Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu obe stranke su blagovremeno izjavile revizije zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Obe stranke su podnele i odgovore na revizije, sa predlozima da se revizija protivne strane odbije kao neosnovana.

Odlučujući o izjavljenim revizijama, na osnovu člana 399. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 125/04 i 111/09 - ZPP) koji se u ovom postupku primenjuje na osnovu člana 506. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizije tužioca i tuženog nisu osnovane.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 9. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Tuženi u reviziji ne ukazuje na postojanje drugih bitnih povreda odredaba parničnog postupka iz stava 2. navedenog člana, a nije osnovan njegov navod o pogrešnoj primeni člana 380. stav 1. tačka 3. ZPP od strane drugostepenog suda. Revizijski navodi tužioca o učinjenoj bitnoj povredi odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 12. ZPP nisu osnovani jer obrazloženje pobijane drugostepene presude nema nedostataka zbog kojih se njena pravilnost ne bi mogla ispitati. Relativno bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 1. ZPP učinjena u drugostepenom postupku, na koju se ukazuje revizijom tužioca, nije od uticaja na pravilnsot drugostepene presude. Drugostepeni sud je, odlučujući o žalbama stranaka, primenjivao odredbe važećeg Zakona o parničnom postupku, umesto Zakona o parničnom postupku koji je važio u vreme pokretanja parnice i na čiju primenu upućuje prelazna odredba člana 506. stav 1. važećeg Zakona o parničnom postupku. Međutim, odluka drugostepenog suda o tužiočevoj žalbi je pravilna, pa zato pogrešna primena procesne odredbe na koju revident ukazuje nije od značaja.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je (pod nazivom TP „Banovo brdo“) do stupanja na snagu katastra nepokretnosti za KO ... bio upisan u zemljišnim knjigama (zkul .. KO ...) kao nosilac prava korišćenja na parcelama .., .., .. i .. . Označene parcele su u zemljišnim knjigama bile upisane kao putevi u državnoj svojini Republike Srbije. Ovim parcelama starog premera odgovaraju katastarske parcele .., .., .. i .. novog premera, koje su po osnivanju katastra nepokretnosti upisane kao gradsko građevinsko zemljište u državnoj svojini sa pravom korišćenja tužioca, i to kao zemljište pod zgradom (objektom) - ulica (katastarske parcele .. i ..), nekategorisani put (katastarska parcela ..) i lokalni put (katastarska parcela ..), svi izgrađeni bez odobrenja za gradnju u državnoj svojini. Tuženi je upisan kao držalac tih objekata. Navedene parcele nastale su tokom 1990. godine, deobom katastarske parcele .. KO ..., formirane tokom 1954/1955 godine u postupku izrade novog premera. Faktički se katastarske parcele .., .. i .. koriste kao ulica ... u ..., a katastarska parcela .. kao putno zemljište koje se nalazi ispod nadvožnjaka obilaznice ...-... .

Tužilac je u ovom sporu kumulativno istakao dva tužbena zahteva: za naknadu zbog bespravnog korišćenja njegovog zemljišta u periodu od 01.01.2000. godine do 01.01.2016. godine (član 219. Zakona o obligacionim odnosima) i za naknadu zbog oduzimanja zemljišta (faktička eksproprijacija).

Odlučujući o ovim zahtevima, nižestepeni sudovi su na utvrđeno činjenično stanje pravilno primenili materijalno pravo.

Sporno zemljište, na kojem je u katastru nepokretnosti upisano pravo korišćenja tužioca, faktički se koristi kao ulica - dobro u opštoj upotrebi (član 3. stav 1. Zakona o putevima). Odredbom člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini propisano je da se dobrom u opštoj upotrebi, u smislu tog zakona, smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom. Prema stavu 7. tog člana, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva II reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj teritoriji se nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koje nisu deo auto-puta ili državnog puta I i II reda), trgova i javnih površina koji su u svojini jedinice lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze. I odredbom člana 3. stav 5. Zakona o putevima propisano je da su opštinski putevi, ulice i nekategorisani putevi koji ne pripadaju državnim putevima I i II reda svojina jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

U konkretnom slučaju, predmetno zemljište se koristi kao ulica, odnosno putno zemljište. U tom statusu je i upisano u katastru nepokretnosti, a tuženi je upisan kao držalac s`obzirom da je reč o objektima izgrađenim bez građevinske dozvole. Pošto nije sproveden postupak oduzimanja zemljišta u skladu sa odredbama Zakona o eksproprijaciji, radi se o faktičkoj eksproprijaciji koja najčešće i nastaje izgradnjom puteva, infrastrukturnih ili drugih objekata od javnog i opšteg interesa, a da pri tom ne postoji odluka nadležnog organa o oduzimanju zemljišta. Propust organa da donese takvu odluku, koja bi bila osnov za određivanje naknade za oduzeto zemljište, čini osnovanim tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio naknadu za faktički oduzeto zemljište. Tuženi je kao titular prava javne svojine na zemljištu - ulici, dužan da ovu naknadu isplati u visini utvrđenoj veštačenjem, na bazi obrazložene procene tržišne vrednosti zemljišta koju je dala poreska uprava u skladu sa članom 42. Zakona o eksproprijaciji, koji bi se inače primenjivao da je naknada određivana na osnovu donetog pravnosnažnog rešenja o oduzimanju zemljišta. Nisu osnovani revizijski navodi tužene da je u ovom slučaju trebalo primeniti odredbu člana 71. Zakona o eksproprijaciji. Navedena odredba primenjuje se u slučaju administrativnog prenosa zemljišta u društvenoj svojini, što podrazumeva postojanje rešenja opštinske uprave o prenosu zemljišta, zasnovanom na javnom interesu, koje je u ovom slučaju izostalo.

Po stanovištu revizijskog suda, nisu osnovani ni navodi tužioca o pogrešnoj primeni odredbe člana 219. Zakona o obligacionim odnosima. Označena odredba reguliše upotrebu tuđe stvari u svoju korist. Tužilac, bez obzira na stanje u katastru nepokretnosti, nije vlasnik spornog zemljišta. On je bio samo njegov korisnik i to pravo je izgubio izgradnjom ulice, kada je došlo do trajnog zauzimanja zemljišta. Revizijski navodi tužioca da nije utvrđeno kada je izvršena faktička eksproprijacija nisu od značaja, ako se ima u vidu sadržina njegovog odgovora na reviziju tuženog u kojem se ističe da je oduzimanje izvršeno tokom 1955. godine. To znači da je tada prestalo pravo korišćenja tužioca i da on ne može osnovano potraživati novčanu naknadu sa pozivom na navedenu odredbu Zakona o obligacionim odnosima, a nema mesta analognoj primeni odredaba Zakona o eksproprijaciji, po kojima korisnik eksproprijacije stiče pravo na posed eksproprisane nepokretnosti tek danom pravnosnažnosti odluke o naknadi.

Iz navedenih razloga, na osnovu člana 405. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u prvom stavu izreke.

Odluka o zahtevima stranaka za naknadu troškova postupka po reviziji, sadržana u drugom stavu izreke, doneta je na osnovu člana 161. stav 1. u vezi članova 149. i 150. ZPP imajući u vidu njihov uspeh u postupku po ovom pravnom leku.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić