Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3364/16 od 08.12.2017. godine, stavom prvim izreke delimično je usvojen tužbeni zahtev i utvrđeno prema tuženima da je tužilac na osnovu kupoprodaje vlasnik na poslovnom objektu – upravnoj zgradi u površini od 164 m2, izgrađenoj na kp.br. .../... KO ..., što su tuženi dužni priznati. Stavom drugim izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je traženo da se utvrdi prema tuženima da tužilac ima pravo korišćenja odgovarajućeg dela zemljišta neophodnog za upotrebu poslovnog objekta – upravne zgrade na kp.br. ..../... KO ..., u površini i merama i granicama bliže opisano u izreci i prikazano u nalazu i mišljenju veštaka geodetske i građevinske struke, što bi tuženi bili dužni da priznaju i dozvole da se pravo svojine tužioca na navedenom poslovnom objektu i pravu korišćenja koje je neophodno za redovnu upotrebu objekta upiše u zemljišne i druge javne knjige i da ova presuda ima poslužiti kao osnov za upis. Stavom trećim izreke usvojen je tužbeni zahtev i utvrđeno prema tuženima da je tužilac po osnovu izgradnje vlasnik na balon sali za male sportove ukupne površine od 1.890 m2, od čega se 287,60 m2 nalazi na kp.br. .../..., površina od 173,40 m2 na kp.br. .../... i 1.429 m2 na kp.br. .../..., što su tuženi dužni priznati. Stavom četvrtim izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je traženo da se utvrdi prema tuženima da tužilac ima pravo korišćenja odgovarajućeg dela zemljišta neophodnog za upotrebu balon sale ukupne površine 1.890 m2 i to delova kp.br. .../..., .../... i .../... KO ... u merama i granicama bliže navedenim u izreci, a što je sve prikazano na skicama veštačenja veštaka geodetske i građevinske struke koje čine sastavni deo presude, što bi tuženi bili dužni priznati i dozvoliti da se pravo svojine na navedenom poslovnom objektu – balon sali i zemljištu za korišćenje koje je neophodno za redovnu upotrebu objekta upiše u zemljišne i druge javne knjige i da ova presuda ima poslužiti kao osnov za upis. Stavom petim izreke usvojen je tužbeni zahtev tužioca i utvrđeno prema tuženima da je tužilac po osnovu gradnje vlasnik tribine od 44 m2, nadstrešnice od 26,22 m2, dimnjaka od 12 m2 sve postojeće na kp.br. .../..., na fudbalskom igralištu koje se nalazi na kp.br. .../... u površini od 2.492 m2 i na kp.br. .../... u površini od 503,90 m2 i površini od 4.432,10 m2, kao i na magacinu stare ciglane ukupne površine 902 m2 koji se nalazi na kp.br. .../... u površini od 642 m2 i na kp.br. .../... i .../... sve KO .... Stavom šestim izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je traženo da se utvrdi prema tuženima da tužilac ima pravo korišćenja odgovarajućeg dela zemljišta neophodnog za upotrebu objekata izgrađenih na kp.br. .../..., .../... i .../... KO ... u merama i granicama bliže navedenim u izreci, prikazano na skicama veštaka geodetske i građevinske struke koje čine sastavni deo presude, što bi tuženi bili dužni priznati i dozvoliti da se pravo svojine na navedenim poslovnim objektima (tribina, nadstrešnica, dimnjak, fudbalsko igralište i magacin stare ciglane) i zemljištu za korišćenje koje je neophodno za redovnu upotrebu navedenih objekata upiše u zemljišne i druge javne knjige i da ova presuda ima poslužiti kao osnov za upis. Sedmim stavom izreke obavezani su tuženi da tužiocu naknade troškove parničnog postupka u iznosu od 62.450 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi su blagovremeno izjavili reviziju pobijajući je u stavu prvom, trećem, petom i sedmom izreke zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tuženih dozvoljena u smislu člana 403. stav 2. tačka 3. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 55/14), koji se primenjuje na osnovu člana 506. stav 2. tog zakona, ispitao je pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP i utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju rešenjem SO Požarevac od 27.02.1976. godine, utvrđeno je da postoji opšti interes za eksploataciju gline za proizvodnju građevinskog materijala od gline, kao i proširenje postojećih objekata u korist Građevinsko-industrijskog kombinata „Stig“–OOUR „Igma“ Požarevac, na zemljištu u društvenoj svojini i to na većem broju katastarskih parcela među kojima je i kp.br. … u površini od 5.25,50 ha KO … . Parcele su upisane u KO …, kao društvena svojina sa pravom korišćenja Opštine Požarevac. Na navedenoj parceli (kp.br. … KO …) GIK „Stig“ je izgradio poslovnu zgradu zidanu čvrstim materijalom u površini od oko 135 m2 korisne površine i drugu poslovnu zgradu od 3 prostorije zidanu čvrstim materijalom u površini od 40 m2 korisne površine. Ove objekte je GIK „Stig“ na osnovu ugovora o ustupanju uz naknadu (broj … od 30.08.1982. godine) ustupio RO „Obnova“ - OOUR „Agrosirovina“ iz Beograda sa pravom korišćenja navedene kp.br. … u površini od 100 ari. Navedeni ugovor je potpisan od strane direktora i snabdeven pečatima oba preduzeća. Ugovorom je utvrđena cena, pravo kupca da prava po osnovu ugovora upiše u zemljišnim knjigama, te konstatovano da je ustupilac – prodavac predao nepokretnost primaocu – kupcu.

Nakon toga, između DD „Agrosirovina“ (pravni sledbenik prethodnog kupca) kao prodavca i ovde tužioca kao kupca, zaključen je ugovor o kupoprodaji nepokretnosti i overen pred Opštinskim sudom u Požarevcu pod Ov …/… dana 10.04.1997. godine. Navedenim ugovorom se konstatuje da je prodavac vlasnik nepokretnosti i to poslovne zgrade u površini od 130 m2, stare poslovne zgrade u površini od 30 m2 i barake u površini od 25 m2 na kp.br…. KO …, te da je prodavac nosilac prava trajnog korišćenja na navedenoj parceli u površini od 10.658 m2, po osnovu ugovora o ustupanju uz naknadu (broj … od 30.08.1982. godine), s tim što prodavac nije uknjižen u zemljišnoj knjizi kao ni pravni prethodnik prodavca. Ugovorom je određena kupoprodajna cena, način isplate, te da se prodavac obavezuje da omogući kupcu da izvrši uknjižbu predmetnih nepokretnosti u što kraćem roku. Kupac je kasnije izgradio veći broj objekata na kp.br. … KO … i veštačenjem je utvrđeno da tužilac na terenu koristi zagrađeni kompleks zemljišta koji se sastoji od dela kp.br. …/… KO … između označenih detaljnih tačaka i cele kp.br. …/…, …/… i …./…, kao i delove kp.br. …/… i kp.br. …/…, između označenih detaljnih tačaka u ukupnoj površini od 255,50 ari. Na opisanom zemljištu se nalazi 9 objekata za koje je veštak dao opis, površinu i zemljište neophodno za njihovu redovnu upotrebu. Objekti su u postupku legalizacije kod nadležnog organa a na osnovu veštačenja utvrđeno je da su trajnog karaktera i nemaju odobrenje za gradnju. Predmetne katastarske parcele su po listu nepokretnosti u vlasništvu Republike Srbije a kao korisnik je upisan Grad Požarevac.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev u celini nalazeći da tužilac nije stekao pravo svojine na objektima po osnovu kupoprodaje i gradnje, jer prodavac nije bio upisan kao vlasnik objekata, a tužilac nije bio savestan graditelj jer je znao, odnosno mogao znati da gradi na tuđem zemljištu, s obzirom na upisano stanje u javnim knjigama. Osim toga tuženi nisu pasivno legitimisani u pogledu utvrđenja da je tužilac vlasnik predmetnih objekata po osnovu održaja, jer objekti nisu evidentirani niti upisani kao društvena, odnosno državna imovina, već je tužena Republika Srbija upisana kao vlasnik parcela na kojima su objekti, dok je tuženi Grad Požarevac upisan kao korisnik predmetnih parcela.

Drugostepeni sud je po održanoj raspravi odlučio o tužbenom zahtevu, tako što je pobijanom odlukom delimično usvojio tužbeni zahtev i utvrdio pravo svojine tužioca na predmetnim objektima po osnovu kupoprodaje i gradnje. Po stanovištu drugostepenog suda iako su objekti izgrađeni bez dozvole za gradnju, na njima se može utvrditi pravo svojine, budući da se odlukom suda uređuje međusobni odnos stranaka, a ne menja status objekata kao bespravno sagrađenih, niti odluka suda ima uticaja na dalju sudbinu objekata sa stanovišta propisa o gradnji. Tužiocu kao vlasniku objekata se priznaje zaštita koja pripada vlasniku građevinskog objekta do legalizacije ili rušenja istog na osnovu odluke nadležnog organa, s obzirom da bi u suprotnom graditelj bio lišen građanskopravne zaštite.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo kada je utvrdio da je tužilac vlasnik predmetnih objekata po osnovu kupoprodaje i izgradnje. Bespravno sagrađeni objekti imaju svog vlasnika, a pravo svojine na takvom objektu uživa zaštitu do legalizacije ili rušenja građevinskog objekta na osnovu odluke nadležnog organa.

Bez uticaja su revizijski navodi tuženih da predmetni objekti pravno ne postoje i da bespravno izgrađeni objekti ne mogu biti predmet svojine u registrima koji vode evidenciju o nepokretnostima. Naime, drugostepenom presudom u pobijanom delu utvrđeno je pravo svojine tužioca na predmetnim objektima, dok je u preostalom delu odbijen tužbeni zahtev za upis prava svojine na objektima u javnim knjigama, kao i za utvrđenje prava korišćenja na odgovarajućem delu zemljišta neophodnom za upotrebu objekata sa ovlašćenjem za upis tog prava u javne knjige, pa pobijana odluka ne utiče na status objekata koji su bespravno izgrađeni sa stanovišta propisa o gradnji. Tužiocu je priznata sudska zaštita koja pripada vlasniku građevinskog objekta do legalizacije ili rušenja istog na osnovu odluke nadležnog organa, pa su bez uticaja i ostali revizijski navodi kojima se ukazuje da je jedna od parcela upisana kao nekategorisani put, kao i da tužilac nije savestan držalac, odnosno graditelj. Imajući u vidu navedeno, neosnovani su navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić