Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilja je, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava, blagovremeno izjavila reviziju predviđenu članom 404. ZPP (posebna revizija).

Imajući u vidu navode revizije da je veći broj meštana sela Tibužde podneo tužbe sa istovetnim tužbenim zahtevima o kojima su sudovi različito odlučivali, kao i priložene presude nižestepenih sudova, Vrhovni kasacioni sud je našao da je potrebno dozvoliti odlučivanje o tužiočevoj posebnoj reviziji radi ujednačavanja sudske prakse.

Iz tog razloga, na osnovu člana 404. ZPP, odlučeno je kao u prvom stavu izreke.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji, na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tužilje osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Revizijom se posebno ne ukazuje na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka zbog kojih se, pod uslovima iz člana 407. stav 1. tačke 2. i 3. ZPP, ovaj pravni lek može izjaviti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je 01.06.2008. godine sa tuženom Mesnom zajednicom Tibužde - Centralni režijski odbor za izgradnju kanalizacione mreže zaključila ugovor o zajedničkoj izgradnji kanalizacione mreže, kojim se obavezala da plati iznos od 60.500,00 dinara u 15 jednakih mesečnih rata. Tužilja je svoju ugovornu obavezu ispunila. Kanalizaciona mreža nije u celosti izgrađena i tužilja se nije priključila na istu. Poravnanjem od 26.12.2017. godine, zaključenim u predmetu Privrednog suda u Leskovcu P 107/17, tuženi su obavezani da izvođaču radova Privrednom društvu „Nogatomi“ DOO iz Trgovišta solidarno isplate njegovo novčano potraživanje.

Tužilja je podnetom tužbom tražila da se tuženi solidarno obavežu na isplatu njenog novčanog potraživanja u visini sredstava uplaćenih za izgradnju kanalizacione mreže sa zakonskom zateznom kamatom od uplate svake rate. Presudom P 2586/17 od 05.03.2019. godine, pravnosnažnom u odnosu na tuženu mesnu zajednicu, tužilji je dosuđeno sporno novčano potraživanje na teret mesne zajednice.

Odlučujući u ponovnom postupku o postojanju solidarne obaveze tuženog Grada Vranja, prvostepeni sud je primenom odredbi Zakona o lokalnoj samoupravi, navedenih u obrazloženju svoje presude, zaključio da postoji zavisni odnos Mesne zajednice sa tuženom jedinicom lokalne samouprave jer se mesna zajednica finansira i iz budžetskih sredstava tuženog Grada, koji daje saglasnost i na finansijski plan mesne zajednice. Iz tih razloga, pozivajući se i na praksu Evropskog suda za ljudska prava, Ustavnog suda i Vrhovnog kasacionog suda o odgovornosti jedinice lokalne samouprave, kao osnivača, za obaveze mesne samouprave taj sud je odbio prigovor nedostatka pasivne legitimacije tuženog Grada i u odnosu na tog tuženog, kao solidarnog dužnika, usvojio tužbeni zahtev.

Drugostepeni sud je odlučujući o žalbi tuženog Grada, preinačio prvostepenu presudu i u odnosu na ovog tuženog odbio tužbeni zahtev. Po stanovištu tog suda, tuženi grad nije u obligaciono pravnom odnosu sa tužiljom jer od nje nije primio novčana sredstva čije se vraćanje traži podnetom tužbom, a tužena mesna zajednica sa kojom je tužilja zaključila ugovor o zajedničkoj izgradnji, po odredbama Zakona o lokalnoj samoupravi, ima svojstvo pravnog lica u okviru prava i dužnosti utvrđenih Statutom i Odlukom o osnivanju.

Izloženo pravno stanovište, po oceni revizijskog suda, nije prihvatljivo.

Po Zakonu o obligacionim odnosima solidarnost dužnika postoji u slučaju kada više njih duguju jednu obavezu tako da poverilac može zahtevati njeno ispunjenje od koga hoće sve dok ne bude potpuno ispunjena, ali kad jedan dužnik ispuni obavezu ona prestaje i svi se dužnici oslobađaju (član 414. stav 1). Iz sadržine odredbe člana 412. stav 2 navedenog zakona proizilazi da se solidarnost ne pretpostavlja već da mora biti ugovorena ili zakonom propisana. Izuzetak je predviđen članom 413. tog zakona za dužnike deljive obaveze (novčana obaveza je deljiva u smislu člana 412. stav 1. Zakona) koja je nastala na osnovu ugovora u privredi, a koja i u tom slučaju može biti isključena voljom ugovarača.

Odredbom člana 14. stav 1. Zakona o stečaju propisano je da se stečajni postupak, između ostalog, ne sprovodi ni prema pravnim licima čiji je osnivač Republika Srbija, Autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave, a koja se isključivo ili pretežno finansiraju kroz ustupljene javne prihode ili iz Republičkog budžeta, odnosno budžeta Autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Prema stavu trećem te odredbe, za obaveze pravnog lica nad kojim se, u skladu sa stavom prvim tog člana ne sprovodi stečajni postupak, solidarno odgovaraju njegovi osnivači.

Zakonom o lokalnoj samoupravi, pored ostalog, propisano je: da se radi zadovoljavanja potreba i interesa lokalnog stanovništva u selima osnivaju mesne zajednice i drugi oblici mesne samouprave (član 72); da se sredstva za rad mesne zajednice, odnosno drugog oblika mesne samouprave obezbeđuju iz sredstava utvrđenih odlukom o budžetu opštine, odnosno grada, uključujući i samodoprinos, donacija i prihoda koje mesna zajednica, odnosno drugi oblik mesne samouprave ostvari svojom aktivnošću (član 75); da mesna zajednica, odnosno drugi oblik mesne samouprave ima svojstvo pravnog lica u okviru prava i dužnosti utvrđenih Statutom i odlukom o osnivanju (član 76).

Tuženi Grad Vranje je doneo Odluku o osnivanju mesnih zajednica na području te gradske opštine, kojom je predviđeno da one imaju svojstvo pravnog lica, a način njihovog finansiranja uređen je na isti način kao u navedenom zakonu.

Iz izloženog sledi da je tuženi Grad osnivač Mesne zajednice Tibužde, koja se po zakonu i Odluci o osnivanju finansira i iz gradskog budžeta. Saglasno citiranom članu 14. Zakona o stečaju, nad označenom mesnom zajednicom ne može se sprovesti stečajni postupak (stav prvi), tako da za njene obaveze solidarno odgovara osnivač (stav treći), ovde tuženi Grad. O ovom osnovu solidarne odgovornosti tuženog Grada drugostepeni sud nije vodio računa, a ono se aktivira u slučaju kada postoje materijalno-pravni uslovi za otvaranje stečajnog postupka, što je i trajnija nesposobnost dužnika za plaćanje. Zbog propusta drugostepenog suda da pasivnu legitimaciju tuženog Grada ceni sa stanovišta odredbe člana 14. stav 1. i 3. Zakona o stečaju, nije uzeta u obzir činjenica koju je tužilja isticala tokom postupka (i dokazala dostavljanjem izvoda sa sajta Narodne banke Srbije) da je račun Mesne zajednice Tibužde već duže vreme u blokadi i da iz njenih sredstava ne može naplatiti svoje potraživanje priznato presudom, pravnosnažnom u odnosu na mesnu zajednicu.

Iz tih razloga, pobijana drugostepena presuda je morala biti ukinuta u delu kojim je preinačena prvostepena presuda i u tom delu predmet vraćen drugostepenom sudu na ponovno odlučivanje o žalbi tužene.

U ponovnom drugostepeni sud će oceniti pasivnu legitimaciju tuženog Grada u smislu odredbe člana 14. stav 1. i 3. Zakona o stečaju, i o izjavljenoj žalbi doneti zakonitu odluku.

Shodno izloženom, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao drugom stavu izreke.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić