Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Dragane Marinković i Ivane Rađenović, članova veća, u pravnoj stvari predlagača AA iz ..., koga zastupa punomoćnik Predrag Savić, advokat iz ..., protiv protivnika predlagača Grada Beograda, koga zastupa Gradsko pravobranilaštvo Beograd i krajnjeg korisnika Direkcije za građevinsko zemljište i izgradnju Grada Beograda JP, Beograd, radi određivanja naknade, odlučujući o reviziji predlagača izjavljenoj protiv rešenja Višeg suda u Kruševcu Gž 1020/19 od 20.11.2020. godine, u sednici održanoj 22.12.2022. godine, doneo je

R E Š E NJ E

USVAJA SE revizija predlagača, UKIDA rešenje Višeg suda u Kruševcu Gž 1020/19 od 20.11.2020. godine i predmet vraća drugostepenom sudu na ponovno odlučivanje.

O b r a z l o ž e nj e

Rešenjem Prvog osnovnog suda u Beogradu R1 348/16 od 26.10.2017. godine, stavom prvim izreke određena je naknada za eksproprisanu nepokretnost i to kp br .../... ukupne površine 6 ari i 17 m2 upisane u LN broj ... KO ... i obavezan krajnji korisnik Direkcija za građevinsko zemljište i izgradnju Beograda JP, Beograd da predlagaču na ime naknade za navedeno eksproprisano zemljište isplati iznos od 2.458.251,40 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 26.10.2017. godine kao danom donošenja ovog rešenja do isplate. Stavom drugim izreke obavezan je krajnji korisnik da predlagaču naknadi troškove vanparničnog postupka u iznosu od 596.000,00 dinara.

Rešenjem Višeg suda u Kruševcu Gž 1020/19 od 03.12.2019. godine, ukinuto je prvostepeno rešenje i predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno odlučivanje.

Rešavajući sukob nadležnosti Prvog osnovnog suda u Beogradu i Višeg suda u Kruševcu, rešenjem Vrhovnog kasacionog suda R1 126/2020 od 14.05.2020. godine, odlučeno je da je za postupanje u ovom predmetu stvarno nadležan Viši sud u Kruševcu, primenom člana 387. stav 3. ZPP, jer u slučaju kada je prvostepena presuda već jedanput bila ukinuta, drugostepeni sud nije mogao da ukine rešenje i uputi predmet prvostepenom sudu na ponovno odlučivanje.

Rešenjem Višeg suda u Kruševcu Gž 1020/19 od 20.11.2020. godine, stavom prvim izreke određena je naknada za eksproprisanu nepokretnost i to kp br .../... ukupne površine 6 ari i 17 m2, upisane u LN ... KO ..., pa je obavezan krajnji korisnik da predlagaču na ime naknade za navedeno eksproprisano zemljište isplati iznos od 197.440,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 20.11.2020. godine, kao dana donošenja ovog rešenja do isplate. Stavom drugim izreke krajnji korisnik je obavezan da predlagaču naknadi troškove vanparničnog postupka u iznosu od 645.500,00 dinara.

Protiv pravnosnažnog rešenja donetog u drugom stepenu, predlagač je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba vanparničnog postupka, i pogrešne primene materijalnog prava, sa pozivom na odredbu člana 404. ZPP.

Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija predlagača dozvoljena na osnovu člana 403. stav 2. tačka 3. u vezi člana 420. stav 6. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 18/20) i člana 30. stav 2. Zakona o vanparničnom postupku, ispitao je pobijano rešenje na osnovu člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju rešenjem Gradske opštine Palilula – Odeljenje za imovinsko-pravne poslove od 02.07.2012. godine, koje je postalo pravnosnažno 08.08.2012. godine, eksproprisana je u potpunosti kp br .../... površine 617 m2 upisana u LN broj ... KO ..., vlasništvo predlagača u korist Grada Beograda za potrebe Direkcije za građevinsko zemljište i izgradnju Beograd JP, radi izgradnje saobraćajnice Severna tangenta od saobraćajnice T-6 do pančevačkog puta – sektor 2, deonica od zrenjanisnkog puta – M-24 tačka 1. do pančevačkog puta – M1. tačka 9, a na osnovu Plana detaljne regulacije („Službeni list Grada Beograda“ broj 24/10) i rešenja Vlade Republike Srbije 05 broj 465-7835/2011 od 20.10.2011. godine o utvrđivanju javnog interesa za eksproprijaciju. Iz obrazloženja rešenja proizilazi da je iz uverenja RGZ Centar za katastar nepokretnosti od 22.12.2011. godine, utvrđeno da je kp br .../... KO ... ušla u sastav građevinske parcele „S 12“ u KO Borča na osnovu Programa o uređivanju i davanju u zakup građevinskog zemiljišta za 2012. godinu („Službeni list Grada Beograda“ broj 95/11). Predmetna katastarska parcela izuzeta je iz poseda predlagaču za potrebe krajnjeg korisnika, a naknada nije isplaćena. Po izveštaju Poreske uprave, tržišna vrednost zemljišta za kp br .../... KO ... iznosi 320,00 dinara po 1 m2 i data je isključivo na osnovu pravnosnažno realizovanih procena Poreske uprave u predmetima – parifikatima, za iste ili slične nepokretnosti, na istoj ili sličnoj lokaciji, a predmetno zemljište je opredeljeno kao poljoprivredno jer se nalazi u poljoprivrednom reonu bez izgrađene infrastrukture. Ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka utvrđena je tržišna vrednost za navedenu katastarsku parcelu u iznosu od 3.622,00 dinara po m2, ali kako je veštačenje obavljeno 12.05.2014. godine, usled proteka vremena, veštak se 25.08.2017. godine izjasnio da je došlo do povećanja tržišne vrednosti predmetne nepokretnosti, uticajem promena infrastrukture u neposrednoj blizini parcele, kao i stepena izgrađenosti, te da sadašnja vrednost iznosi ukupno 2.458.251,40 dinara, odnosno 3.984,20 dinara po m2. Prvostepeni sud je prihvatio nalaz i mišljenje sudskog veštaka, nalazeći da Poreska uprava u konkretnom slučaju nije uzela u obzir da je predmetna parcela zapravo građevinsko zemljište, a ne poljoprivredno, budući da je po izveštaju RGZ Centar za katastar nepokretnosti od 22.12.2011. godine, ušla u sastav građevinske parcele „S 12“ u KO Borča, pre izvršene eksproprijacije po rešenju od 02.07.2012. godine (pravnosnažno 08.08.2012. godine).

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je odredio naknadu za eksproprisanu parcelu u iznosu od 2.458.251,40 dinara sa kamatom (u visini tržišne vrednosti zemljišta prema nalazu i mišljenju veštaka).

Drugostepeni sud je otvorio raspravu i utvrdio vrednost eksproprisanog zemljišta na osnovu procene tržišne vrednosti date od strane Poreske uprave (320,00 dinara po m2), zasnovane na tri parifikata, uzimajući u obzir blizinu komunalne infrastrukture, prilaz parcelama, te da je ista formirana na osnovu pravnosnažno realizovanih procena u ranijim predmetima u postupcima utvrđivanja poreza na prenos apsolutnih prava za istu ili sličnu nepokretnost i izlaskom komisije na lice mesta. Sa druge strane nalaz i mišljenje sudskog veštaka ocenjeni su kao nejasani, bez dovoljno određenih parametara na osnovu kojih je utvrdio tržišnu vrednost predmetnog zemljišta. Zato je odredio naknadu za eksproprisanu parcelu u iznosu od 197.440,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom (u visini tržišne vrednosti prema izveštaju Poreske uprave).

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su revizijski navodi predlagača kojima se ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava osnovani, zbog čega činjenično stanje nije u potpunosti utvrđeno.

Odredbom člana 42. stav 1. Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik RS“ broj 53/95, „Službeni glasnik SRJ“ broj 16/01, „Službeni glasnik RS“ broj 23/01, 20/09 i 55/13) propisano je da se naknada za eksproprisano poljoprivredno i građevinsko zemljište određuje u novcu prema tržišnoj ceni takvog zemljišta, ako zakonom nije drukčije propisano, dok je stavom 2. istog člana propisano da procenu tržišne cene iz stava 1. ovog člana vrši organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na nepokretnostima.

Saglasno navedenom, visina naknade za eksproprisano poljoprivredno i građevinsko zemljište utvrđuje se prema tržišnoj vrednosti oduzetog zemljišta koju, pored ostalog, određuje i karakter tog zemljišta, kvalitet, klasa, mesto nalaženja, udaljenost odnosno blizina naseljenog mesta i asfaltnog puta, postojanje i udaljenost infrastrukturne instalacije i drugih korektivnih faktora koji utiču na tržišnu vrednost nepokretnosti. Vrednost nepokretnosti određuje se prema tržišnoj ceni u vreme utvrđivanja visine naknade, odnosno u vreme donošenja odluke o naknadi. Procenu tržišne cene daje nadležni organ za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na promet nepokretnosti, odnosno Poreska uprava, ali Zakon o eksproprijaciji ne isključuje mogućnost utvrđivanje visine tržišne vrednosti i veštačenjem jer je svrha ovog vanparničnog postupka određivanje visine naknade kojom se uspostavlja pravična ravnoteža između interesa vlasnika eksproprisane nepokretnosti i javnog interesa, tako da određena naknada odražava vrednost oduzete imovine.

Imajući u vidu navedeno, po oceni Vrhovnog kasacionog suda za sada se ne može prihvatiti kao pravilan zaključak drugostepenog suda da je u konkretnom slučaju procena Poreske uprave zasnovana na objektivnim parametrima i da odražava tržišnu vrednost eksproprisanog zemljišta, jer je zasnovana na parifikatima o prometu poljoprivrednog zemljišta, a da prethodno nisu razjašnjene činjenice o statusu, odnosno karakteru zemljišta u vreme eksproprijacije.

Prema sadržini rešenja Gradske opštine Palilula – odeljenja za imovinsko- pravne poslove od 02.07.2012. godine (pravnosnažno 08.08.2012. godine) predmetna parcela je eksproprisana u potpunosti radi izgradnje saobraćajnice na osnovu Plana detaljne regulacije („Službeni list Grada Beograda“ broj 24/10) i rešenja Vlade Republike Srbije od 20.10.2011. godine o utvrđivanju javnog interesa za eksproprijaciju i po uverenju RGZ Centra za katastar nepokretnosti od 22.12.2011. godine, predmetna parcela ušla je u sastav građevinske parcele „S 12“ u KO Borča na osnovu Programa o uređivanju i davanju u zakup građevinskog zemljišta za 2012. godinu („Službeni list Grada Beograda“ broj 55/11).

Budući da visina naknade za eksproprisanu nepokretnost zavisi od karaktera zemljišta u vreme izvršene eksproprijacije i da se planskim dokumentom može promeniti namena poljoprivrednog zemljišta u građevinsko, činjenično stanje u konkretnom slučaju ostalo je nepotpuno utvrđeno, pa nema uslova za preinačenje pobijane odluke. Zato je Vrhovni kasacioni sud ukinuo drugostepeno rešenje i predmet vratio istom sudu na ponovno odlučivanje, kako bi razjasnio bitne činjenice o karakteru zemljišta u vreme eksproprijacije i visini tržišne vrednosti takvog zemljišta koja odražava vrednost oduzete imovine.

Na osnovu izloženog Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci na osnovu članova 416. stav 3. i 420. stav 6. ZPP, u vezi člana 30. stav 2. Zakona o vanparničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić