Rešenjem Višeg suda u Užicu P 31/21 od 07.04.2021. godine obavezani su tuženi da tužiocu na ime troškova postupka plate 360.819,00 dinara, sa kamatom od izvršnosti odluke do isplate.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi su blagovremeno izjavili reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilac je dao odgovor na reviziju.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“, br.72/11 ... 18/20) i utvrdio da je revizija osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnim rešenjem Odeljenja za stambeno-komunalne poslove i urbanizam Skupštine Opštine Požega od 25.10.1977. godine, u korist Opštine Požega, a za potrebe Građevinskog i montažnog preduzeća „Novogradnja“ Požega, izvršena je eksproprijacija nepokretnosti – k.p. br. .../... KO ..., livada 1. klase u površini od 0.58.20 ha, ranije vlasništvo pravnog prethodnika tuženih VV. Pravnosnažnim rešenjem Opštinskog suda u Požegi R 8/78-3 od 24.01.1978. godine pravnom prethodniku tuženih određena je naknada za eksproprisanu nepokretnost. Rešenjem Odeljenja za privredu, društvene delatnosti i finansije Opštinske uprave Požega od 11.01.2008. godine usvojen je zahtev tuženih i poništeno pravnosnažno rešenje Odeljenja za stambeno –komunalne poslove i urbanizam Skupštine Opštine Požega od 25.10.1977. godine i određeno da će se imovinskopravni odnosi između tužioca, sadašnjeg korisnika eksproprisane nepokretnosti i tuženih rešiti u posebnom postupku, po pravnosnažnosti rešenja, sporazumom pred organom uprave ili u parničnom postupku pred redovnim sudom opšte nadležnosti u Požegi. Eksproprisana nepokretnost je u vreme eksproprijacije bila livada 1. klase i nalazila se u KO ..., a sada predstavlja građevinsko zemljište sa proširenjem katastarske opštine, a prema detaljnom urbanističkom planu Opštine Požega nalazi se u trećoj građevinskoj zoni. Iz izveštaja Ministarstva finansija sledi da je tržišna vrednost predmetne nepokretnosti 8.055.054,60 dinara.

Prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka poljoprivredne struke od 21.10.2019. godine predmetno zemljište je u vreme eksproprijacije 1977. godine bilo k.p. br. .../..., po kulturi livada prve klase, površine 0,5820 ha. Predmetno zemljište se nalazi u naselju ..., oko kilometar od centra ..., u delu nazvanom „Industrijska zona“, a pristup je obezbeđen nasutim putem dužine oko 200m, koji se pruža istočno od ulice ... . Procenu tržišne vrednosti predmetnog zemljišta sudski veštak je izvršio metodom upoređivanja sa kretanjem cena zemljišta u bližoj okolini, pri tome imajući u vidu da je na vrednost zemljišta na toj lokaciji („Industrijska zona“ u Požegi) od uticaja proširenje zone građevinskog zemljišta, tako da procenjena tržišna vrednost predmetnog zemljišta iznosi 5.476.000,75 dinara (46.560 evra). Iz dopunskog nalaza i mišljenja sudskog veštaka od 08.01.2020. godine sledi da je posle izvršene eksproprijacije izvršeno više administrativnih i tehničkih promena koje su uticale na vrednost eksproprisane parcele, tako što je proširena KO ... na račun susednih parcela, pa i na račun KO..., da je predmetna parcela pripala teritoriji KO ..., da je proširena granica GUP-a Požege, tako da je predmetna parcela obuhvaćena tim planom, da je izvršena izgradnja infrastrukturnih objekata u okruženju parcele (saobraćajnice, kanalizacije, vodovoda, trafostanica i električnih vodova) i da je izvršena denivelacija terena same parcele i njene okoline. Prema dopunskom nalazu i mišljenju sudskog veštaka tržišna vrednost poljoprivrednog zemljišta u KO ... iznosi prosečno 60 evra po jednom aru, što odgovara vrednosti livade prve klase u KO ... u vreme davanja nalaza i mišljenja, uz napomenu da izvršene promene na eksproprisanoj parceli i njenoj okolini su uticale na značajno povećanje njene vrednosti i da je njena sadašna tržišna vrednost data u prvom nalazu i mišljenju (5.476.000,75 dinara).

Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da tužilac nakon izvršene deeksproprijacije, a u skladu sa Zakonom o eksproprijaciji, ima pravo na povraćaj naknade za deeksproprisanu nepokretnost i primenom člana 210. i 211. Zakona o obligacionim odnosima, u vezi člana 36. i 42. Zakona o eksproprijaciji, obavezali tužene da tužiocu isplate iznos od 5.476.000,75 dinara, sa kamatom od 04.03.2020. godine do isplate.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, pravilan je zaključak nižestepenih sudova da su tuženi u obavezi da tužiocu vrate naknadu koja je isplaćena njihovom pravnom prethodniku po osnovu pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji predmetne nepokretnosti, koje je naknadno poništeno, međutim, osnovano se navodima revizije osporava pravilnost primene materijalnog prava u određivanju visine naknade koju tuženi treba da plate tužiocu.

Rešenjem Odeljenja za privredu, društvene delatnosti i finansije Opštinske uprave Požega od 01.01.2008. godine usvojen je zahtev tuženih i poništeno pravnosnažno rešenje Odeljenja za stambeno – komunalne poslove i urbanizam Skupštine Opštine Požega od 25.10.1977. godine i određeno da će se imovinskopravni odnosi između tužioca, sadašnjeg korisnika eksproprisane nepokretnosti i tuženih rešiti u posebnom postupku, po pravnosnažnosti rešenja, sporazumom pred organom uprave ili u parničnom postupku pred redovnim sudom opšte nadležnosti u Požegi. Navedeno rešenje o deeksproprijaciji doneto je primenom člana 36. stav 5. Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik RS“ br. 52/95), a stavom 6. istog člana propisano je da imovinskopravne odnose između korisnika eksproprijacije i sopstvenika nepokretnosti u slučaju spora rešava nadležni sud. Međutim, tim zakonom nisu bliže propisani imovinskopravni odnosi u vezi deeksproprijacije, zbog čega se imovinskopravni odnosi vlasnika i korisnika eksproprijacije, nakon poništaja rešenja o eksproprijaciji, rešavaju po pravilima o sticanju bez osnova, jer je poništajem rešenja o eksproprijaciji otpao pravni osnov za prelaz nepokretnosti u svojinu korisnika eksproprijacije, odnosno isplatu naknade njenom ranijem vlasniku. Ta pravila sadržana su u članu 210. Zakona o obligacionim odnosima, kojim je propisano da kad je neki deo imovine jednog lica prešao na bilo koji način u imovinu nekog drugog lica, a taj prelaz nema svoj osnov u nekom pravnom poslu ili zakonu, sticalac je dužan da ga vrati, a kad to nije moguće da naknadi vrednost postignutih koristi (stav 1), kao i da obaveza vraćanja, odnosno naknade vrednosti nastaje i kad se nešto primi, s`obzirom na osnov koji se nije ostvario ili koji je kasnije otpao (stav 2). Primenom navedenih odredbi, vlasnik deeksproprisane nepokretnosti u slučaju kada je naknada određena i isplaćena u novcu naknada koju treba da isplati korisniku eksproprijacije određuje se na isti način na koji je određena naknada za eksproprisanu nepokretnost, ali po sadašnjoj vrednosti te nepokretnosti u stanju u kojem se ona nalazila u vreme eksproprijacije.

Predmetna parcela je u vreme eksproprijacije bila livada 1. Klase, površine 0,5820 ha i nalazila se u KO ... . Prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka posle izvršene eksproprijacije predmetne parcele izvršeno je više administrativnih i tehničkih promena koje su uticale na vrednost predmetne parcele, tako što je proširena KO ... na račun susednih parcela, pa i na račun KO ... i predmetna parcela je pripala teritoriji KO ..., proširena je granica GUP-a Požege kojim je obuhvaćena i predmetna parcela, izvršena je izgradnja infrastrukturnih objekata u okruženju predmetne parcele: saobraćajnice, kanalizacija, vodovod, trafostanica i električni vodovi i izvršena je denivelacija terena same parcele i njene okoline. Iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka proizlazi da je sudski veštak procenjujući vrednost predmetne parcele dao nalaz i mišljenje u dve varijante. Prema prvoj varijanti, sudski veštak je procenu vrednosti predmetne parcele izvršio metodom upoređivanja sa kretanjem cena zemljišta u bližoj okolini, pri tome imajući u vidu da je na vrednost zemljišta na toj lokaciji („Industrijska zona“ u Požegi) od uticaja proširenje zone građevinskog zemljišta i da su izvršene promene na predmetnoj parceli i njenoj okolini uticale na značajno povećanje njene vrednosti i da je njena sadašna tržišna vrednost 5.476.000,75 dinara. Prema drugoj varijanti nalaza i mišljenja sudskog veštaka tržišna vrednost poljoprivrednog zemljišta u KO ... iznosi prosečno 60 evra po jednom aru, što odgovara vrednosti livade prve klase u KO ... u vreme davanja nalaza i mišljenja. Naknada koju tuženi, kao vlasnici deeksproprisane predmetne parcele treba da isplate tužiocu, kao korisniku eksproprijacije određuje se na isti način na koji je određena naknada za eksproprisanu parcelu, ali po sadašnjoj vrednosti predmetne parcele u stanju u kojem se ona nalazila u vreme eksproprijacije, što znači da se visina naknade utvrđuje prema sadašnjoj vrednosti predmetne parcele, ali prema stanju u kojem se ona nalazila u vreme izvršene eksproprijacije, koje stanje predmetne parcele u vreme izvršene eksproprijacije ne određuje samo karakter tog zemljišta u to vreme, već i kvalitet, klasa, lokacija, udaljenost odnosno blizina naseljenog mesta i asfaltnog puta, postojanje i udaljenost infrastrukturne instalacije i drugih korektivnih faktora koji utiču na tržišnu vrednost predmetne parcele. U konkretnom slučaju, kada se ima u vidu navedeno i nalaz i mišljenje sudskog veštaka dat u obe varijante, nejasno je da li je sudski veštak dajaći svoj nalaz i mišljenje imao u vidu stanje predmetne parcele u vreme izvršene eksproprijacije, jer je nejasno kako je sudski veštak utvrdio (na osnovu kojih parametara) vrednost predmetne parcele, niti su dovoljno objašnjeni korektivni faktori (kvalitet, klasa, lokacija, udaljenost odnosno blizina naseljenog mesta i asfaltnog puta, postojanje i udaljenost infrastrukturne instalacije), odnosno da li je sudski veštak prilikom davanja nalaza i mišljenja imao u vidu stanje predmetne parcele u vreme izvršene eksproprijacije, s obzirom da je posle izvršene eksproprijacije predmetne parcele izvršeno više administrativnih i tehničkih promena. Imajući u vidu da nižestepeni sudovi, zbog pogrešne primene materijalnog prava nisu cenili pravilnost obračuna vrednosti predmetne parcele koju je dao sudski veštak poljoprivredne struke, što znači da je na taj način činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno, to je Vrhovni kasacioni sud na osnovu člana 416. stav 2. ZPP ukinuo nižestepene presude i predmet vratio prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će radi pravilne primene materijalnog prava utvrditi činjenično stanje imajući u vidu primedbe iz ovog rešenja, pri tome vodeći računa da tuženi, kao vlasnici deeksproprisane nepokretnosti tužiocu, kao korisniku eksproprijacije treba da isplate naknadu koja se određuje na isti način na koji je određena naknada za eksproprisanu nepokretnost (po sadašnjoj vrednosti te nepokretnosti ali prema stanju u kojem se ona nalazila u vreme eksproprijacije), što znači da je prethodno potrebno utvrditi stanje u kojem se nalazila predmetna parcela u vreme eksproprijacije, a koje ne određuje samo karakter tog zemljišta u vreme izvršene eksproprijacije, kako je to napred navedeno, već i kvalitet, klasa, lokacija, udaljenost odnosno blizina naseljenog mesta i asfaltnog puta, postojanje i udaljenost infrastrukturne instalacije i drugih korektivnih faktora koji utiču na vrednost predmetne parcele, nakon čega će, a imajući u vidu stanje predmetne parcele u vreme izvršene eksproprijaciji utvrditi vrednost predmetne parcele po sadašnjim cenama i odlučiti o zahtevu tužioca.

Ukinuto je i rešenje o troškovima postupka Višeg suda u Užicu P 31/21 od 07.04.2021. godine, jer odluka o troškovima postupka zavisi od konačnog ishoda spora.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić