U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: dr Dragiše B. Slijepčevića, predsednika veća, Jasmine Stamenković i dr Ilije Zindovića, članova veća, u pravnoj stvari tužilje AA iz ..., koju zastupa punomoćnik Zorica Jelenković, advokat iz ..., protiv tužene BB iz ..., čiji je punomoćnik Vladimir Milovanović, advokat iz ..., radi utvrđenja, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 7059/19 od 04.06.2020. godine, u sednici održanoj dana 10.06.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

USVAJA SE revizija tužene.

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 7059/19 od 04.06.2020. godine, ODBIJA SE kao neosnovana žalba tužilje, a presuda Višeg suda u Beogradu P 5365/17 od 04.12.2018. godine, ispravljena rešenjem istog suda od 23.05.2019. godine, potvrđuje.

OBAVEZUJE SE tužilja da tuženoj na ime troškova revizijskog postupka isplati iznos od 78.000,00 dinara u roku od 15 dana po prijemu presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P 5365/17 od 04.12.2018. godine, ispravljena rešenjem istog suda od 23.05.2019. godine, stavom prvim izreke, delimično je odbijen tužbeni zahtev tužilje u delu u kome je tražila da sud utvrdi da tužilja ima pravo svojine na ½ idealnog dela trosobnog stana broj .. u površini od 88m², koji se nalazi na ... spratu stambene zgrade broj .. u ulici ... u ... koja je izgrađena na kp. broj .. KO ..., a što bi tužena bila dužna da prizna i trpi, kao i da tužilja na osnovu presude koja ima služiti kao zemljišno-knjižna isprava može upisati svoje pravo isključive svojine na napred navedenoj nepokretnosti u katastru nepokretnosti kada se za to steknu zakonom propisani uslovi kao neosnovan. U stavu 2. izreke, delimično se odbacuje tužba tužilje u delu u kom je tražila da sud utvrdi da tužilja ima pravo svojine na ½ idealnog dela napred opisanog trosobnog stana kao nedozvoljena. U stavu 3. izreke, obavezuje se tužilja da tuženoj naknadi troškove postupka u iznosu od 542.650,00 dinara u roku od 15 dana po prijemu presude.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 7059/19 od 04.06.2020. godine, stavom prvim izreke, preinačena je presuda Višeg suda u Beogradu P 5365/17 od 04.12.2018. godine, koja je ispravljena rešenjem Višeg suda u Beogradu P 5365/17 od 23.05.2019. godine u stavu prvom i drugom izreke, pa je utvrđeno da je tužilja isključivi vlasnik trosobnog stana broj .. površine 88m² koji se nalazi na ... spratu stambene zgrade broj .. u ulici ... u Beogradu izgrađenog na kp. broj .. KO ..., a što je tužena dužna priznati i trpeti da se tužilja na osnovu te presude može uknjižiti u katastru nepokretnosti kao vlasnik navedene nepokretnosti, kada se za to steknu zakonom propisani uslovi. Stavom drugim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima parničnog postupka i obavezana tužena da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 735.000,00 dinara u roku od 15 dana od dana prijema prepisa presude. Stavom trećim izreke, obavezana je tužena da tužilji naknadi troškove drugostepenog postupka u iznosu od 75.000,00 dinara u roku od 15 dana od dana prijema presude.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tužena je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11... 18/20), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, na osnovu saglasnosti sada pokojnog oca parničnih stranaka VV koja je overena kod Opštine Novi Beograd 04.01.1991. godine, tužilja je kao član njegovog porodičnog domaćinstva sa davaocem stana na korišćenje „General eksport“ zaključila ugovor o otkupu stana broj .. površine 87,84m², koji se nalazi u Bulevaru ... broj .. (sada Bulevar ... u Beogradu). Ugovor je overen kod Četvrtog opštinskog suda u Beogradu pod Ov 12670/91 od 30.08.1991. godine. Po ugovoru, kupoprodajnu cenu od 1.358.133,70 dinara tužilja je bila obavezana da isplati u roku od 30 godina, odnosno 360 mesečnih rata. Zbog njenog iseljavanja u inostranstvo sa svojim ocem je zaključila i kod Četvrtog opštinskog suda u Beogradu overila pod Ov 1780/92 21.04.1992. godine, ugovor o preuzimanju duga po navedenom kupoprodajnom ugovoru. Dana 20.05.1992. godine između „General eksporta“ kao prodavca i oca parničnih stranaka VV kao kupca kod Četvrtog opštinskog suda u Beogradu overen je aneks broj 1 ugovora o kupoprodaji Ov 6043/92, a 02.10.1992. godine. Između istih lica potpisan je i aneks broj 2 kojim je utvrđena kupoprodajna cena u iznosu od 32.429,00 dinara i rok isplate 15 dana od zaključenja tog aneksa. Otkupna cena stana je isplaćena u celosti. Na osnovu navedenih isprava, rešenjem Četvrtog opštinskog suda u Beogradu Dn 4330/98 od 28.04.2000. godine u zemljišno-knjižnom ulošku broj .. za KO ... dozvoljen je upis prava svojine kupca nepokretnosti VV na otkupljenom stanu. Dalje je utvrđeno da su po smrti oca stranaka koja je nastupila ...2004. godine obe parnične stranke, koje prebivalište imaju u inostranstvu došle u Beograd radi sahrane, da su uz saglasnost majke postigle dogovor o načinu podele zaostavštine. Tužena je po specijalnom punomoćju za davanje nasledničke izjave i prijem rešenja o nasleđivanju izdatom od strane tužilje i overenog kod Četvrtog opštinskog suda u Beogradu dana 23.08.2004. godine pod brojem II Ov 10535/04 u prisustvu majke GG u svoje ime i u ime tužilje u ostavinskom postupku dala nasledničku izjavu kojom se na nepokretnoj imovini ostavioca u koju ulazi sporni stan prihvata zakonskog naslednog dela od po jedne idealne polovine vlasničkog dela uz konstituisanje prava doživotnog korišćenja u korist supruge ostavioca odnosno majke stranaka. Po pravnosnažnosti rešenja o nasleđivanju O 3042/04 od 09.09.2004. godine tužena je na osnovu tog rešenja kod Republičkog geodetskog zavoda Službe za katastar nepokretnosti u Novom Beogradu realizovala 03.05.2012. godine upis tužiljinog i svog suvlasničkog udela od po jedne idealne polovine na predmetnoj nepokretnosti.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud nalazi da su tužilja i tužena suvlasnice na spornom stanu sa po ½ po osnovu nasleđa od oca pok. VV. Tužilja sa davaocem stana „General eksportom“ jeste po osnovu odobrenja svoga oca VV zaključila ugovor o otkupu stana i ugovor overila kod suda. Međutim, tužilja nije uplatila nijednu ratu otkupne cene. Sa ocem je zaključila ugovor o preuzimanju duga. Sa tim se saglasio davalac stana na korišćenje i sa pok. VV, zaključio dva aneksa ugovora. Pok. VV je isplatio otkupnu cenu i uknjižio se kao vlasnik stana. Po smrti pok. VV parnične stranke su oglašene za naslednike na stanu na po ½ idealnu i nakon toga se uknjižile kao suvlasnice u toj kvoti. S obzirom da je takvo stanje i upisano u javne knjige, tužilja nema pravnog interesa da se utvrdi da je vlasnik na ½ stana te je za taj deo tužba odbačena. U odnosu na preostalu ½ tužilja i nije vlasnik, zbog čega je u tom delu tužba (trebalo je tužbeni zahtev) odbijena kao neosnovana.

Drugostepeni sud nije prihvatio ovakvo pravno stanovište prvostepenog suda nalazeći da ugovor o preuzimanju duga od 21.04.1992. godine zaključen između tužilje i sada pok. VV ne predstavlja ugovor o preuzimanju duga već isti ima dejstvo ugovora o preuzimanju ispunjenja u smislu člana 446. stav 5. Zakona o obligacionim odnosima. Ugovorom koji je naslovljen kao ugovor o preuzimanju duga, pok. VV, otac tužilje, je preuzeo obavezu isplate kupoprodajne cene u istom iznosu i pod uslovima koji su bili određeni za ustupioca ovde tužilju u ugovoru o otkupu stana. Dalje, u tom smislu po oceni drugostepenog suda, sporni aneksi koje je zaključio sada pok. VV sa „General eksportom“ su zaključeni kako bi se realizovala obaveza koju je imala tužilja. Takvi aneksi ugovora nisu usmereni ka promeni ugovorne strane u ugovoru o kupoprodaji, odnosno isti se ne mogu smatrati ugovorima o ustupanju ugovora niti je zaključenjem istih kupoprodajni ugovor raskinut već su isti zaključeni kako bi se realizovala isplata kupoprodajne cene od strane novog dužnika u smislu člana 9. ugovora o kupoprodaji. Pok. VV nije posedovao punovažan pravni osnov za upis prava svojine na spornom stanu, te samim tim ne proizvodi pravno dejstvo ni upis njegovog prava svojine po rešenju Četvrtog opštinskog suda u Beogradu Dn 4330/98 od 28.04.2000. godine. Stoga sporni stan nije mogao da uđe u ostavinsku masu pok. VV. Zato su, po oceni drugostepenog suda, ispunjeni su uslovi za sticanje prava svojine tužilje na predmetnom stanu u smislu čl. 20. i 41. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Ona ima jače pravo i osnov za sticanje prava svojine na predmetnom stanu. Bez punovažnog pravnog osnova nema ni punovažnog upisa. Stoga se ugovor o preuzimanju duga i aneksi ugovora ne mogu smatrati podobnim ispravama za upis prava svojine pok. VV na spornom stanu. Ugovor o otkupu stana zaključen između tužilje i „General eksporta“ i dalje je na snazi. Shodno takvom stavu preinačena je i prvostepena odluka u stavu drugom izreke jer okolnost da tužilja nije tražila da se poništi upis ne sprečava sud da u parničnom postupku kao prethodno pitanje oceni punovažnost upisa na osnovu navedenog rešenja.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, ovakva pravna argumentacija drugostepenog suda nije prihvatljiva. Naime, stoji činjenica da je pok. VV kao nosilac stanarskog prava saglasno članu 6. Zakona o stambenim odnosima („Službeni glasnik RS“ broj 47/90) preneo pravo na otkup stana na svoju ćerku AA, ovde tužilju. Tužilja je sa davaocem stana na korišćenje „General eksportom“, zaključila ugovor o otkupu stana (naslovljen kao ugovor o kupoprodaji), koji je overen kod Četvrtog opštinskog suda u Beogradu pod Ov 12670/91 od 30.08.1991. godine. U ugovoru je naznačeno da je tužilja bila u obavezi da otkupnu cenu stana u visini od 1.358.133,70 dinara isplati u roku od 30 godina, odnosno 360 mesečnih rata. Međutim, takav ugovor nije izvršen. Tužilja nije isplatila nijednu ratu otkupne cene. Stoga je sa ocem zaključila i overila 21.04.1992. godine ugovor o preuzimanju duga po navedenom kupoprodajnom ugovoru. Prema članu 2. ugovora propisano je da ugovor stupa na snagu danom pristanka poverioca. Nakon toga, dana 20.05.1992. godine između „General eksporta“ kao prodavca i oca parničnih stranaka pok. VV kao kupca kod Četvrtog opštinskog suda u Beogradu overen je aneks broj 1 ugovora o kupoprodaji i Ov 6043/92, a 02.10.1992. godine. Između istih lica. Potpisan je i aneks broj 2 kojim je utvrđena kupoprodajna cena u iznosu od 32.429,00 dinara sa rokom isplate od 15 dana od zaključenja tog aneksa. Na osnovu tih isprava doneto je rešenje Četvrtog opštinskog suda u Beogradu Dn 4330/98 od 28.04.2000. godine kojim je dozvoljen upis prava svojine na spornom stanu u korist pok. VV, čiji je dotadašnji zemljišnoknjižni vlasnik bio prodavac „General eksport“.

Prema članu 446. stav 1. ZOO predviđeno je da preuzimanje duga vrši se ugovorom između dužnika i preuzimaoca, na koje je pristao poverilac. Ugovor koji je tužilja zaključila sa „General eksportom“ od 30.08.1991. godine nije realizovan. Nakon zaključenja ugovora o preuzimanju duga između tužilje i njenog oca pok. VV, davalac stana na korišćenje „General eksporta“ je sa pok. VV zaključio aneks 1 i aneks 2 ugovora. Na takav način davalac stana na korišćenje kao druga ugovorna strana u otkupu stana po naznačenom ugovoru pristao je na izmenu dužnika, tj. dao je svoj pristanak za izmenu ugovorne strane. Stoga se može zaključiti da je ugovor koji je zaključila tužilja i njen otac VV a koji je naslovljen kao ugovor o preuzimanju duga, po svojoj prirodi je upravo taj ugovor (člana 446. ZOO) a ne ugovor o preuzimanju ispunjenja (član 453. ZOO) kako to nalazi drugostepeni sud. Jer ugovor o otkupu stana zaključen između tužilje i „General eksporta“ od 30.08.1991. godine nije realizovan. Zato tužilja nije mogla ni postati vlasnik naznačenog stana po osnovu neizvršenog ugovora. Iz tog razloga ne može se ni smatrati da je taj ugovor proizveo stvarno pravno dejstvo u smislu sticanja svojine na strani tužilje momentom zaključenja.

Nakon što je stan otkupljen, isti je uknjižen na ime pok. VV u Službi za katastar nepokretnosti. A, nakon njegove smrti je usledio ostavinski postupak u kome su tužilja i tužene oglašene za naslednike na spornom stanu u kvoti od po ½. Tužilja je znala da je stan otkupljen i uknjižen na ime njenog oca pok. VV. Ona je dala punomoćje tuženoj da u ostavinskom postupku u njeno ime dâ nasledničku izjavu što je tužena i učinila i prihvatila se nasleđa u odgovarajućoj kvoti u ime tužilje. Na osnovu toga je tužilja stekla pravo svojine na spornom stanu. Tužilja nije u zakonom propisanom postupku osporila ni kasnije izvršeno knjiženje praao svojine na po ½ u Službi za katastar nepokretnosti na spornom stanu. To su razlozi zbog kojih Vrhovni kasacioni sud u svemu prihvata pravne razloge koje je u obrazloženju svoje presude dao prvostepeni sud.

Kako je utvrđeno da je tužbeni zahtev tužilje neosnovan, pravilna je odluka prvostepenog suda iz stava drugog izreke. Jer, ne postoji pravni interes tužilje za podnošenje tužbe u tom delu. Ovo je iz razloga što je njeno pravo svojine na ½ idealnog dela predmetnog stana već utvrđeno pravnosnažnim rešenjem o nasleđivanju Četvrtog opštinskog suda u Beogradu O 3042/04 od 09. septembra 2004. godine po kome je tužilja već upisana u javnu knjigu kao suvlasnik predmetnog stana u navedenom delu.

Vrhovni kasacioni sud je cenio i navode iz odgovora tužilje na reviziju tužene, ali nalazi da isti ne mogu dovesti do drugačije odluke ovog suda.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Odluku o troškovima postupka sud je doneo na osnovu člana 162. stav 2. ZPP. Tužena je uspela u revizijskom postupku, troškove postupka je tražila pa joj sud priznaje sledeće troškove i to: na ime stručnog sastava revizije 78.000,00 dinara, shodno važećoj AT. Troškove takse za reviziju i odluku sud nije priznao jer njihov iznos shodno članu 163. ZPP nije opredeljen od strane punomoćnika tužene.

Predsednik veća-sudija
dr Dragiša B. Slijepčević,s.r.

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić