Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku u smislu člana 399. Zakona o parničnom postupku - ZPP (''Službeni glasnik RS'', br. 125/04, 111/09), koji se primenjuje na osnovu člana 506. stav 1. važećeg Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 49/13-US, 74/13 – US), i utvrdio da revizija nije osnovana.

U provedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka propisana članom 361. stav 2. tačka 9. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka, koje mogu predstavljati revizijski razlog, tužilac ne ukazuje, osim što ih neodređeno pominje kao revizijski razlog.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužena je sa suprugom, koji je preminuo 1983. godine i sa kojim ima dva sina, bila na radu u ..., gde se 1986. godine upoznala sa tužiocem i gde je sledeće godine sa tužiocem započela zajednički život u stanu, koji su uzimali u zakup. Stranke su prihode ostvarivale radeći, i to tužilac u svom ..., a tužena u svom ..., koji je otvorila tako što joj je tužilac za to pozajmio novac, koju pozajmicu mu je vratila, a pored ove zarade stranke su ostvarivale i dodatne prihode, tužilac na ..., a tužena radeći kao ... 9 godina. Tužena je primala i penziju njenog pokojnog supruga, koju su primala i njena deca, do 2010. godine. Prihodima su stranke samostalno raspolagale, a s obzirom da su vodile zajednički život, troškove zajedničkog života snosile su zajedno. Tužena je, radi adaptacije i rekonstrukcije svoje nepokretnosti u ..., Republika ... od 1997. godine do 2003. godine od tužioca pozajmljivala novac, u vezi čega je sa tužiocem zaključila 15 ugovora o zajmu. Veći broj ovih ugovora zaključen je u periodu od 12.02.1997. godine do 25.08.1999. godine, prema kojim ugovorima je tužena od tužioca na ime zajma primila ukupno 405.220 evra. Ugovorena je i kamata u visini od 5% u 14 ugovora, dok je u jednom ugovoru ugovorena kamata u visini od 4%. U ugovore, koje je potpisala tužena, kao zajmoprimac, uneta je i konstatacija da će vraćanje duga biti naknadno regulisano. Stranke su 2001. godine otvorile zajednički račun u ..., na koji račun je samo tužena uplaćivala novčana sredstva i to najvećim delom od prihoda od zakupa nepokretnosti u ..., u ..., a sa kog računa je tužilac podigao 211.712 evra, a tužena 65.000 evra (15.000 evra 20.07.2007. godine i 50.000 evra 24.07.2007. godine). Tužena je, kao kupac sa VV, kao prodavcem 13.08.2007. godine zaključila ugovor o kupoprodaji predmetnog stana broj ..., površine 62,76 m2, po strukturi dvoiposoban u ..., u Ulici ... broj ..., za cenu od 112.500 evra. Tužilac i tužena su vezu okončali u decembru 2008. godine, nakon čega je tužilac protiv tužene pred Osnovnim sudom u Kotoru pokrenuo parnični postupak, sa zahtevom da se utvrdi da je po osnovu sticanja u toku trajanja vanbračne zajednice sa tuženom stekao pravo susvojine na nepokretnosti koja se nalazi u ... . Stranke su državljani ... i poslednje zajedničko prebivalište stranaka je bilo u ... .

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda pravilno su odlučili nižestepeni sudovi kada su odbili, kao neosnovan zahtev tužioca, pravilnom primenom materijalnog prava.

Tužilac tužbom traži da se utvrdi da je suvlasnik sa 3/4 dela na predmetnom stanu, po osnovu sticanja u vanbračnoj zajednici sa tuženom.

Stranke su državljani ... i njihovo poslednje, zajedničko prebivalište bilo je u ..., a predmetna nepokretnost nalazi se na teritoriji Republike Srbije.

Članom 1. stavom 1. Zakona o rešavanju sukoba zakona sa propisima drugih zemalja („Službeni list SFRJ“, br. 43/82 i 72/82 – ispr; „Službeni list SRJ“, br. 46/96 i „Službeni glasnik RS“, br 46/2006 – dr. zakon), propisano je da ovaj zakon sadrži pravila određivanju merodavnog prava za statusne, porodične i imovinske, odnosno druge materijalno-pravne odnose sa međunarodnim elementom. Članom 4. istog zakona propisano je da se ne primenjuje pravo strane države ako bi njegovo dejstvo bilo suprotno Ustavom SRJ utvrđenim osnovama društvenog uređenja. Članom 39. stavom 1. istog zakona, propisano je da za imovinske odnose lica koja žive u vanbračnoj zajednici merodavno je pravo države čiji su oni državljani, stavom 2., ako lica iz stava 1. ovog člana nemaju isto državljanstvo, merodavno je pravo države u kojoj imaju zajedničko prebivalište, dok je stavom 3. propisano da za ugovorne imovinske odnose između lica koja žive u vanbračnoj zajednici merodavno je pravo koje je u vreme zaključenja ugovora bilo merodavno za njihove imovinske odnose.

Imajući u vidu napred navedeno, pravilno su nižestepeni sudovi zaključili da primena člana 39. stav 1. i 2. Zakona o rešavanju sukoba zakona sa propisima drugih zemalja upućuje na primenu prava Švajcarske Konfederacije, kao merodavnog prava za rešenje spornog pravnog odnosa koje je predmet ove pravne stvari. Međutim, kako pravo Švajcarske Konfederacije ne poznaje vanbračnu zajednicu, već u slučaju trajnije zajednice života žene i muškarca primenjuje odredbe o ortakluku odnosno takozvanom jednostavnom društvu iz člana 530. - 551. Zakona o obligacionim odnosima Švajcarske Konfederacije, i kako ove odredbe regulišu upravljanje društvom, obaveze članova i podelu dobiti, to bi primena ovih odredbi bila protivna Ustavu Republike Srbije i njime utvrđenim osnovama društvenog uređenja u smislu člana 62. stav 5. Ustava Republike Srbije, koji definiše vanbračnu zajednicu i izjednačava je sa bračnom zajednicom, a koja predstavlja jednu uređenu zajednicu života žene i muškarca, koja podrazumeva zadovoljenje uzajamnih emotivnih, seksualnih, etičkih, kulturnih, ekonomskih, socijalnih i drugih potreba jedne žene i jednog muškarca. Stoga, kako nema mesta primeni prava Švajcarske Konfederacije saglasno članu 4. Zakona o rešavanju sukoba zakona sa propisima drugih zemalja, već prava Republike Srbije, to se u ovom slučaju imaju primeniti odredbe Porodičnog zakona.

Članom 4. stavom 1. Porodičnog zakona propisano je da je vanbračna zajednica trajna zajednica života žene i muškarca, između kojih nema bračnih smetnji (vanbračni partneri), a stavom 2. istog člana da vanbračni partneri imaju prava i dužnosti supružnika pod uslovima određenim ovim zakonom.

Vanbračna zajednica u smislu člana 4. Porodičnog zakona se može odrediti pomoću tri ključna elementa: zajednice života vanbračnih partnera, dužine trajanja zajednice života i smetnje za konstituisanje zakonskog pojma vanbračne zajednice. Postojanje zajednice života vanbračnih partnera je prva i osnovna kvalifikatorna okolnost zakonskog pojma vanbračne zajednice. Zajednica života treba da je stvarna, potpuna, odnosno da se može upodobiti bračnom odnosu. To je zajednica života koja podrazumeva zadovoljenje uzajamnih emotivnih, seksualnih, etičkih, kulturnih, ekonomskih, socijalnih i drugih potreba jedne žene i jednog muškarca. Dužina trajanja zajednice života partnera je od suštinskog značaja za formiranje zakonskog pojma vanbračne zajednice, koja zajednica mora trajati toliko dugo da se lako može ustanoviti sličnost sa brakom. Smetnje za konstituisanje zakonskog pojma vanbračne zajednice su treći element, koji se odnosi na zahtev da između vanbračnih partnera u vreme zasnivanja vanbračne zajednice nije postojala nijedna bračna smetnja. Ukoliko su ova tri elementa ispunjena govorimo o vanbračnoj zajednici u kojoj se mogu primenjivati odredbe Porodičnog zakona, koje uređuju i imovinske odnose vanbračnih partnera.

U ovom slučaju, kada se ima u vidu napred navedeno i utvrđeno činjenično stanje, odnosno da su stranke započele zajednički život 1987. godine u stanu koji su uzeli u zakup i da su troškove zajedničkog života snosile zajedno, da su prihode ostvarivale radeći, i to tužilac u svom ..., a tužena u svom ..., koji je otvorila tako što joj je tužilac za to pozajmio novčana sredstva, koju pozajmicu mu je vratila, da su stranke ostvarivale i dodatne prihode, tužilac na ..., a tužena radeći kao ... 9 godina, da je tužena primala i penziju njenog pokojnog supruga, koju su primala i njena deca do 2010. godine, da su stranke svojim prihodima samostalno raspolagale, da je tužena radi adaptacije i rekonstrukcije svoje nepokretnosti u ... od 1997. godine do 2003. godine od tužioca uzimala na zajam novčana sredstva, u vezi čega je sa tužiocem zaključila 15 ugovora o zajmu u ukupnoj nominalnoj vrednosti od 405.220 evra, da je ugovorena i kamata i to u visini od 5% odnosno 4%, da su stranke 2001. godine otvorile zajednički račun u ..., na koji račun je novčana sredstva uplaćivala samo tužena i to najvećim delom od prihoda od zakupa nepokretnosti u ... u ..., da je tužilac sa tog računa podigao 211.712 evra, a tužena 65.000 evra (15.000 evra 20.07.2007. godine i 50.000 evra24.07.2007. godine), to suprotno navodima revizije, pravilna je ocena nižestepenih sudova da između stranaka nije postojala vanbračna zajednica, već dugotrajna emotivna veza, koja kao takva ne proizvodi nikakvu pretpostavku za sticanje određenih prava, pre svega imovinskih. Naime, postojanje zajednice života vanbračnih partnera je prva i osnovna kvalifikatorna okolnost zakonskog pojma vanbračne zajednice. Zajednica života treba da je stvarna, potpuna, odnosno da se može upodobiti bračnom odnosu. To je zajednica života koja podrazumeva zadovoljenje uzajamnih emotivnih, seksualnih, etičkih, kulturnih, ekonomskih, socijalnih i drugih potreba jedne žene i jednog muškarca, pa kod utvrđenog da su prihodi stranaka bili odvojeni i da su stranke sa istima samostalno raspolagale, to je pravilan zaključak nižestepenih sudova da između stranaka nije postojala vanbračna zajednica, a činjenica da su troškove zajedničkog života snosili zajedno, sama po sebi ne može emotivnoj vezi stranaka dati kvalitet vanbračne zajednice, već emotivnog odnosa stranaka, sa jasno definisanim ciljem, pre svega postizanjem zasebnih ekonomskih interesa. Osim toga, suprotan je duhu vanbračne zajednice odnos stranaka u relaciji zajmoprimca i zajmodavca u dužem vremenskom periodu trajanja njihove veze, još od kada je tužena od tužioca pozajmila novčana sredstva za svoj ..., od koga je ostvarivala prihode, a koja novčana sredstava je vratila tužiocu, a potom novčana sredstva za adaptaciju svoje posebne imovine, nepokretnosti u ... uz ugovorenu kamatu, a što sve daje jasnu sliku o njihovom odnosu i kvalitetu veze. Postojanje zajedničkog računa, koji su stranke otvorile 2001. godine u ..., ne ukazuje da su i sredstva na računu bila zajednička, jer je na taj račun samo tužena uplaćivala novčana sredstva, dok je tužiocu sa zajedničkog računa isplaćeno 212.712 evra. Stoga, i činjenica da je tužena u periodu od 20.07.2007. godine do 24.07.2007. godine sa tog računa podigla novac u određenom iznosu neposredno pre zaključenja ugovora o kupoprodaji predmetne nepokretnosti, nije dovoljna za zaključak da su sredstva na računu zajednička, niti da su kao zajednička uložena u kupovinu predmetne nepokretnosti.

Imajući u vidu zauzeti pravni stav i napred navedeno, Vrhovni kasacioni sud je prihvatio, kao pravilan zaključak nižestepenih sudova da između stranaka nije postojala vanbračna zajednica, već dugotrajna emotivna veza, i da stoga predmetna nepokretnost ne predstavlja zajedničku imovinu stranaka, sa kojih razloga su neosnovani navodi revizije da su stranke živele u vanbračnoj zajednici i da je predmetna nepokretnost zajednička imovina stranaka, odnosno da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo.

Sa iznetih razloga odlučeno je kao u izreci, na osnovu člana 407. stav 1. ZPP.

Predsednik veća - sudija

Slađana Nakić Momirović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić