U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija: Biserke Živanović, predsednika veća, Spomenke Zarić i Zorane Delibašić, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Slavica Nikolić, advokat iz ..., protiv tuženih BB, VV i GG, svi iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Trajan Romanović, advokat iz ..., radi utvrđenja, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 2033/15 od 23.11.2017. godine, u sednici održanoj 30.07.2020. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 2033/15 od 23.11.2017. godine, tako što se žalba tuženih ODBIJA i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Pančevu P 2055/13 od 01.08.2014. godine, ispravljena rešenjem tog suda od 08.04.2015. godine, u usvajajućem delu odluke o glavnom tužbenom zahtevu i troškovima spora, u stavu prvom, drugom, trećem i šestom izreke.

ODBIJA SE revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 2033/15 od 23.11.2017. godine, u odbijajućem delu, u stavu prvom izreke.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Pančevu P 2055/13 od 01.08.2014. godine, ispravljenom rešenjem tog suda od 08.04.2015. godine, stavom prvim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev i utvrđeno da je tužilja po osnovu sticanja u braku i široj porodičnoj zajednici suvlasnik na 1/4 dela na porodičnoj stambenoj zgradi, sagrađenoj na parceli br. ..., Ul. ..., upisana u LN ... KO ..., a tuženi dužni da priznaju i trpe tužiljin upis u javni registar prava na nepokretnosti. Stavom drugim izreke, naloženo je Službi za katastar nepokretnosti Alibunar da na osnovu ove presude izvrši uknjižbu tužilje kao suvlasnika u dosuđenom delu. Stavom trećim izreke, utvrđeno je da je tužilja po osnovu sticanja u braku i široj porodičnoj zajednici, suvlasnik sa 1/4 dela na pokretnoj imovini i to: traktoru marke ''...'', berač marke ''...'', traktorskoj prikolici od 5 tona, što su tuženi BB i VV dužni da priznaju i trpe, da tužilja u postupku deobe na toj pokretnoj imovini izdvoji svoj suvlasnički deo. Stavom četvrtim izreke, sa viškom tužbenog zahteva, preko dosuđenog, a kojim je tražila da se utvrdi da je po osnovu sticanja u braku i široj porodičnoj zajednici, suvlasnik sa 1/3 dela na porodičnoj stambenoj zgradi, sagrađenoj na parceli br. ..., kao i sa 1/2 dela na pomoćnim objektima koji nisu upisani u javni registar prava na nepokretnostima, a sagrađeni su na parceli br. ... u ..., u Ul. ... i to novoj kotarki, novom ambaru, na tri nova obora – kočine, koji se nalaze ispod starog ambara, na dva odeljenja ispod nove kotarke i štale, tužiljin tužbeni zahtev je odbijen, kao neosnovan. Stavom petim izreke, sa viškom tužbenog zahteva, preko dosuđenog, kojim je tražila da se utvrdi da je po osnovu sticanja u braku, široj porodičnoj zajednici, suvlasnik sa 1/3 dela na pokretnoj imovini i to: traktoru marke ''...'', berač marke ''...'', traktorskoj prikolici od 5 tona, elevatoru, tanjirači, većoj traktorskoj prikolici i dvobrznom plugu, tužiljin tužbeni zahtev je odbijen kao neosnovan. Stavom šestim izreke, obavezani su tuženi da tužilji naknade troškove parničnog postupka isplatom iznosa od 97.316,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 2033/15 od 23.11.2017. godine, stavom prvim izreke, potvrđena je prvostepena presuda u stavu četvrtom i petom izreke. Stavom drugim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu prvom, drugom i trećem izreke, tako što je odbijen tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se utvrdi da je po osnovu sticanja u braku i široj porodičnoj zajednici suvlasnik na 1/4 dela porodične stambene zgrade, sagrađene na parceli br. ..., upisana u LN br. ... KO ..., što su tuženi dužni da priznaju i trpe, kao i zahtev tužilje kojim je tražila da se utvrdi da je po osnovu sticanja u braku i široj porodičnoj zajednici, suvlasnik sa 1/4 dela na pokretnoj imovini i to traktoru marke ''...'', berač marke ''...'', traktorskoj prikolici od 5 tona, što su tuženi BB i VV dužni da priznaju i trpe. Stavom trećim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima postupka sadržano u stavu šestom izreke prvostepene presude, pa je obavezana tužilja da tuženima naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 198.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 23.11.2017. godine do isplate.

Protiv pravnosnažne presude, donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku, primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 55/14, 87/18) i našao da je revizija delimično osnovana.

U postupku donošenja pobijane presude nema bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Revizijom se ne ukazuje na druge povrede postupka koje mogu biti revizijski razlog u smislu člana 407. stav 1. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je od 29.08.1981. godine, u zajednici života sa suprugom (tuženi BB, sa kojim je zaključila brak ...1982. godine), svekrom (tuženi VV), svekrvom i zaovom. Nakon zaključenja braka, u decembru, tužilja i njen suprug su radili sezonske poslove u ... i to do proleća 1983. godine, pa od 1987. godine do 1993. godine, po šest meseci sedam sezona i to od zime prethodne godine do juna naredne godine. Stan i hrana bili su plaćeni, novac su malo trošili, štedeli su i donosili u ..., dajući svekru. Zarađivali su oko 1.800 franaka mesečno (suprug oko 150 franaka više). Pre zasnivanja porodične zajednice, svekar i svekrva su tri sezone radili u ... i od tog novca, pre zasnivanja zajednice života sa tužiljom, kupili materijal za izgradnju prizemne kuće. U vreme zasnivanja porodične zajednice sa tužiljom samo je svekar imao posebnu imovinu i to 12 kj zemlje u KO ... i staru kuću.

Pre povratka tužilje i njenog supruga iz ... srušena je stara kuća, vlasništvo svekra tužilje i 1983. godine izgrađena je nova spratna kuća do ukrovljenja materijalom koji su kupili svekar i svekrva i isplatili rad majstora novcem koji su zaradili pre dolaska tužilje u porodičnu zajednicu. Nakon povratka tužilje i njenog supruga iz ... kupljen je za novu kuću materijal za sva kupatila, uključujući pločice i sanitarije, tri pomoćne prostorije izgrađene su 1994. godine, urađeni kompletni unutrašnji radovi u tri pomoćne prostorije. Tužilja je pomagala prilikom izvođenja građevinskih radova, shodno poslovima koje je kao ženska osoba mogla obavljati, ali uglavnom je spremala hranu, uključivala se u obavljanje poslova na njivi i oko stoke. Poslove na njivi obavljali su i njen suprug i svekar, a delom i svekrva, koja od 1984. godine nije obavljala poslove na njivi zbog zdravstvenih problema, a kućne poslove je obavljala u manjem obimu. Tužiljina zaova, a sestra tužiljinog supruga, glovonema je osoba i od detinjstva bolesna, pa zbog prirode svoje bolesti nije smela da se izlaže radu na suncu, a pomagala je tužilji u odgajanju dvoje maloletne dece (rođeni ... godine i ... godine). Tokom 1987. godine razboleo se i svekar tužilje i od tada ovo porodično domaćinstvo ne obrađuje zemlju po osnovu zakupa, već samo 12 kj zemlje svojine svekra tužilje, stočni fond je 1990. godine prodat, i od tih para kupljena je stolarija za kuću. U vreme trajanja porodične zajednice sazidani su pomoćni objekti i to štala, šupa, ambar i tri kočine ispod ambara i to od građevinskog materijala stare kuće, kao i od starih pomoćnih objekata, a kupljen je i traktor marke ..., berač za kukuruz i prikolica od 5 tona. Vrednost kuće sa prizemljem, spratom i krovom, po sistemu ključ u ruke, iznosi 4.208.283,16 dinara, a vrednost dograđene tri prostorije sa pokrivenim i zatvorenim terasama iznosi 1.423.474,12 dinara. Tržišna vrednost jednospratne zgrade na dan vešačenja iznosi 23.809,80 evra, a vrednost dograđene tri prostorije iznosi 8.053,79 evra. Upoređivanjem ukupnih vrednosti stambene zgrade i tri pomoćna objekta proizlazi da su tri pomoćna objekta 1/3 vrednosti glavne spratne kuće. Ova porodična zajednica prestala je 1996. godine i do tada su urađeni svi unutrašnji građevinski radovi na kući, osim stavljanja podova u dve sobe na spratu koje su bile namenjene za decu. Tokom ove parnice preminula je svekrva tužilje 28.08.2012. godine, a ugovorom o poklonu od 14.11.2013. godine svu nepokretnu imovinu koja je predmet ove parnice svekar tužilje poklonio je svom unuku, tuženom GG, a sinu tužilje, koji je svoje pravo svojine upisao u javni registar prava na nepokretnostima. U vreme tužiljinog sticanja u porodičnoj zajednici njena deca su bila maloletna, nesposobna za privređivanje, a 1996. godine, kada je tužilja napustila porodičnu zajednicu, deca su bila starosti 12 godina i 10 godina.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, drugostepeni sud je pobijanom presudom zaključio da je tužbeni zahtev neosnovan, jer tužba nije podneta protiv svih članova porodične zajednice koji u konkretnom slučaju imaju položaj jedinistvenih suparničara, tako da tužena strana nije pasivno legitimisana u ovoj parnici.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, stanovište drugostepenog suda se ne može prihvatiti kao pravilno.

Činjenice koje su relevantne za odluku o tužbenom zahtevu, pa i na okolnosti broja članova porodičnog domaćinstva koji su učestvovali u sticanju, cene se, u smislu člana 8. ZPP, prema stanju u vreme sticanja. Osnovano se revizijom tužilje ukazuje da je drugostepeni sud, i pored utvrđene činjenice, od strane prvostepenog suda koju nije menjao drugostepeni sud, da svekrva i zaova nisu privređivale u porodičnoj zajednici u vreme predmetnog sticanja, pogrešno ocenio da su i one u ovoj parnici nužni jedinstveni suparničari, koje tužilja nije obuhvatila tužbom, što je čini nepotpunom a tužbeni zahtev neosnovanim.

Imajući u vidu utvrđeno činjenično stanje, prvostepeni sud zaključuje da je porodična zajednica parničnih stranaka trajala od 1981. godine do 1996. godine, a sporne nepokretne i pokretne stvari stečene zajedničkim radom tužilje, njenog sada bivšeg supruga i svekra i to sa 1/4 udela tužilje u sticanju, ceneći i ekonomsku bazu (posebnu imovinu svekra koja se ogleda u poljoprivrednom zemljištu, zemljištu na kome je sagrađena predmetna nepokretnost i stočnom fondu), u momenu zasnivanja porodične zajednice sa tužiljom u novonastaloj vrednosti koja je ostala u porodičnom domaćinstvu. Zbog toga, pravilno prvostepeni sud zaključuje da odluka o tužbenom zahtevu zavisi od broja članova porodičnog domaćinstva koji su privređivali u toj zajednici i doprineli stvaranju ili uvećanju imovine porodične zajednice.

Polazeći od sprovedenog dokaznog postupka u kome se nije osporavalo činjenično utvrđenje u odnosu na sastav i vrednost ekonomske baze porodične zajednice, uložene vrednosti u sticanju, vrstu i vrednost građevinskih radova, koji su izvršeni, to se ne može osnovano dovesti u sumnju ocena prvostepenog suda o dosuđenoj visini udela tužilje od 1/4 dela, u porodičnoj zajednici koju je činilo pet odraslih članova, od kojih su tri člana nosioci novostvorene vrednosti.

Kako je teret dokazivanja činjenica, koje bi činile osnovanim tužbeni zahtev, bio na tužilji, saglasno članu 7, 228. i 231. stav 2. ZPP, a iz sprovedenog dokaznog postupka proizlazi da su u spornom periodu sticanja tužilja i njen suprug bili nosioci značajnog novčanog ulaganja, a da su svekrva i zaova povremeno, u odsustvu tužilje, učestvovale u poslovima domaćinstva, tako da njihovo angažovanje u spornom periodu predstavlja pomoć koja, u kontekstu ocene sticanja stvari koje su predmet tužbenog zahteva, nema značajnog doprinosa. Stoga, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, polazeći od sadržine izvedenih dokaza i navedenog principa tereta dokazivanja, doprinos članova porodične zajednice utvrđen je pravilnom ocenom dokaza. Naime, osnov za ocenu udela utvrđen je saslušanjem svedoka DD i parničnih stranaka. Ceneći dokaze u spisu koji se odnose na okolnost doprinosa svekrve i zaove, proizlazi da je tužilja ove činjenice dokazala do potrebnog stepena verovatnoće, kako pravilno zaključuje prvostepeni sud. Na ove okolnosti saslušani su i svedoci kojima nisu poznate činjenice koje se odnose na visinu ostvarenih novčanih sredstava koje su parnične stranke uložile u izgradnju i kupovinu predmetnih stvari. Zbog toga, u situaciji u kojoj su ekonomska baza, rad i doprinos u vođenju domaćinstva kriterijumi koji utiču na visinu udela, pravilno je utvrđena visina udela tužilje, s obzirom na nesumnjivo utvrđenu visinu novčanih primanja tokom zajednice života i njen značajan doprinos u vođenju porodičnog domaćinstva.

Na utvrđeno činjenično stanje, pravilno je prvostepeni sud odlučio o tužbenom zahtevu, obzirom da je odredbom člana 195. Porodičnog zakona regulisan režim zajedničke imovine članova porodične zajednice, a na imovinske odnose članova porodične zajedinice, shodno se primenjuju odredbe Porodičnog zakona, koji regulišu imovinske odnose supružnika. Režim zajedničke imovine, sticanje, deoba, upravljanje, uvećanje vrednosti imovine, uređeni su odredbama članova 168.-190. Porodičnog zakona. Odredbom člana 195. Porodičnog zakona propisano je da imovina koju su zajedno sa supružnicima stekli radom članovi njihove porodice u toku zajednice života u porodičnoj zajednici, predstavlja njihovu zajedničku imovinu. Članovima porodice smatraju se krvni, tazbinski i usvojeni srodnici supružnika koji zajedno sa njima žive.

Iz navedenih odredbi Porodičnog zakona proizlazi da bi porodična zajednica postojala, potrebno je da ima svoje članove koje povezuje organizacija, zajednički rad i ulaganje u zajednicu. Na zajedničku imovinu polažu pravo svi članovi koji su privređivali u vreme sticanja imovine. Obim njihovih udela zavisi od veličine doprinosa. Ako je posebna imovina supružnika, odnosno članova porodice uložena u sticanje zajedničke imovine, računa se kao doprinos onom članu porodice koji je tu posebnu imovinu uložio u sticanje. Imajući u vidu izloženo, pravilno zaključuje prvostepeni sud da je sporna imovina stečena u porodičnoj zajednici članova porodične zajednice koji su privređivali u vreme sticanja imovine, a to su tužilja i njen suprug i njen svekar. Shodno navedenim odredbama Porodičnog zakona, tužilji pripada dosuđeni suvlasnički udeo u sticanju i u kom delu je tužilji utvrđeno pravo svojine na predmetnim stvarima.

Na ishod spora bez značaja je činjenica da je tokom parnice raspolagano predmetnom imovinom ugovorom o poklonu u korist tuženog GG. Ovo iz razloga, jer je članom 204. stav 1. ZPP, propisano da kad stranka otuđi stvar ili pravo o kojem teče parnica, onda se ta parnica može okončati među istim strankama, ali će pravnosnažnost presude zahvatiti i pribavioca.

Iz navedenih razloga odlučeno je kao u izreci, saglasno članu 414. stav 1. i 416. stav 1. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Biserka Živanović,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić