Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Drugotuženi je podneo odgovor na reviziju, zahtevajući naknadu troškova sastava ovog odgovora.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u smislu člana 408. ZPP („Sl. glasnik RS“, br.72/11, 55/14), koji se u ovom postupku primenjuje na osnovu člana 506. stav 2. istog zakona, Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija tužilaca nije osnovana.

Donošenjem pobijane presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Nisu učinjene ni bitne povrede iz člana 374. stav 1. u vezi člana 8. ZPP, u postupku pred drugostepenim sudom na koje se revizijom neosnovano ukazuje jer je činjenično stanje ono koje je utvrđeno pravilnom ocenom dokaza izvedenih u prvostepenom postupku i izjašnjenja sudskog veštaka geodetske struke datog na ročištu na kojem je zaključena rasprava pred drugostepenim sudom, odnosno pravilnom ocenom svih izvedenih dokaza u smislu člana 8. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, sada pokojnim EE, ŽŽ i ZZ (sinovima pok. II) posle Drugog svetskog rata je konfiskovano 525 jutara zemlje u ... jer su oni pravnosnažno osuđeni na „gubitak srpske nacionalne časti“ i „kaznu teškog prisilnog rada“. Oni su rehabilitovani rešenjem Višeg suda u Pančevu Reh 7/10 od 25.10.2010. godine i utvrđeno je da su ništave sve pravne posledice presude iz 1945. godine, uključujući i kaznu konfiskacije imovine. Tokom 1946. godine, zakonskim naslednicima pok. II oduzeto je poljoprivredno zemljište na osnovu Zakona o agrarnoj reformi i unutrašnjoj kolonizaciji. Tokom 1948. godine, jednom od njih, JJ na osnovu odluke GNO Pančevo od 30.04.1948. godine, kojoj je prethodila odluka Okružnog agrarnog suda kojom je on priznat za zemljoradnika kome je to jedino zanimanje u smislu člana 1. citiranog zakona, vraćeno je 20 ha poljoprivrednog zemljišta u visini tadašnjeg zemljoradničkog maksimuma. Parcele koje su mu vraćene, predstavljaju deo zemlje koja je u postupku agrarne reforme oduzeta pravnim sledbenicima II. JJ je od ove vraćene mu zemlje, deo u površini od 7,88 ha poklonio svom bratu ZZ pismenim ugovorom o poklonu od 02.10.1961. godine, deo zemlje je prodao drugim licima, a preostali deo zemlje od tadašnjih 19 jutara i 224 hvata je 1950. godine predao u opštenarodnu imovinu, odnosno poklonio je državi, što je konstatovano u listu gazdinstva .. KO ... u prisustvu dva člana komisije i izlagača, koji list je on lično potpisao. Ovo je konstatovano i u rešenju GNO Pančevo od 18.09.1950. godine. Utvrđeno je da od 1945. godine braća nisu živela u kućnoj zajednici, odnosno da je EE otišao za Nemačku još 1943. godine i više se nije vraćao u Srbiju, a da su ŽŽ, JJ i ZZ imali svoja zasebna domaćinstva, te da JJ nije poklonio deo svog zemljišta usmenim ugovorom ŽŽ, a ni EE (koji je i otišao za Nemačku). Tužioci AA, BB i VV su deca pok. ŽŽ, tužioci DD i ĐĐ su deca pok. EE, a GG je sin pok. JJ. Svi tužioci su pored tuženog Grada Pančeva, upisani u katastru nepokretnosti kao nosioci prava korišćenja u određenim idealnim udelima na predmetnim katastarskim parcelama koje su posle više promena, formirane novim premerom u periodu od 1957-1965 godine i sada nose oznake .., .., .., .., .., .., .. i .. upisane u više zkul KO ... . Upisani su u tom svojstvu još od 1940. godine, najpre kao suvlasnici a kasnije kao sukorisnici jer izvršena agrarna reforma nije sprovedena u zemljišnim knjigama. Posle 1970. godine u postupku eksproprijacije a za potrebe stambenog naselja, isplaćena je naknada za eksproprisano zemljište ZZ, društvenim preduzećima i drugim fizičkim licima. Na osnovu osnovnog, dopunskih nalaza i mišljenja sudskog veštaka geodetske struke i njegovog izjašnjenja datog u prvostepenom postupku, utvrđeno je da od 20 ha zemljišta odnosno katastarskih parcela koje su po odluci iz 1948. godine vraćene JJ, površina koja se odnosi na potez ... predstavlja površinu od 10 ha 51a 54 m2, (odnosno da se razlika do 20 ha odnosi na druge poteze) i da deo na koji tužioci pretenduju od spornih osam katastarskih parcela iznosi 1 ha 96a i 35 m2. Od ovih katastarskih parcela koje su vraćene 1948. godine JJ, deo koje je on prodao drugim licima, eksproprisane su u postupku eksproprijacije kat. parcele u ukupnoj površini od 3 ha, 82a i 07 m2, a od ZZ (kome je on poklonio deo ove zemlje) eksproprisane su katastarske parcele u površini od 5 ha, 84a i 96 m2, kao i kat. parcela .. voćnjak, površine 694 m2 od JJ lično i za to mu isplaćena naknada. Deo vraćene zemlje koju je JJ predao državi od 19 jutara i 224 hvata, preračunato prema sadašnjim merama odgovara površini od 11 ha 1a 46 m2. Prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka, ako se od zemlje koja je vraćena JJ površine 20 ha, oduzme površina koju je poklonio državi i ono zemljište koje je prodao drugim licima i zemljište koje je poklonio svom bratu ZZ, dobija se razlika površine od 4a i 62 m2 u JJ korist. Objasnio je da ovaj matematički obračun nije apsolutno tačan jer su ranije površine bile izražene u hvatima, a kasnije u metarskom sistemu, pa je usled ovakvog preračuna i zbog nepouzdanih planova koji datiraju iz 1900. godine, opšte poznata činjenica da u ovom slučaju obračunavanja, odstupanja na površini od 20 ha mogu biti do 0,5 ha (5 ari). Ako bi se pak uzeo u obzir odnos jutra zemlje prema hektaru (1 jutro ima 0.5755 ha) onda bi se umanjenjem od vraćenih 20 ha JJ, onog zemljišta koje je poklonio državi, onog koje je poklonio bratu ZZ i prodao drugim licima (a koja je kasnije eksproprisano) dobio rezultat koji se svodi na nulu, odnosno da nije preostalo ništa. Prema izveštaju Poreske uprave - Filijala Pančevo od 26.12.2014. godine, tržišna vrednost kat. parcela u potezu ... po 1 m2 kreće se od 7.124,22 dinara do 8.254,46 dinara. Prema mišljenju sudskog veštaka tržišna cena građevinskog zemljišta u istom potezu prema ceni 1 m2 na dan 16.12.2014. godine, iznosi 21.386,63 dinara. Na osnovu izjašnjenja istog sudskog veštaka geodetske struke datog na održanom ročištu za glavnu raspravu pred drugostepenim sudom, utvrđeno je da parcele za koje tužioci traže isplatu naknade zbog tzv. faktičke eksproprijacije nisu one kat. parcele koje je JJ poklonio državi, već upravo one koje je poklonio svom bratu ZZ (a koje su ovome kasnije eksproprisane i isplaćena mu naknada). Pored toga, da razlika od 4a i 62 m2 ne znači da postoji katastarska parcela sa tom površinom koja je oduzeta od JJ, jer je to matematički rezultat dobijen preračunavanjem površina iz hvata u m2 a delom i zbog manjkavosti starih planova i dokumentacije iz 1900. godine.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da tužioci neosnovano zahtevaju isplatu novčane naknade za predmetno zemljište, kao da im je ono oduzeto po osnovu tzv. faktičke eksproprijacije, srazmerno svojim suvlasničkim udelima na kojima su upisani u javnoj knjizi još prema stanju iz 1940. godine. Ovo iz razloga što je utvrđeno da to zemljište nije faktički oduzeto njihovim očevima, već je još 1948. godine vraćeno u svojinu sada pok. JJ kao zemljoradniku u visini zemljoradničkog maksimuma u površini od 20 ha, a da je on deo tog zemljišta poklonio državi. Deo koji je poklonio svom bratu ZZ 1961. godine i preostali deo koji je prodao drugim licima je ono zemljište koje je posle 1970. godine eksproprisano za potrebe stambenog naselja i za koje je stvarnim korisnicima isplaćena novčana naknada u postupku eksproprijacije, kao i njemu za jednu njegovu kat. parcelu – voćnjak. Prvostepeni sud je zauzeo pravilno stanovište da su sada pok. ŽŽ i EE, svojinu na delu predmetnih kat. parcela na koji pretenduju izgubili još po osnovu agrarne reforme 1946. godine, iako su i posle toga, usled nesprovođenja posledica agrarne reforme kroz promene upisa u zemljišljnim knjigama ostali uknjiženi kao suvlasnici, a kasnije sukorisnici navedenih katastarskih parcela. Ocenio je da je ta činjenica da u javnim knjigama egzistiraju kao sukorisnici, bez uticaja, s obzirom da je utvrđeno da su oni svoju svojinu na zemljištu izgubili po sili zakona, još po osnovu sprovedene agrarne reforme na osnovu odredbi Zakona o agrarnoj reformi i unutrašnjoj kolonizaciji („Sl. glasnik NR Srbije“ br.39/45, 4/46).

Takođe je ocenio da je neosnovan tužbeni zahtev tužilaca koji su pravni sledbenici sada pokojnih EE i ŽŽ, po osnovu navodnog usmenog sporazuma sa JJ kao članova kućne zajednice, da im se svima vrati u svojinu dodeljenih 20 ha, pošto je to tada formalno učinjeno samo na JJ ime, zato što su član 46. saveznog Zakona o agrarnoj reformi i kolonizaciji saveznog zakona („Sl. glasnik Jugoslavije“ br.64/45 i 16/46) i član 33. republičkog Zakona o agrarnoj reformi i unutrašnjoj kolonizaciji („Sl. glasnik NR Srbije“ br.39/45, 4/46), propisivali mogućnost dodeljivanje zemlje i članovima kućne zajednice. Međutim, da u rešenju o dodeli odnosno vraćanju zemljišta JJ nisu navedeni članovi njegove kućne zajednice već samo on lično, zato što je to i odgovaralo stanju stvari, s obzirom da braća nisu bila u istoj kućnoj zajednici jer su imala svoja zasebna domaćinstva, budući da je utvrđeno da je EE otišao za Nemačku još 1943. godine i više se nije vraćao u Srbiju (pa i nije mogao učestvovati u takvom dogovoru), a da su ŽŽ i JJ imali svoja zasebna domaćinstva, kao i ZZ. Posebno imajući u vidu i to što je JJ pismenim ugovorom o poklonu iz 1961. godine, jedino bratu ZZ poklonio deo od vraćenog mu zemljišta, koji je ovaj faktički i obrađivao.

Smatrao je da je tužbeni zahtev tužilaca neosnovan i zato što je utvrđeno da su sporne katastarske parcele u delu na koji pretenduju, a koji je JJ poklonio bratu ZZ i onom delu koji je prodao drugim licima, bile predmet eksproprijacije koja je sprovedena posle 1970. godine po odredbama tada važećeg Zakona o eksproprijaciji jer su bile eksprorpisane radi izgradnje stambenog naselja ..., a korisnicima su isplaćene novčane naknade. U odnosu na tužioca GG kao zakonskog naslednika svog oca JJ koji je u vreme eksproprijacije bio vlasnik samo kat. parcele .. voćnjak, obzirom na to da je eksproprijacija ove parcele sprovedena u upravnom postupku i on dobio novčanu naknadu.

U pogledu pravnog osnova za predaju dela zemljišta opštenarodnoj imovini, odnosno poklon koju je JJ učinio državi, konstatovan u listu gazdinstva od 01.01.1950. godine, ocenio je da ovaj ugovor o poklonu proizvodi pravno dejstvo, jer u situaciji eventualne rušljivosti ugovora zbog prinude i pritisaka na šta su tužioci ukazivali, pravo da se zahteva poništaj rušljivog ugovora prestaje istekom subjektivnog roka od jedne godine i objektivnog od tri godine iz člana 117. ZOO, koji rokovi su očigledno protekli s obzirom na vreme učinjenog poklona.

Pod uslovom da se ovaj rok upodobi rokovima iz Zakona o načinu i uslovima priznavanja prava i vraćanja zemljišta koje je prešlo u društvenu svojinu po osnovu poljoprivrednog zemljišnog fonda i konfiskacijom, zbog neizvršenih obaveza i iz obaveznog otkupa poljoprivrednih proizvoda („Sl. glasnik RS“, br.18/91, 20/92, 42/98), koji je u članu 17. propisivao da je ništav ugovor o poklonu zemljišta koji je učinjen u korist društveno pravnog lica u periodu sprovođenja mera otkupa od 10.08.1945. do 02.08.1952. godine u uslovima postojanja pritisaka i prinude, ocenio je da je vremensko važenje ovog zakona bilo oročeno na 10 godina od njegovog stupanja na snagu, tako da je taj rok istekao aprila 2001. godine, pa su računajući počev od tada istekli svi rokovi iz citirane odredbe ZOO, budući da je tužba u ovoj pravnoj stvari podneta septembra 2009. godine. Sledom toga je zaključio da je zbog toga neosnovan zahtev tužioca GG da se njemu isplati novčana naknada za zemljište koje je njegov otac JJ poklonio državi 1950. godine jer je naprotiv, na tom zemljištu država stekla zakonitu svojinu u situaciji kada je taj poklon realizovan i sproveden upis u javnim knjigama.

Drugostepeni sud je prihvatio izloženu pravnu argumentaciju prvostepenog suda, uz dodatnu koja se odnosi na poklon koji je JJ učinio državi, zaključivši na osnovu izjašnjenja sudskog veštaka datog na ročištu za glavnu raspravu održanom pred tim sudom, da katastarske parcele koje su predmet tužbenog zahteva nisu one koje je JJ poklonio državi, već one koje je poklonio svom bratu ZZ, od koga su kasnije eksproprisane i za koje je ZZ isplaćena naknada u postupku eksproprijacije. Pored toga, da čak i u situaciji konstatovane razlike u površini od 4 ara i 62 m2, da to ne znači da postoji katastarska parcela sa tom površinom koja je faktički oduzeta od JJ jer je to matematički rezultat dobijen zbog preračunavanja hvata u jedan m2, a delom jer je zasnovan na starim planovima. Takođe ocenivši, da tužioci uostalom nisu ni dokazali u smislu člana 231. stav 2. ZPP da je površina od 1,96 ha na koju pretenduju faktički eksproprisana od JJ.

Nisu osnovani revizijski navodi tužilaca da bi njima kao pravnim sledbenicima sada pok. EE i ŽŽ pripala odgovarajuća novčana naknada na ime vraćenih 20 ha zemljišta, ponavljajući da je JJ taj zakonski maksimum zemljišta dobio po međusobnom porodičnom sporazumu, s obzirom da tokom postupka nije utvrđeno postojanje takvog sporazuma, niti eventualnog usmenog ugovora o poklonu u korist ŽŽ i EE učinjenog od sada pok. JJ, a na tužiocima je bio teret dokazivanja tih činjenica u smislu člana 231. stav 2. ZPP. Imajući pritom u vidu da je rešenjem GNO Pančevo od 30.04.1948. godine lično JJ vraćeno ovo zemljište, a kao zemljoradniku kome je to jedino zanimanje, u smislu člana 1. tada važećeg Zakona o agrarnoj reformi i unutrašnjoj kolonizaciji („Sl. glasnik NRS“, br.39/45 i 4/46), a da u rešenju o vraćanju nisu navedeni članovi porodice, što je bilo moguće i propisano u članu 6. istog zakona. Na nepostojanje usmenog poklona sa ŽŽ i EE takođe ukazuje i činjenica postojanja pismenog ugovora o poklonu sa ZZ i činjenica da EE tada više nije živeo u Srbiji.

Revizijski navodi tužilaca kojima se osporava punovažnost poklona dela zemljišta državi od strane JJ učinjenog i konstatovanog pred komisijom na listu gazdinstva od 01.01.1950. godine i potom u rešenju GNO Pančevo od 18.09.1950. godine, nisu osnovani. Ovo iz razloga što je prema odredbama tada važećih pravnih pravila građanskog prava, ugovor o poklonu mogao biti zaključen i u usmenom obliku, a pritom je i realizovan u celosti. U tom kontekstu je bez značaja osporavanje pravne prirode lista gazdinstva.

Pored toga, sudski veštak se na ročištu za glavnu raspravu pred drugostepenim sudom, na koje punomoćnici prisutnih parničnih stranaka nisu imali primdbe, izjasnio da predmetne kat. parcele nisu one koje je sada pok. JJ poklonio državi, već upravo one koje je poklonio svom bratu ZZ, pa su zato bez uticaja revizijski navodi kojima se osporava punovažnost poklona.

Tužioci se neosnovano pozivaju na član 17. Zakona o PZF-u iz 1991. godine ponavljajući da je ništav ugovor o poklonu dat pod prinudom, u označenom vremenskom periodu, zbog toga što se odredbe ovog zakona ne odnose na situaciju oduzimanja zemljišta po osnovu Zakona o agrarnoj reformi i unutrašnjoj kolonizaciji, pa sledom toga i na posledice proistekle vraćanjem dela imovine oduzete po odredbama tog zakona.

Ostalim revizijskim navodima kojima u reviziji osporavaju identifikaciju spornih kat. parcela, tvrdeći da traže naknadu i za one katastarske parcele koje JJ nije poklonio ZZ, kao i da te kat. parcele nisu u potpunosti eksproprisane, tužioci ustvari napadaju činjenično stanje kao pogrešno i nepotpuno utvrđeno, iz kog razloga se revizija ne može izjaviti u smislu člana 407. stav 2. ZPP.

Iz izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu prvom izreke na osnovu člana 414. stav 1. ZPP.

Kako odluka o troškovima odgovora na reviziju ne predstavlja odluku odnosno ne predstavljaju troškove koji su bili potrebni radi vođenja parnice na osnovu člana 154. ZPP, to je odlučeno kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić