U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Popović, predsednika veća, Božidara Vujičića i Lidije Đukić, članova veća, u parnici tužioca Gradske opštine Novi Beograd, koju zastupa Javno pravobranilaštvo Gradske opštine, protiv tuženih AA, bivšeg iz ..., čiji su pravni sledbenici BB, VV i GG, svi iz ..., koje zastupa punomoćnik Jovan Spasić, advokat iz ... i tuženog DD, koga zastupa Danilo Ivanović, advokat iz ..., radi prava korišćenja i predaje u državinu i u pravnoj stvari tuženih BB, VV i GG svih iz ..., kao protivtužilaca protiv tužioca Gradske opštine Novi Beograd, kao protivtuženog, radi svojine, odlučujući o reviziji tuženih BB, VV i GG, svih iz ... izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 5762/17 od 25.10.2017. godine, u sednici veća od 27.06.2019. godine, doneo je

P R E S U D U

Delimično se USVAJA revizija tuženih BB, VV i GG, svih iz ..., pa se PREINAČAVAJU presuda Trećeg osnovnog suda u Beogradu P 4944/14 od 22.06.2015. godine u stavu 1, 2, 4. i 5. izreke i presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 5762/17 od 25.10.2017. godine u delu kojim je odbijena kao neosnovana žalba navedenih tuženih i potvrđena prvostepena presuda u pomenutim stavovima, te se odbija kao neosnovan tužbeni zahtev Gradske opštine Novi Beograd kojim je traženo da se utvrdi da je ta Gradska opština nosilac prava korišćenja na stanu broj .. u ulici ... broj .. u ... postojećeg na kp. .., upisanog u LN broj .. KO ..., a što su tuženi BB, VV i GG svi iz ... i DD dužni trpeti i priznati, a četvrtotuženi DD da dozvoli da se tužilac upiše kao nosilac prava na nepokretnostima u javnim knjigama o evidenciji nepokretnosti sve u roku od 15 dana po pravnosnažnosti presude pod pretnjom izvršenja kao i da se naloži tuženima BB, VV i GG svi iz ... da stan broj .. u ulici ... broj .. koji je napred opisan predaju u posed tužiocu Gradskoj opštini Novi Beograd slobodan od lica i stvari u roku od 15 dana po pravnosnažnosti presude pod pretnjom izvršenja, kao neosnovan.

U odnosu na tužene BB, VV i GG svi iz ..., svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tuženih BB, VV i GG, svih iz ..., izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 5762/17 od 25.10.2017. godine u delu kojim je odbijena njihova žalba i potvrđena presuda Trećeg osnovnog suda u Beogradu P 4944/14 od 22.06.2015. godine u stavu 3. izreke.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Trećeg osnovnog suda u Beogradu P 4944/14 od 22.06.2015. godine, stavom 1. izreke, usvojen je preinačeni tužbeni zahtev tužioca Gradske opštine Novi Beograd pa je utvrđeno da je tužilac nosilac prava korišćenja na stanu broj .. u ulici ... broj .. u ... postojećeg na kp. broj .., upisanog u LN broj .. KO ..., a što su tuženi BB, VV i GG, svi iz ... i DD dužni trpeti i priznati, a četvrtotuženi DD da dozvoli da se tužilac upiše kao nosilac prava na nepokretnosti u javnim knjigama o evidenciji nepokretnosti sve u roku od 15 dana od pravnosnažnosti presude pod pretnjom izvršenja. Stavom 2. izreke, naloženo je tuženima BB, VV i GG, svi iz ... da stan broj .. u ulici ... broj .. predaju u posed tužiocu Gradskoj opštini Novi Beograd slobodan od lica i stvari u roku od 15 dana po pravnosnažnosti presude, a pod pretnjom prinudnog izvršenja. Stavom 3. izreke, odbijen je protivtužbeni zahtev tuženih BB, VV i GG, svih iz .. kojim su tražili da se utvrdi pravo tuženih na usaglašavanje ugovora o kupovini stana Ov ../71 od 22.11.1971. godine odredbama Zakona o posebnim uslovima kupoprodaje stanova i stambenih zgrada u društvenoj svojini sve do izvršenja ovog ugovora ili da se utvrdi da su tuženi vlasnici dela stana po nalazu veštaka u procentu na osnovu otplate kredita kao neosnovan. Stavom 4. izreke, obavezani su tuženi BB, VV i GG, svi iz ... da tužiocu Gradskoj opštini Novi Beograd na ime troškova postupka isplate 1.248.000,00 dinara u roku od 15 dana od pravnosnažnosti presude pod pretnjom izvršenja. Stavom 5. izreke, obavezani su tuženi BB, VV i GG svi iz ... i DD da tužiocu Gradskoj opštini Novi Beograd na ime troškova postupka solidarno plate 31.500,00 dinara u roku od 15 dana po pravnosnažnosti presude pod pretnjom izvršenja.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 5762/17 od 25.10.2017. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tuženih BB, VV i GG i potvrđena presuda Trećeg osnovnog suda u Beogradu P 4944/14 od 22.06.2015. godine.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tuženi BB, VV i GG su blagovremeno izjavili reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 399. ZPP (''Službeni glasnik RS'' 125/04 i 111/09), koji se primenjuje u konkretnom slučaju na osnovu člana 506. stav 1. ZPP (''Službeni glasnik RS'' 72/11 i 55/14), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tuženih delimično osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 9. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, a u postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 4. ZPP na koju revizija ukazuje zbog primene člana 23. stav 2. Zakona o izmenama i dopunama ZPP (''Službeni glasnik RS'' 55/2014), a osim toga revizija se po članu 398. stav 1. tačka 1. ZPP i ne može izjaviti zbog povrede postupka na koju tuženi ukazuju.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tuženi DD je bio investitor i izvođač radova na zgradi u ulici ... broj .. i isti je sporni stan prodao Elektrotehničkom preduzeću ''ĐĐ'' ..., po ugovoru o kupoprodaji od 31.10.1967. godine, kupoprodajna cena je isplaćena i stan je predat kupcu. U listu nepokretnosti broj .. KO ... kao nosilac prava na zemljištu navedena je Republika Srbija, Građevinsko preduzeće DD oblik svojine državna, a u V listu kao nosilac prava na parceli broj .. navedeno je Građevinsko preduzeće DD, dok je nosilac prava korišćenja na dvosobnom stanu broj .., ulaz .., zgrada .., upisano Građevinsko preduzeće DD. Po ugovoru koji je 15.11.1971. godine zaključen pod brojem .. između Elektrotehničkog preduzeća ''ĐĐ'' i AA pravnog prethodnika ovde tuženih, izvršena je kupoprodaja spornog stana broj .., ulaz .. na drugom spratu površine 56,24m² u ulici ... broj .., ali je presudom Okružnog suda u Beogradu P 4013/73 od 12.12.1973. godine poništen ugovor o kupoprodaji stana zaključen između Preduzeća ''ĐĐ'' i sada pokojnog AA, a kasnije u skladu sa tada važećim propisima nije došlo do konvalidacije navedenog ugovora. Nad Elektrotehničkim preduzećem ''ĐĐ'' .. otvoren je stečajni postupak, pa je rešenjem Okružnog privrednog suda u Beogradu St ../.. od 22.06.1977. godine obustavljeno dalje unovčavanje stečajne mase, zaključen stečajni postupak i potraživanja Preduzeća ''ĐĐ'' ... u stečaju su preneta na SO Novi Beograd. Tuženi BB, VV i GG su u posedu spornog stana.

Smatrajući da je zbog toga što je iz postupka stečaja nad Preduzećem ''ĐĐ'' na njega prešla određena prava tog preduzeća, pa i pravo svojine na spornom stanu, a da tuženi zbog poništaja ugovora o kupoprodaji stana više nemaju osnov za njegovo korišćenje, tužilac u ovoj parnici u odnosu na sve tuženike traži da se utvrdi da on ima pravo korišćenja na predmetnom stanu, te da su tuženi BB, VV i GG dužni da se iz stana isele. Međutim, tuženi je smatrao da je stekao pravo vlasništva na navedenom stanu, ali nakon što mu je takav protivtužbeni zahtev pravnosnažnom presudom u toku ovog postupka Okružnog suda u Beogradu Gž 4721/91 od 21.08.1991. godine odbijen, u daljem toku postupka tuženi BB, VV i GG su istakli drugi zahtev kojim su tražili da im se prizna pravo na usaglašavanje ugovora o kupoprodaji stana sa Zakonom o posebnim uslovima kupoprodaje stanova i stambenih zgrada u društvenoj svojini ili da se utvrdi da su oni po osnovu otplate dela kupoprodajne cene stana postali suvlasnici na istom. Nižestepeni sudovi nalaze da je tužbeni zahtev tužioca u celini osnovan, pa ga usvajaju dok je zahtev tuženih neosnovan, zbog čega je isti i odbijen, a kako je već napred navedeno.

Odredbom člana 37. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa je propisano da vlasnik može tužbom zahtevati od držaoca povraćaj individualno određene stvari. Vlasnik mora dokazati da na stvar čiji povraćaj traži ima pravo svojine, kao i da se stvar nalazi u faktičkoj vlasti tuženog. U konkretnom slučaju, nesporno je da se predmetni stan nalazi u državini tuženih, te je preostalo da se oceni da li je tužilac u parnici dokazao da je vlasnik stana. Međutim, imajući u vidu protivtužbeni zahtev potrebno je prethodno raspraviti pitanje njegove eventualne osnovanosti. Pravilno su zaključili nižestepeni sudovi da protivtužbeni zahtev nije osnovan i to ne samo zbog toga što je presudom Četvrtog opštinskog suda u Beogradu P 861/86 od 04.01.1991. godine pravnosnažno odbijen takav zahtev pravnog prethodnika ovde tuženih sa konstatacijom da tuženi ne poseduje osnov za sticanje svojine na predmetnom stanu iz člana 20. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Navedeno je da je poništen kao protivan prinudnim propisima ugovor po kome je pravni prethodnik tuženih kupio stan od Preduzeća ''ĐĐ'', a posledice ništavosti pravnog posla po članu 104. stav 1. su u osnovi vraćanje datog. Otuda i delimična isplata kupoprodajne cene stana koju je izvršio pravni prethodnik tuženih ne vodi sticanju prava suvlasništva, kako to protivtužba smatra već samo daje pravo eventualnog obligacionog traženja. Što se tiče dela zahteva koji se odnosi na saobražavanje ugovora odredbama Zakona o posebnim uslovima prodaje stambenih zgrada i stanova u društvenoj svojini (''Službeni glasnik SRS'' 26/72), odredbom člana 5. stav 2. tog zakona je propisano da ugovor o kupoprodaji ostaje na snazi ako se u postupku koji je pokrenuo javni pravobranilac saobrazi odredbama tog zakona. Dakle, bilo je neophodno da se u postupku u kome se odlučivalo o poništaju navedenog ugovora reši pitanje njegove eventualne konvalidacije što nije urađeno, pa se naknadno takav zahtev ne može postavljati. Zbog svega toga, pravilno su nižestepeni sudovi odbili protivtužbeni zahtev što i reviziju tuženih u tom delu čini neosnovanom, pa je ista i odbijena stavom drugim izreke ove presude na osnovu člana 414. stav 1. ZPP.

Tužilac u konkretnom slučaju smatra da je postao vlasnik spornog stana po osnovu posledica stečaja koji je okončan nad Preduzećem ''ĐĐ''. Na postupak stečaja tog preduzeća primenjen je Zakon o prinudnom poravnanju i stečaju (''Službeni list SFRJ'' 15/65... 16/74). Taj zakon u članu 111. st. 6. i 7. propisuje da ako se stvari koje čine osnovna sredstva i sredstva zajedničke potrošnje ne mogu uopšte prodati mogu se predati bez naknade zainteresovanim društveno-političkim zajednicama ili radnim i drugim organizacijama uz preuzimanje obaveza koje terete te stvari. Ako pod ovim uslovima niko ne želi da preuzme stvari one se predaju opštini na čijoj teritoriji sedište stečajnog dužnika i to bez naknade i bez obaveze koje ih terete. Članom 129. stav 1. istog zakona je propisano da ako stečajno veće utvrdi da bi dalje vođenje stečajnog postupka prouzrokovao nesrazmerne troškove ono će obustaviti dalje unovčavanje stečajne mase i postupak zaključiti. Upravo s pozivom na tu odredbu zakona Okružni privredni sud u Beogradu je rešenjem St ../.. od 22. juna 1977. godine obustavio dalje unovčavanje stečajne mase Preduzeća ''ĐĐ''. Tim rešenjem je zaključen postupak stečaja nad navedenim preduzećem, a potraživanja tog preduzeća su preneta na Skupštinu opštine Novi Beograd uključujući i potraživanja koje je to preduzeće imalo prema AA, pravnom prethodniku ovde tuženih u iznosu od 71.836,20 dinara. Taj iznos predstavlja upravo deo neotplaćene kupoprodajne cene za predmetni stan. Po mišljenju tužioca navedeno rešenje predstavlja osnov za svojinu na navedenom stanu. Međutim, imajući u vidu sadržinu rešenja, kao i pomenute odredbe Zakona o prinudnom poravnanju i stečaju, po mišljenju ovog suda navedeno rešenje ne predstavlja osnov za sticanje svojine na navedenom stanu. U trenutku kada je doneto pomenuto rešenje Okružnog privrednog suda već je postojala pravnosnažna presuda Okružnog suda u Beogradu P 4013/73 od 12.11.1973. godine kojom je poništen kao nezakonit ugovor između Preduzeća ''ĐĐ'' i pravnog prethodnika tuženih. Posledica poništaja rešenja je restitucija što znači da je nakon te pravnosnažne odluke predmetni stan ponovo bio imovina Preduzeća ''ĐĐ'' koja očigledno u postupku stečaja nije tretirana, već se samo tretiralo potraživanje razlike kupoprodajne cene u odnosu na isti stan. I Zakon o prinudnom poravnanju i stečaju kao i Zakon o sanaciji prestanku organizacije udruženog rada (''Službeni list SFRJ'' 41/80), kojim je stavljen van snage Zakon o prinudnom poravnanju i stečaju sadržali su odredbu po kojoj se predaja stvari morala izvršiti po pravilima izvršnog postupka (član 183. stav 2. Zakona o sanaciji i prestanku organizacije udruženog rada). U vreme nakon donošenja rešenja Okružnog privrednog suda o obustavi stečaja stupio je na snagu Zakon o izvršnom postupku (''Službeni list SFRJ'' 20/78), koji je propisao način predaje stvari. Dakle, u konkretnom slučaju, tužilac nema niti pravni osnov niti način sticanja, niti predaju stvari, a što je neophodno da bi se steklo pravo svojine na nepokretnoj stvari – predmetnom stanu. Otuda proizilazi da su nižestepeni sudovi u ovom delu pogrešno primenili materijalno pravo, pa je zbog toga ovaj sud uvažio reviziju tuženih u tom delu, preinačio nižestepene odluke i tužbeni zahtev tužioca odbio kao neosnovan, sve na osnovu člana 416. stav 2. ZPP.

O troškovima spora je odlučeno prema uspehu stranaka na osnovu člana 165. stav 2. i 153. stav 2. ZPP.

Predsednik veća sudija

Vesna Popović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić