Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž2 290/24 od 10.07.2024. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužioca-protivtuženog (greškom navedeno tuženog-protivtužioca) i prvostepena presuda je potvrđena u stavovima drugom, trećem, četvrtom i petom izreke. Stavom drugim izreke, ukinuta je prvostepena presuda u stavovima šestom, sedmom i osmom izreke i predmet u tom delu vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu kojom je odlučeno o izražavanju maloletne dece, tužilac-protivtuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11 ... 87/18) i utvrdio da je revizija tužioca - protivtuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac i tužena su od zasnivanja zajednice života 01.05.2010. godine živeli u porodičnoj kući roditelja tužioca u selu ..., nakon čega su zaključili brak ..2011. godine u kojem su rođena njihova zajednička deca, maloletni VV ...2011. godine i maloletni GG ...2012. godine. Njihova zajednica prestala je 08.07.2019. godine, i od tada je tužena sa decom kod roditelja u ..., u njihovom stanu u ... . U ... se zaposlila, decu upisala u školu i od tada samostalno vrši roditeljsko pravo nad decom koja su se prilagodila novom načinu života. Prvostepeni sud odlučio je da brak stranaka razvede, a pošto je tokom postupka utvrđeno da otac za razliku od majke nije pokazao dovoljne roditeljske kapacitete zbog nemogućnosti da preduzme određene medicinske radnje u cilju pimene insulinske terapije neophodne mal. GG koji je oboleo od dijabetesa, te da je došlo do emotivnog udaljavanja dece od oca, zajedničku decu parničnih stranaka poverio je na samostalno vršenje roditeljskog prava majci, odlučio je o održavanju ličnih odnosa maloletne dece sa ocem, te obavezao oca da doprinosi izdržavanju maloletne dece plaćanjem mesečnog iznosa od po 11.000,00 dinara za svako dete počev od podnošenja protivtužbe pa ubuduće dok za to budu postojali zakonski uslovi. Ovu odluku obrazložio je činjenicom da su se stranke sporazumele da tužilac doprinosi izdržavanju maloletne dece plaćanjem ovog mesečnog iznosa zbog čega nije posebno utvrđivao potrebe maloletne dece smatrajući da je to suvišno jer roditelji najbolje poznaju njihove potrebe. Činjenicu da postoji sporazum roditelja o visini doprinosa tužioca izdržavanju maloletne dece, i drugostepeni sud je smatrao bitnom činjenicom, navodeći i to da tužilac ima obavezu da doprinosi izdržavanju počev od podnošenja zahteva (u konkretnom slučaju podnošenja protivtužbe), plaćanjem utvrđenog doprinosa, nezavisno od toga što je tokom postupka doprinosio izdržavanju dece plaćanjem nižeg novčanog iznosa u skladu sa obavezom iz rešenja o određivanju privremene mere.

Po oceni Vrhovnog suda, osnovano se revizijom tužioca-protivtuženog ukazuje da je odluka o izdržavanju maloletne dece doneta uz pogrešnu primenu materijalnog prava.

Sporazum roditelja o samostalnom vršenju roditeljskog prava prema odredbi člana 78. stav 1. Porodičnog zakona („Službeni glasnik RS“, br.18/05, 72/11-dr zakon i 6/15) obuhvata sporazum roditelja o poveravanju zajedničkog deteta jednom roditelju, sporazum o visini doprinosa za izdržavanje deteta od drugog roditelja i sporazum o načinu održavanja ličnih odnosa deteta sa drugim roditeljem. S obzirom da parnične stranke nisu postigle sporazum o razvodu koji obavezno sadrži i pismeni sporazum o vršenju roditeljskog prava (član 40. stav 2. PZ), ovaj postupak iniciran je tužbom supružnika. Zbog toga je o samostalnom vršenju roditeljskog prava nad maloletnom decom (pa prema tome i o visini doprinosa za izdržavanje deteta od drugog roditelja), odlučivao sud. Iz tih razloga izjava tužioca-protivtuženog data preko punomoćnika na ročištu sa glavnu raspravu održanom dana 07.03.2024. godine da „ako sud odluči da decu poveri majci postignuta je saglasnost u odnosu na visinu izdržavanja po detetu i to po 11.000,00 dinara, ukupno 22.000,00 dinara, počev od presuđenja pa ubuduće“, ne može se smatrati sporazumom koji bi imao dejstvo u smislu odredbe člana 78. stav 1. Porodičnog zakona kako su to pogrešno zaključili nižestepeni sudovi. Pri tome, sve i da su se roditelji sporazumeli o izdržavanju, ukoliko bi procenio da taj sporazum nije u najboljem interesu deteta, sud bi o tome doneo odluku nezavisno od sporazuma (član 77. stav 4. Porodičnog zakona). Ovo stoga što sud ima dužnost da se uvek rukovodi najboljim interesom maloletnog deteta (član 266. stav 1 Porodičnog zakona) odakle i obaveza da sporazum roditelja proceni sa tog aspekta. Sud ovom zadatku može odgovoriti samo ukoliko primeni kriterijume određivanja izdržavanja propisane odredbom člana 160. Porodičnog zakona, prema kojoj se izdržavanje određuje prema potrebama poverioca i mogućnostima dužnika izdržavanja, vodeći računa i o minimalnoj sumi izražavanja.

S obzirom da su nižestepeni sudovi pogrešno smatrali da su stranke zaključile sporazum koji bi proizvodio pravno dejstvo i obavezivao tužioca kao roditelja koji ne vrši roditeljsko pravo, bez primene kriterijuma određivanja izdržavanja u cilju utvrđivanja visine dopirnosa za izdržavanje, nižestepene presude su u pogledu odluke o izdržavanju maloletne dece morale biti ukinute i predmet vraćen prvostepenom sudu radi utvrđivanja visine doprinosa u izdržavanju maloletne dece od strane tužioca primenom odredbe člana 160 PZ.

Iz navedenih razloga, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković