U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislave Apostolović, predsednika veća, Branislava Bosiljkovića i Biserke Živanović, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Dejan Živanović, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije – Ministarstvo odbrane, koju zastupa Vojno pravobranilaštvo, sa sedištem u Beogradu, radi naknade štete po osnovu diskriminacije, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 8263/18 od 18.12.2018. godine, u sednici veća održanoj dana 19.09.2019. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužene izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 8263/18 od 18.12.2018. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P. 1133/16 od 14.03.2018. godine, stavom prvim izreke, obavezana je tužena da tužiocu na ime naknade štete zbog povrede prava ličnosti isplati iznos od 80.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 14.03.2018. godine do isplate, u roku od 15 dana od dana prijema odluke. Stavom drugim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužioca u delu kojim je tražio da se obaveže tužena da mu na ime naknade štete zbog povrede prava ličnosti isplati iznos od još 120.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana presuđenja do isplate. Stavom trećim izreke, obavezana je tužena da tužiocu na ime naknade troškova postupka isplati iznos od 80.100,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana izvršnosti odluke pa do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 8263/18 od 18.12.2018. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužene i potvrđena presuda Višeg suda u Beogradu P. 1133/16 od 14.03.2018. godine u stavu prvom i trećem izreke. Stavom drugim izreke, odbijeni su zahtevi stranaka za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ , br. 72/11, 49/13 – US. 74/13 – US, 55/14 i 87/18 – u daljem tekstu: ZPP) i utvrdio da revizija tužene nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

U pravnosnažno okončanom postupku je utvrđeno da je tužilac kao pripadnik rezervnog sastava Vojske SRJ učestvovao u ratu u periodu od 29.03.1999. godine do 24.06.1999. godine. Vlada Republike Srbije je dana 17.01.2008. godine donela Zaključak kojim je prihvaćena informacija o potrebi obezbeđenja sredstava ostvarenih u postupku privatizacije za isplatu pomoći nerazvijenim opštinama, a da se deo sredstava ostvarenih u postupku privatizacije 2007. godine u iznosu od 2.000.000.000,00 dinara prenese u šest mesečnih rata počev od januara 2008. godine na posebne račune nerazvijenih Opština Kurušumlije, Blaca, Bojnika, Lebana, Žitorađe, Doljevca i Prokuplja, s tim što pravo na dobijanje novčane pomoći stiče svaki ratni vojni rezervista iz ovih opština koji dostavi pravnosnažnu presudu donetu na osnovu odricanja od tužbenog zahteva pred nadležnim sudovima protiv Republike Srbije, radi isplate naknade, kao i pismenu izjavu da nema daljih potraživanja po tom osnovu prema Republici Srbiji. Tužena je tužiocu za period od 01.04.1999. godine do 23.06.1999. godine isplatila na ime ratnih dnevnica ukupan iznos od 4.694,50 dinara, pri čemu je tužilac potpisao dokaze o isplati, dok mu nije isplatila iznos na ime ratnih dnevnica za period od 29.03.1999. godine do 31.03.1999. godine. Tužilac tužbom u ovom sporu podnetom Višem sudu u Beogradu dana 09.06.2009. godine potražuje naknadu nematerijalne štete jer smatra da je navedenim Zaključkom Vlade RS od 17.01.2008. godine izvršen akt diskriminacije svih vojnih rezervista, učesnika rata u periodu NATO agresije od 24.03.1999. godine do 20.06.1999. godine, čije prebivalište nije na području obuhvaćenih opština, uključujući i tužioca.

Kod tako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da tužiocu nisu u potpunosti u skladu sa Pravilnikom o naknadi putnih i drugih troškova u Vojsci Jugoslavije („Sl. Vojni list“, br. 16/97, 16/98, 6/99 i 7/99) isplaćene ratne dnevnice za period učešća u ratu, budući da mu je umesto 6.850,00 dinara isplaćen iznos od 4.694,50 dinara, te da je navedenim Zaključkom Vlade povređeno načelo jednakih prava i obaveza, čime je izvršena diskriminacija tužioca na osnovu prebivališta. S toga su utvrdili da mu pripada pravo na naknadu nematerijalne štete saglasno odredbi člana 200. stav 1. ZOO i dosudili mu po tom osnovu novčani iznos od 80.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana presuđenja do isplate.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su nižestepeni sudovi na potpuno i pravilno utvrđeno činjenično atanje, pravilno primenili materijalno pravo kada su odlučili kao u izreci presuda.

Zakon o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik RS“, br. 22/09), je stupio na snagu 07.04.2009. godine, odnosno pre podnošenja tužbe sudu, pa su sudovi postojanje osnova za naknadu nematerijalne štete i postojanje diskriminatorskog ponašanja tužene prema tužiocu pravilno cenili neposrednom primenom člana 21. Ustava Republike Srbije. Na ovaj način, iako pravljenje razlike u postupanju prema nekom licu u odnosu na druga lica koja su u istoj ili sličnoj situaciji ne predstavlja uvek akt diskriminacije, sudovi osnovano nalaze da u konkretnom slučaju, navedena radnja tužene, isplata ratnih dnevnica samo rezervistima iz navedenih sedam opština, predstavlja diskriminatorsko ponašanje prema tužiocu, jer tužena nije dokazala da je za ovakvo – nejednako postupanje, postojalo objektivno i razumno opravdanje.

Naime, iz sadržine Sporazuma od 11.01.2008. godine i Zaključka Vlade od 17.08.2008. godine, proizilazi da je finansijska pomoć koja je uplaćena na poseban račun sedam opština navedenih u Sporazumu, uplaćena radi isplate ratnih dnevnica ratnim vojnim invalidima i vojnim rezervistima koji su učestvovali u odbrani zemlje u toku NATO bombardovanja 1999. godine. Tačno je da opštine: Kuršumlija, Lebane, Bojnik, Žitorađa, Doljevac, Prokuplje i Blace, imaju status nerazvijenih opština, ali to nužno ne znači da i svi rezervisti sa prebivalištem na teritoriji ovih opština spadaju u kategoriju socijalno ugroženih lica, niti da rezervisti sa teritorije drugih opština (van opština navedenih u Sporazumu), ne spadaju u tu kategoriju lica, jer se status socijalne ugroženosti dokazuje na zakonom propisani način. Dakle, na osnovu Sporazuma od 11.01.2008. godine i Zaključka Vlade od 17.01.2008. godine izvršena je isplata ratnih dnevnica svim vojnim rezervistima sa teritorije Opština Kuršumlija, Lebane, Bojnik, Žitorađa, Doljevac, Prokuplje i Blace, samo po osnovu njihovog prebivališta na teritoriji tih opština, bez prethodne provere, odnosno utvrđenje njihovog socijalnog statusa. Imajući ovo u vidu, sudovi osnovano nalaze da nije postojalo objektivno prihvatljivo opravdanje za različito postupanje tužene, prilikom isplate ratnih dnevnica vojnim rezervistima, samo na osnovu njihovog prebivališta. Iz navedenog proizilazi da je ovakvim postupanjem tužene izvršena diskriminacija u odnosu na vojne rezerviste, koji imaju prebivalište na teritoriji drugih opština, pa između ostalog i u odnosu na tužioca, koji je bio u istoj situaciji kao i rezervisti sa teritorije navedenih sedam opština, učestvovao je u odbrani zemlje u toku NATO bombardovanja 1999. godine i po tom osnovu ostvario pravo na isplatu ratnih dnevnica, koje su mu samo delimično isplaćene.

Diskriminacija predstavlja svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe lica, kao i na članove njihovih porodica ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na bilo kom osnovu (rasi, državljanstvu, nacionalnoj ili verskoj pripadnosti, jeziku, političkim ubeđenjima, polu...). Zaštita od diskriminacije predstavlja pravo ličnosti zagarantovano Ustavom (član 21.), ali i Evropskom Konvencijom za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (član 1. Protokola 12. uz Evropsku Konvenciju), a od 07.04.2009. godine i Zakonom o zabrani diskriminacije. Povreda bilo kog prava ličnosti, pa samim tim i vršenje diskriminacije u odnosu na neko lice ili grupu lica, predstavlja vid nematerijalne štete, iako od diskriminisanih lica izaziva osećaj nepravde, neravnopravnosti u odnosu na druge građane, a često i osećaj podređenosti i osećaj građanina nižeg reda, što kod njih izaziva duševne bolove, a na osnovu čega su i ovlašćeni da zahtevaju zaštitu od diskriminacije pred nadležnim sudom. To dalje znači da su lica, koja ukazuju da je u odnosu na njih izvršena diskriminacija, u obavezi da pred sudom dokažu samo da su nejednako tretirani u odnosu na druga lica koja su u istoj ili sličnoj situaciji, dok je upravo tuženi, odnosno lice na čije se diskriminatorsko ponašanje tužbom ukazuje, dužan da dokaže postojanje objektivnog i opravdanog razloga za različitost u postupanju (prema tim licima).

Neosnovani su navodi revizije kojima se ističe da se u konkretnom slučaju ne radi o diskriminaciji, jer je tužilac kao vojni rezerista u potpunosti ostvario pravo na isplatu ratnih dnevnica koje mu po propisima pripadaju. Naime, nižestepeni sudovi su, po shvatanju ovog suda, pravilno utvrdili da je tužilac diskriminisan od strane tužene jer mu je tužena samo delimično isplatila ratne dnevnice, odnosno, nije ih isplatila u potpunosti u skladu sa Pravilnikom o naknadi putnih i drugih troškova u Vojsci Jugoslavije, zbog čega je pravilna odluka nižestepenih sudova.

Na osnovu iznetog, primenom odredbe člana 414. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Branislava Apostolović, s. r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić