Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 1560/2018 od 30.01.2019. godine, stavom prvim izreke, odbijene su kao neosnovane žalbe stranaka i potvrđena prvostepena presuda u stavu prvom i drugom izreke, i to: u odnosu na tužioca AA za naknadu nematerijalne štete na ime pretrpljenih fizičkih bolova i pretrpljenog straha sa kamatom, u usvajajućem i u odbijajućem delu, u usvajajućem delu za duševne bolove zbog umanjenja opšte životne aktivnosti, u odbijajućem delu za duševne bolove zbog naruženosti i u odbijajućem delu za naknadu materijalne štete, a u odnosu na tužilju BB za naknadu nematerijalne štete na ime duševnih bolova zbog umanjenja opšte životne aktivnosti sa kamatom u usvajajućem i odbijajućem delu, u odbijajućem delu za naknadu nematerijalne štete za pretrpljene fizičke bolove, strah i duševne bolove zbog naruženosti i odbijajućem delu za naknadu materijalne štete. Stavom drugim izreke, prvostepena presuda u preostalom delu stava prvog i drugog izreke i u stavu trećem izreke je preinačena tako što su: takom 1. obavezani tuženi, da tužiocu AA na ime naknade nematerijalne štete solidarno isplate: na ime duševnih bolova zbog umanjenja opšte životne aktivnosti, pored iznosa dosuđenog prvostepenom presudom, još iznos od 175.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.11.2017. godine do isplate, dok je za iznos preko ukupno dosuđenog iznosa do traženog iznosa od 600.000,00 dinara sa kamatom, odbijen kao neosnovan; na ime duševnih bolova zbog naruženosti iznos od 210.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.11.2017. godine do isplate, dok je za iznos od ovom presudom dosuđenog iznosa do prvostepenom presudom dosuđenog iznosa od 420.000,00 dinara, sa kamatom, odbijen kao neosnovan. Odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca AA da mu tuženi solidarno isplate materijalnu štetu zbog nesposobnosti za rad za vreme lečenja u iznosu od 127.360,80 dinara, sa kamatom počev od 01.03.2010. godine do isplate, i na ime izgubljene zarade zbog nesposobnosti za rad u vidu kapitalizirane rente u iznosu od 1.848.252.40 dinara, sa kamatom počev od 14.10.2010.godine do isplate; tačkom 2. obavezani su tuženi da tužilji BB na ime naknade nematerijalne štete, solidarno isplate: na ime pretrpljenih fizičkih bolova iznos od 140.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.11.2017. godine do isplate, dok je za iznos od ovom presudom dosuđenog iznosa do prvostepenom presudom dosuđenog iznosa od 210.000,00 dinara sa kamatom, odbijen kao neosnovan; na ime pretrpljenog straha iznos od 140.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.11.2017. godine do isplate, dok je deo tužbenog zahteva od ovom presudom dosuđenog iznosa do prvostepenom presudom dosuđenog iznosa od 175.000,00 dinara sa kamatom, odbijen kao neosnovan; na ime pretrpljenih duševnih bolova zbog naruženosti iznos od 84.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 15.11.2017. godine do isplate, dok je za iznos od ovom presudom dosuđenog iznosa do prvostepenom presudom dosuđenog iznosa od 140.000,00 dinara sa kamatom, odbijen kao neosnovan. Odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje BB da joj tuženi solidarno isplate materijalnu štetu zbog nesposobnosti za rad za vreme lečenja u iznosu od 22.022,00 dinara, sa kamatom počev od 07.02.2014.godine do isplate, i na ime izgubljene zarade zbog nesposobnosti za rad u vidu mesečne rente u iznosu od 441,70 dinara, počev od 31.07.2009.godine, sa kamatom. Obavezani su tuženi da tužiocima AA i BB solidarno plate troškove postupka u iznosu od 840.320,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate. Obavezani su tužioci da na ime troškova drugostepenog postupka plate i to: tuženom VV iznos od 81.378,00 dinara, i tuženom „Generali osiguranje Srbija" a.d.o. Beograd iznos od 91.878,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, u delu kojim je odbijen tužbeni zahtev tužilaca za naknadu materijalne štete i u delu kojim je odlučeno o troškovima drugostepenog postupka, tužioci su blagovremeno izjavili reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u smislu odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 i 55/14), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku donošenja pobijene presude nema bitne povrede iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koje sud pazi po službenoj dužnosti, a nema ni drugih bitnih povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP na koje se neosnovano ukazuje u reviziji.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, dana ...2008. godine došlo je do saobraćajne nezgode, tako što je tuženi VV iz ... upravljajući putničkim vozilom marke Zastava 128, osiguranom kod tuženog "Generali Osiguranje Srbija" a.d.o. Beograd, iz pravca ... u pravcu ..., udario tužioce koji su se nalazili na kolovozu i kretali se uz desnu ivicu puta u istom smeru kao i okrivljeni, jedan iza drugog, i oborio ih na kolovoz. Tom prilikom tužioci su zadobili teške telesne povrede, a tuženi VV je pravnosnažno oglašen krivim za krivično delo teško delo protiv bezbednosti javnog saobraćaja iz čl. 297 st. 3 u vezi čl. 289 st.Z u vezi st. 1 KZ. Veštačenjem preko Zavoda za sudsku medicinu u Nišu utvrđeni su vrsta, težina i stepen telesnih povreda koje su zadobili tužioci, zatim intenzitet i trajanje fizičkih bolova i straha za svakog tužioca posebno, kao i stepen umanjenja opšte životne aktivnosti izražena u procentima (za tužioca AA na gornjoj granici srednjeg stepena u visini 60%, a za tužilju BB u lakom stepenu u visini 15%) i u čemu se ogleda umanjenje OŽA i utvrđen je stepen naruženosti tužilaca. Opšta radna i profesionalna sposobnost tužioca je smanjena u visokom stepenu (izražena u procentima oko 70%). Tužilac vidno hramlje pri hodu. Koristi pomagala pri hodu, leva noga mu je znatno skraćena. Kod tužilje postoji umanjenje opšte radne sposobnosti u lakom stepenu (izražena u procentu oko 10%). Veštačen je i doprinos učesnika u nastanku saobraćajne nezgode, opisano u čemu se sastoji i utvrđeno da je doprinos tužilaca u nastanku saobraćajne nezgode 30%. Pre saobraćajne nezgode tužilac se bavio keramičarskim poslovima tako što je ugovarao te poslove, nije bio u radnom odnosu i nije bio prijavljen Zavodu za socijalno osiguranje, dok se tužilja BB bavila kućnim poslovima i gazdinstvom. Veštačenjem u prvostepenom postupku je utvrđena izgubljena zarada i kapitalizirana renta.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je delimično usvojio tužbeni zahtev tužilaca kako u pogledu nematerijalne štete tako i zahtev za naknadu materijalne štete. Zaključio je da su tuženi odgovorni za štetu koju su tužioci pretrpeli, i to tuženi „Generali osiguranje Srbija“ a.d.o. Beograd po osnovu osiguranja od auto odgovornosti, a tuženi VV po osnovu utvrđene krivice, pa je pravilno utvrđujući postojanje podeljene odgovornosti stranaka nastanku štete i utvrđeni doprinos tužilaca nastanku štete u visini od 30%, odlučio o tužbenom zahtevu tužilaca dosuđujući im navedene iznose na ime naknade nematerijalne i materijalne štete.

Drugostepeni sud je u potpunosti prihvatio zaključak prvostepenog suda u pogledu odgovornosti tuženih i utvrđenom procentu dorinosa tužilaca nastanku saobraćajne nezgode, te je delimično potvrdio, a delimično preinačio prvostepenu presudu samo u pogledu visine dosuđenih naknada za pojedine vidove nematerijalne štete koju tužioci potražuju, zaključujući da su pojedini iznosi za određene vidove naknade štete pravilno odmereni tužiocima, dok su drugi prenisko ili previsoko odmereni, te je s pozivom na odredbu člana 200. ZOO odlučio kao u izreci. U pogledu zahteva tužilaca za naknadu materijalne štete zbog izgubljene zarade i rente, drugostepeni sud je potvrdio delimično odbijajući deo prvostepene presude kojim je odlučeno o ovom zahtevu tužilaca, dok je za usvajajući deo ovog vida naknade materijalne štete preinačio prvostepenu presudu iz razloga što tužioci nisu dokazali visinu materijalne štete koju su pretrpeli usled povređivanja, a teret dokazivanja te činjenice je bio na njima shodno članu 231. stav 1. i 2. ZPP. Naveo je da se visina naknade štete izgubljene zarade utvrđuje prema visini zarade koju bi tužioci ostvarili da nije došlo do povređivanja, a ne prema prosečnoj zaradi u RS kako su to preciziranim tužbenim zahtevom tužioci tražili, jer je u pitanju zarada koju su mogli osnovano očekivati, a koja je usled povređivanja izostala, te kako tužioci visinu te zarade nisu dokazali, to je drugostepeni sud odbio njihove zahteve kao neosnovane.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, osnovano se navodima revizije ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava od strane drugostepenog suda u preinačujućem delu kojim je odlučeno o tužbenom zahtevu tužilaca za naknadu materijalne štete odbijanjem tužbenog zahteva.

Odredbom člana 185. ZOO propisano je da je odgovorno lice dužno uspostaviti stanje koje je bilo pre nego što je šteta nastala (stav 1). Odredbom člana 188. ZOO propisano je da u slučaju smrti, telesne povrede ili oštećenja zdravlja, naknada se određuje po pravilu u obliku novčane rente, doživotno ili za određeno vreme (stav 1), da poverilac ima pravo da zahteva potrebno obezbeđenje za isplatu rente, osim ako to prema okolnostima slučaja ne bi bilo opravdano (stav 3), da ako dužnik ne pruži obezbeđenje koje sud odredi poverilac ima pravo da zahteva da mu se umesto rente isplati jedna ukupna svota čija se visina određuje prema visini rente i verovatnom trajanju poveriočevog života, uz odbitak odgovarajućih kamata (stav 4), kao i da iz ozbiljnih uzroka poverilac može i u drugim slučajevima zahtevati odmah ili docnije da mu se umesto rente isplati jedna ukupna svota (stav 5). Odredbom člana 195. ZOO propisano je da ko drugome nanese telesnu povredu ili mu naruši zdravlje, dužan je naknaditi mu troškove lečenja i druge potrebne troškove s tim u vezi, kao i zaradu izgubljenu zbog nesposobnosti za rad za vreme lečenja (stav 1), a ako povređeni zbog potpune ili delimične nesposobnosti za rad gubi zaradu ili su mu potrebe trajno povećane ili su mogućnosti njegovog daljeg razvijanja i napredovanja uništene ili smanjene, odgovorno lice dužno je plaćati povređenom određenu novčanu rentu, kao naknadu za tu štetu (stav 2).

U konkretnom slučaju, nesporno su utvrđene činjenice da je kod tužioca AA došlo do trajnih promena teškog stepena, da je nesposoban za svoj posao trajno i da postoji invaliditet prve kategorije i radna nesposobnost u procentu od 70%, odnosno umanjenje u veoma visokom stepenu, zbog čega neće moći da ostvari ni pravo na starosnu penziju, jer u vreme povređivanja nije bio zaposlen, niti prijavljen na obavezno socijalno osiguranje, već je keramičarske poslove sam ugovarao, obavljao i zarađivao, a zbog neuplaćivanja doprinosa za obavezno socijalno osiguranje bez radnog staža 15 godina neće moći da ostvari pravo na penziju. Takođe nije bilo sporno da se pre povređivanja tužilac bavio keramičarskim poslovima, što je i dokazao potvrdom firme u kojoj je radio, gde mu je priznata kvalifikacija keramičara. Međutim, kako tužilac nije imao tu školsku spremu, ne može se zaključiti da bi mu, kod ranijeg poslodavca priznata kvalifikacija keramičara, bila priznata i kod drugog poslodavca, to je tužilac u suštini nekvalifikovani radnik, odnosno fizičko lice bez stručne spreme. Iz navedenih razloga, i po oceni ovog suda, pravilan je zaključak prvostepenog suda da se tužiocu može priznati samo naknada štete po osnovu minimalne zarade, i to visina minimalne zarade koja je utvrđena veštačenjem, suprotno zaključku drugostepenog suda da tužilac to nije dokazao. Tužiocu je za vreme lečenja u periodu od 01.03.2009. godine do 28.02.2010. godine, u kom periodu je bio 100% nesposoban za rad, pravilno dosuđena visina propisane minimalne zarade utvrđena veštačenjem umanjena za 30% usled doprinosa tužioca nastanku saobraćajne nezgode. Takođe, kako je kapitalizirana renta izuzetak od pravila, u postupku je veštačenjem utvrđeno da je kod tužioca AA u vremenskom periodu od 2012. godine do dana veštačenja došlo do značajnog pogoršanja zdravstvenog stanja kao direktne posledice i komplikacije povrede zadobijene 2009. godine u saobraćajnoj nesreći, koji podaci iz medicinskog veštačenja ukazuju na potrebu da tužilac mora da obezbedi dodatnu kupovinu lekova, odlazak na lečenje u specijalističke ustanove, čime se opravdava zahtev za dosuđenje kapitalizirane rente shodno odredbi člana 188. stav 5. ZOO. I po oceni ovog suda, pravilno je u prvostepenom postupku utvrđena visina kapitilazirane rente, prema zakonskim uslovima, i procena prema prosečnom periodu trajanja života i godina života tužioca u vreme povređivanja, a prema podacima Zavoda za statistiku Republike Srbije, te se i po nalaženju ovog suda ima primeniti kao parametar kretanje minimalnih zarada za posmatrani period, s obzirom na kvalifikaciju tužioca i sve ostale utvrđene okolnosti, zbog čega je pravilno dosuđen iznos kapitalizirane rente uz umanjenje od 30% koliko je doprinos tužioca u nastanku nezgode. Preko dosuđenih iznosa i po oceni Vrhovnog kasacionog suda, tužbeni zahtev za naknadu materijalne štete je previsoko postavljen i neosnovan. Pravilna je i odluka prvostepenog suda kojom je tužilji dosuđena materijalna šteta, imajući u vidu procenat umanjenja opšte radne sposobnosti tužilje u visini od 10%, te tužilja ostvaruje pravo na ime materijalne štete zbog izgubljenih prihoda usled nesposobnosti za rad u trajanju od 5 meseci, počev od 01.03.2009. godine do 31.07.2009. godine, kao i materijalnu štetu zbog izgubljene zarade u vidu rente u dosuđenom iznosu (sa umanjenjem od 30%), počev od 31.07.2009. godine, dok za to postoje uslovi, iz razloga navedenih u prvostepenoj odluci. Tužilja BB je pružila dokaze da je pre povređivanja obavljala poljoprivredne poslove na svom zakupljenom imanju i da je obavljala poslove u domaćinstvu i da je angažovala i treća lica, te je veštačenjem pravilno utvrđena visina štete koju je tužilja trpela za vreme nesposobnosti za rad od povređivanja do završetka lečenja i nadalje.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda tužioci su u toku postupka pružili dovoljno dokaza kojima su učinili osnovanim svoje zahteve za naknadu materijalne štete, odnosno dokazali su da je materijalna šteta posledica povređivanja, a visina je pravilno utvrđena obavljenim veštačenjima. Što se tiče rente kao vida štete, ona ima osnov u prirodi same štete koje su se posle završenog lečenja pretvorile u trajne posledice koje su dovele do umanjenja radne sposobnosti oštećenih, izazivajući trajne fizičke bolove i smetnje, duševne patnje i poremećaje, posebno kod tužioca BB, što je u krajnjem dovelo do umanjenja njegove imovine i mogućnosti zapošljavanja i zarade i dovođenje u pitanje ličnog dostojanstva i egzistencije oštećenih. Ugrožavanje i povreda ovih najelementarnijih komponenti čovekove ličnosti usvajanjem tužbenog zahteva na ovaj način je dobila adekvatnu satisfakciju.

Tužioci su uspeli u postupku po reviziji pa im na osnovu članova 153. stav 1, 154, 163. stav 2. i 165. stav 2. ZPP pripadaju troškovi revizijskog postupka prema ostvarenom uspehu po reviziji. Visina je odmerena na ime traženih troškova za sastav revizije u iznosu od 33.000,00 dinara prema Advokatskoj tarifi važećoj u vreme preduzimanja ove parnične radnje. Trošak sudske takse priznat je na ime takse na reviziju i revizijsku odluku od po 97.500,00 dinara.

Na osnovu izloženog, Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 416. stav 1. ZPP, odlučio kao u izreci presude.

Predsednik veća - sudija

Jasminka Stanojević,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić