Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 10/23), Vrhovni sud je našao da revizija tužene nije osnovana.

U postupku donošenja pobijane presude nema bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema činjeničnom stanju na kome je zasnovana pobijana odluka, parnične stranke su od 2010. godine živele u vanbračnoj zajednici u ... u zajedničkom domaćinstvu sa majkom tužene, a venčali su se 08.03.2017. godine. Nakon sporazumnog odlaska tužene u inostranstvo oktobra iste godine (da bi stvorila uslove za dolazak ostalih članova porodice), tužilac se sa decom vratio u domaćinstvo svojih roditelja u ..., gde je i sada. Supružnici su započeli zajednički život u Nemačkoj sredinom avgusta 2021. godine, gde je i tužilac našao posao, sa decom (sin se dobro prilagodio novim uslovima, za razliku od ćerke, koja je imala poteškoća zbog stranog jezika), ali su se u tom periodu javili problemi u njihovom odnosu pa se tužilac vratio sa decom u ... 31.01.2022. godine, bez dogovora sa tuženom. Po dolasku tužene u ..., 11.03.2022. godine, došlo je do izraženih konflikata i međupartnerskog nerazumevanja zbog čega se u rad sa porodicom, na inicijativu tužene, uključio i Centar za socijalni rad u Trsteniku i tek nakon toga je tužena uspela da ostvari kontakt sa decom. Na osnovu zajedničkog rada i usaglašenog mišljenja organa starateljstva u Trsteniku i Ćupriji, imajući u vidu izraženu želju dece, konstatovano je da je u interesu budućeg razvoja dece da roditeljsko pravo vrši tužilac samostalno, ali i da deca ostvaruju potrebu da održavaju kontakt sa majkom i to u ..., gde se mnogo bolje osećaju i slobodnije kreću, a prema predloženom modelu centra.

Sin parničnih stranaka (rođen ...2011. godine) pohađa peti razred osnovne škole, a njihova ćerka (rođena ...2014. godine) treći razred osnovne škole. Sin trenira ..., a ćerka pohađa ... školu. Za podmirenje mesečnih potreba dece parničnih stranaka potrebni su iznosi od 25.000,00 dinara za njihovog sina, odnosno 23.000,00 dinara za ćerku. Tužilac sa decom stanuje u kući svojih roditelja, za koju izdaci za komunalne usluge iznose oko 20.000,00 dinara. Tužilac je radio na određeno vreme do decembra 2022. godine, sa zaradom od oko 36.000,00 dinara i trenutno traži posao. Ne poseduje imovinu na svoje ime, zdrav je i sposoban za rad, a u izdržavanju dece mu pomažu roditelji koji su penzioneri, sa oko 50.000,00 dinara primanja. Tužena i dalje živi u Nemačkoj i ostvaruje zaradu od oko 3.500 evra. Izdaci za stan u kome je porodica živela bili su oko 1.120 evra, osim interneta, s tim što je tužena, prilikom rada sa porodicom u Centru za socijalni rad Trstenik, rekla da je našla manji stan. Ni tužena ne poseduje nepokretnu imovinu, jer je stan u ... vlasništvo njene majke, a u babinoj kući živi njen brat sa porodicom.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, po oceni Vrhovnog suda, pravilna je odluka nižestepenih sudova da se po razvodu braka deca parničnih stranaka povere ocu na samostalno vršenje roditeljskog prava, kao i određeni model viđanja dece sa roditeljem sa kojim ne žive i doprinos tužene izdržavanju dece u iznosima koji su dosuđeni.

Suprotno revizijskim navodima, odlučujući o poveravanju dece tužiocu na samostalno vršenje roditeljskog prava i o održavanju ličnih odnosa sa tuženom, nižestepeni sudovi su pravilno primenili odredbe člana 77. stav 3. i 61. Porodičnog zakona, rukovodeći se najboljim interesom dece u meri koja je potrebna za zaštitu ličnosti i prava i interesa dece.

Pošto je sud u sporu za zaštitu prava deteta i vršenje roditeljskog prava dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta, dužan je da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva ili druge specijalizovane ustanove, što je u konkretnom slučaju i učinjeno kada je dat usaglašen nalaz i mišljenje dva organa starateljstva. Pobijanom odlukom je za sada, suprotno navodima revizije, najbolje zaštićen interes maloletne dece, a kod utvrđenih činjenica o podobnosti i prilikama roditelja i činjenice da se radi o maloletnoj deci školskog uzrasta o kojima se kontinuirano i kvalitetno brine otac, u čijem domaćinstvu deca i odrastaju i koji pokazuje visoku roditeljsku motivaciju, i kao odgovoran i savestan roditelj poseduje adekvatnu roditeljsku podobnost i senzibilitet da prati razvojne potrebe dece u skladu sa njihovim uzrastom. Po mišljenju Vrhovnog suda, životne okolnosti u porodici u kojoj sada živi otac sa maloletnom decom, uz uvažavanje izraženog mišljenja i želje dece koja se u domu oca i u sredini u ... bolje osećaju i slobodnije kreću, takođe ukazuju da je pobijana presuda u najboljem interesu dece stranaka s obzirom na njihovu životnu dob i uticaj na njihov pravilan psihofizički razvoj i odrastanje. Suprotno revizijskim navodima, mišljenju dece koje je pribavljeno u skladu sa odredbama člana 270. u vezi s članom 65. stav 1. i 2. Porodičnog zakona, posvećena je dužna pažnja kako od strane organa starateljstva pred kojom je dato, tako i od strane suda koji je doneo odluku, po svim pitanjima koja se tiču maloletne dece, a u skladu sa njihovim godinama i zrelošću. Sud je dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta koji podrazumeva, osim višeg standarda i nesumnjivim mogućnostima obrazovanja u državi članici Evropske unije u kojoj tužena trenutno živi, i udovoljavanje na najbolji mogući način emotivnim i razvojnim potrebama deteta za sigurnom, stabilnom i predvidivom okolinom u kojoj će se dete osećati voljeno, slobodno i nesmetano sticati iskustvo u druženju sa vršnjacima i razvijati osećaj pripadanja porodici i društvenoj sredini iz koje potiče.

Suprotno revizijskim navodima, pravilno je određen i način na koji će tužena održavati svoje odnose sa decom kada je u zemlji - na taj način što će deca, ako je u toku školska godina, provoditi kod tužene svaki vikend od petka od 18 časova do nedelje do 18 časova, a u vreme školskih raspusta sedam dana u kontinuitetu, s tim što će tužena sedam dana ranije telefonski obaveštavati tužioca o terminu svog dolaska u Srbiju. U uslovima kao što su trenutni u konkretnom slučaju, kada majka živi i radi u inostranstvu, bez prisustva i pomoći članova porodice njen lični odnos sa decom će se u skladu sa pobijanom odlukom odvijati u meri dovoljnoj da bi deci bilo omogućeno očuvanje emotivne veze sa majkom. To svakako ne onemogućava i upotrebu modernih sredstava komunikacije, uz koje odnosi tužene sa decom mogu biti česti, pa i svakodnevni. Suprotno revizijskim navodima, način na koji će se odvijati odnosi tužene kada je u zemlji i dece nižestepeni sudovi su odredili u potpunosti prema modelu predloženom usaglašenim zaključkom organa starateljstva Trstenik i Ćuprija od 08.09.2022. godine. Odluka suda o održavanju ličnih odnosa dece sa roditeljem sa kojim ne žive, ne sprečava roditelje da se dogovore da to bude i duže i češće, ukoliko za tim ima volje i prilike.

Nisu osnovani navodi revizije tužene kojima se ukazuje da su dosuđeni iznosi doprinosa tužene izdržavanju dece previsoko odmereni jer su sudovi, navodno, cenili prilike u kojima živi tužena, ispustivši iz vida da je i tužilac dužan da doprinosi izdržavanju dece, da je zdrav i sposoban da obavlja povremene i sezonske poslove i ostvari znatna primanja. Iznosi potrebni da bi se podmirile potrebe dece parničnih stranaka odgovarajuće njihovom uzrastu pravilno su utvrđeni, shodno okolnostima u kojima žive deca i njihovi roditelji, i obavezama i finansijskim mogućnostima roditelja čiji standard deca prate, zbog čega su neosnovani navodi revizije da je doprinos tužene previsoko odmeren. Dosuđivanje manjeg iznosa kojim bi tužena doprinosila izdržavanju svoje dece, za šta se tužena zalaže svojom revizijom, u trenutnoj situaciji bi predstavljalo preveliko opterećenje za tužioca, s obzirom na njegove trenutne životne okolnosti i imovinsku situaciju i ne bi bilo u najboljem interesu dece. Dosuđenim iznosima, uz doprinos tužioca, kako u novcu, tako i kroz rad, brigu i staranje o deci koji on svakodnevno ulaže i pomoć koju mu pružaju (iako nisu u obavezi) njegovi roditelji, deci parničnih stranaka se omogućava podmirenje njihovih potreba na nivou životnog standarda kakav uživa njihova majka - dužnik izdražavanja, ovde tužena, bez opasnosti da bude ugrožena njena egzistencija.

Ostalim navodima revizije ponavljaju se žalbeni navodi koji su pravilno ocenjeni od strane drugostepenog suda, a navodi u reviziji kojima se osporava utvrđeno činjenično stanje i daje sopstvena ocena dokaza, uz pasivno ponašanje tužene u toku postupka, nisu od uticaja na pravilnost presuđenja, te ih ovaj sud ne obrazlaže detaljno, saglasno članu 414. stav 2. ZPP.

Na osnovu izloženog, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci presude, primenom člana 414. stav 1. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković