Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava, sa pozivom na član 404. ZPP.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda revizija tužioca je izuzetno dozvoljena, s obzirom na to da je u sličnoj činjeničnoj i pravnoj situaciji doneto više odluka kojima je drugačije odlučeno o istovrsnom tužbenom zahtevu, zbog čega je odlučeno kao u stavu prvom izreke, na osnovu člana 404. stav 2. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11 ... 18/20).

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je 01.06.2008. godine sa MZ Tibužde zaključio ugovor o zajedničkoj izgradnji kanalizacione mreže, kojim su se ugovorne strane sporazumele da zajednički izgrade kanalizacionu mrežu na teritoriji MZ Tibužde. Obaveza tužioca je bila da za izgradnju kanalizacione mreže uplati određen novčani iznos, zbog čega je tužilac na račun MZ Tibužde – Centralni režijski odbor, uplatio 60.500,00 dinara. Objekat tužioca nije priključen na kanalizacionu mrežu. Tužilac tužbom traži da se tuženi Grad Vranje obaveže da solidarno sa MZ Tibužde isplati njegovo novčano potraživanje u visini sredstava uplaćenih za izgradnju kanalizacione mreže, sa zakonskom zateznom kamatom od uplate svake rate. Pravnosnažnom presudom donetom u toku ovog postupka obavezana je MZ Tibužde da tužiocu vrati novčani iznos uplaćen na ime izgradnje kanalizacione mreže.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su odbili, kao neosnovan tužbeni zatev tužioca, primenom člana 210. i 414. Zakona o obligacionim odnosima, smatrajući da tuženi Grad Vranje nije pasivno legitimisan, jer je tužilac zaključio ugovor o izgradnji kanalizacione mreže sa MZ Tibužde, koja je formirala Centralni režijski odbor za izgradnju kanalizacione mreže u Tibuždu i na čiji račun je tužilac izvršio uplatu od ukupno 60.500,00 dinara za izgradnju kanalizacione mreže i za priključenje svog objekta na tu mrežu. Pri tome nižestepeni sudovi su smatrali da shodno Zakonu o lokalnoj samoupravi, skupština grada odlučuje uz prethodno pribavljeno mišljenje građana, o obrazovanju, području za koje se obrazuje, promeni područja i ukidanju mesnih zajednica i drugih oblika mesne samouprave, te da se sredstva za rad mesne zajednice odnosno drugog oblika mesne samouprave obezbeđuju između ostalog i iz sredstava utvrđenih odlukom o budžetu opštine odnosno grada, uključujući i samodoprinos, da prema tome, mesna zajednica jeste posredni korisnik budžetskih sredstava, ali i da ima svojstvo pravnog lica u okviru prava i dužnosti utvrđenih statutom i odlukom o osnivanju i da je kao takav subjekt zaključila ugovor sa tužiocem, formirala Centralni režijski odbor za izgradnju kanalizacione mreže i preko tog odbora primila sredstava koja je tužilac uplatio, kao svoj deo sredstava za izgradnju kanalizacione mreže i dobijanje priključka na tu mrežu, te s tim u vezi da tuženi Grad Vranje nije u obavezi da vrati tužiocu traženi novčani iznos.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda ovakav zaključak nižestepenih sudova se ne može prihvatiti kao pravilan, s obzirom na to da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo.

Prema Zakonu o obligacionim odnosima solidarnost dužnika postoji u slučaju kada više njih duguju jednu obavezu, tako da poverilac može zahtevati njeno ispunjenje od koga hoće sve dok ne bude potpuno ispunjena, ali kad jedan dužnik ispuni obavezu ona prestaje i svi se dužnici oslobađaju (član 414. stav 1). Iz sadržine člana 412. stav 2. istog zakona proizlazi da se solidarnost ne pretpostavlja, već da mora biti ugovorena ili zakonom propisana. Izuzetak je propisan članom 413. istog zakona za dužnike deljive obaveze (novčana obaveza je deljiva u smislu člana 412. stav 1. Zakona) koja je nastala po osnovu ugovora u privredi, a koja u tom slučaju može biti isključena voljom ugovarača.

Zakonom o lokalnoj samoupravi, između ostalog, propisano je: da se radi zadovoljavanja potreba i interesa lokalnog stanovništva u selima osnivaju mesne zajednice i drugi oblice mesne samouprave (član 72); da se sredstva za rad mesne zajednice, odnosno drugog oblika mesneg, uključujući i samodoprinos, donacija i prihoda koje mesna zajednica, odnosno drugi oblik mesne samouprave ostvari svojom aktivnošću (član 75); da mesna zajednica, odnosno drugi oblik mesene samouprave ima svojstvo pravnog lica u okviru prava i dužnosti utvrđenih Statutom i odlukom o osnivanju (član 76).

Članom 14. stav 1. Zakona o stečaju propisano je da se stečajni postupak, između ostalog, ne sprovodi ni prema pravnim licima čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave, a koje se isključivo ili pretežno finansiraju kroz ustupljene javne prihode ili iz Republičkog budžeta, odnsono budžeta Autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Prema stavu 3. tog člana, obaveza pravnog lica nad kojim se u skladu sa stavom prvim tog člana ne sprovodi stečajni postupak, solidarno odgovaraju njegovi osnivači.

Tuženi Grad Vranje je osnivač Mesne zajednice Tibužde, koja se u skladu sa zakonom i odlukom o osnivanju finansira iz gradskog budžeta. Saglasno citiranom članu 14. Zakona o stečaju, nad Mesnom zajednicom Tibužde se ne može sprovesti stečajni postupak, tako da za njene obaveze solidarno odgovara osnivač, koja odgovornost se aktivira u slučaju kada postoje materijalno-pravni uslovi za otvaranje stečajnog postupka, a što je i trajnija nesposobnost dužnika za plaćanje. O ovom osnovu solidarne odgovornosti tuženog Grada, kao osnivača Mesne zajednice Tibužde nižestepeni sudovi nisu vodili računa. Zbog propusta da pasivnu legitimaciju tuženog Grada, kao solidarnog dužnika novčane obaveze, cene saglasno odredbi člana 14. stav 1. i 3. Zakona o stečaju nižestepeni sudovi nisu uzeli u obzir činjenicu koju je tužilac izneo tokom postupka (i dokazao prilaganjem izvoda sa sajta Narodne banke Srbije) da je račun Mesne zajednice Tibužde već duže vreme u blokadi i da se iz njenih sredstava ne može naplatiti novčano potraživanje tužioca priznato pravnosnažnom presudom u odnosu na Mesnu zajednicu Tibužde. Naime, cilj ugovora o izgradnji kanalizacione mreže nije postignut i tužilac ima pravo da traži vraćanje uplaćenog novca. Tuženi Grad je, kao osnivač Mesne zajednice Tibužde solidarno odgovoran sa tuženom Mesnom zajednicom Tibužde. Ta odgovornost je supsidijarnog solidarnog karaktera. Ako nema novca na računu Mesne zajednice Tibužde, onda obaveza isplate uplaćenog iznosa prelazi na teret osnivača Mesne zajednice Tibužde, odnosno tuženog Grada. Takav pravni stav izražen je i u odluci Ustavnog suda Už 3923/2016 od 19.07.2018. godine, kao i u odluci Evropskog suda za ljudska prava Rafailović i Stevanović protiv Srbije (predstavke broj 38629/07 i 2371/08, St. 62-67, 80-83) od 16.06.2015. godine.

Saglasno napred navedenom ne može se prihvatiti zaključak nižestepenih sudova o neosnovanosti tužbenog zahteva tužioca prema tuženom Gradu zbog nedostatka pasivne legitimacije, sa kojih razloga su pobijane presude nižestepenih sudova morale biti ukinute i predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

U ponovnom postupku, prvostepeni sud će, imajući u vidu sadržinu napred citiranih odredbi materijalnog prava, ceniti pasivnu legitimaciju tuženog Grada, kao osnivača Mesne zajednice Tibužde, primenom člana 14. stav 1. i 3. Zakona o stečaju, koja postoji ukoliko su ispunjeni zakonski uslovi za otvaranje stečajnog postupka nad mesnom zajednicom, ali koji se ne može sprovesti, jer je zakonom isključena mogućnost otvaranja i vođenja stečajnog postupka protiv pravnog lica čiji je osnivač jedinica lokalne samouprave, koja se isključivo ili pretežno finansira iz budžeta jedinice lokalne samouprave.

Ukinuta je i odluka o troškovima postupka jer zavisi od konačnog ishoda spora.

Sa napred navedenih razloga, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća - sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić