoj i praksi Evropskog suda za ljudska prava, diskriminacija se označava kao nejednako postupanje prema licima u relativno sličnom položaju bez objektivnog i razumnog opravdanja. Tužilac je kao osnov diskriminacije u navedenim sudskim odlukama istakao oblik svojine, tvrdeći da se štitila državna svojina na račun privatne svojine, što po pravilnom zaključku nižestepenih sudova nije osnov za utvrđivanje da je tužiocu povređeno pravo na jednakost, odnosno da su sudovi postupili diskriminatorski prema tužiocu u odnosu na tuženog u istom sporu. Kako tužilac kao razlog za postupanje sudova na njegovu štetu nije isticao neko lično svojstvo, kao razlog za nejednako postupanje, isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva, te imajući u vidu da se ne radi o istim činjeničnim i pravnim situacijama u odlukama na koje se revident poziva, te da je razlikovanje sudskih odluka od slučaja do slučaja prihvatljivo i zavisno od utvrđenih činjenica i pravnog osnova, to u konkretnom slučaju navod revidenta o pogrešnoj primeni pravila o teretu dokazivanja iz člana 45. Zakona o zabrani diskriminacije nije osnovano, jer sama činjenica da je prvostepeni sud nakon pripremnog ročišta zakazao ročište za glavnu raspravu, ne smatra se da je tužilac učinio verovatnim postojanje diskriminacije, te da je teret dokazivanja prebačen na tuženog da usled tog akta nije došlo do povrede načela jednakosti, odnosno načela jednakih prava i obaveza. Ovo sa razloga što takvu pretpostavku Zakon ne sadrži, a upravo se pripremno ročište održava u cilju pripremanja sporne stvari za glavnu raspravu, koju čine radnje suda i stranaka preduzete u jednom ili više ročišta u svrhu obrazovanja procesnog gradiva za odluku o tužbenom zahtevu.

Na osnovu izloženog, Vrhovni kasacioni sud je smatrajući da revizijom tužioca nije dovedena u sumnju pravilnost i zakonitost pobijane presude, na osnovu člana 414. ZPP odbio reviziju tužioca kao neosnovanu i odlučio kao u izreci revizijske presude.

Predsednik veća - sudija

Branislava Apostolović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić