Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 1789/2023 od 11.05.2023. godine odbijena je, kao neosnovana, žalba tužioca i potvrđena presuda Osnovnog suda u Bujanovcu P br. 409/2021 od 06.02.2023. godine u stavovima drugom i trećem izreke.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, sa predlogom da se o reviziji odlučuje kao izuzetno dozvoljenoj, u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni sud smatra da su ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku za odlučivanje o reviziji tužioca kao posebnoj, radi ujednačavanja sudske prakse.

Primenom člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Sl. Glasnik RS“ br. 72/11...10/23), posebna revizija se može izjaviti zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja se ne bi mogla pobijati, ako je po oceni Vrhovnog suda potrebno razmotriti pravna pitanja od opšteg interesa ili u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse kao i kada je potrebno novo tumačenje prava. Prema stavu 2. istog člana, ispunjenost uslova za izuzetnu dozvoljenost revizije Vrhovni sud ceni u veću od pet sudija.

Revizijom tužioca se ukazuje na različitu sudsku praksu u predmetima sa tužbenim zahtevom za utvrđenje da su ništavi sporazumi o naknadi za eksproprijaciju zaključeni pred organom uprave, a u pogledu statusa zemljišta koje je eksproprisano za potrebe izgradnje autoputa E75 Beograd-Niš-Skoplje, zbog čega je Vrhovni sud odlučio kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku i ocenio da je revizija tužioca osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Iz utvrđenog činjeničnog stanja proizlazi da je tužilac, kao vlasnik spornih nepokretnosti, zaključio sa tuženim Sporazume o naknadi za eksproprijaciju pred Odeljenjem za urbanizam, imovinsko pravne poslove, za komunalno-stambene, građevinske delatnosti i zaštitu životne sredine Opštinske uprave Bujanovac dana 15.06.2011. godine i 19.11.2011. godine, a zaključen je i Sporazum sa tužiočevom majkom, sada pok. BB, čiji je tužilac jedini pravni sledbenik, dana 15.06.2011. godine. Na osnovu ovih sporazuma tuženi je isplatio tužiocu i njegovoj majci naknadu za eksproprisano zemljište kao poljoprivredno zemljište, shodno kom statusu je utvrđena i njegova tržišna cena, a za potrebe izgradnje autoputa E75 Beograd-Niš-Skoplje, deonica Grabovnica-Levosoje-Donji Neradovac. Razlika između isplaćene novčane naknade za poljoprivredno zemljište i naknade za građevinsko zemljište utvrđena je od strane veštaka građevinske struke, u iznosu od 2.131.690,00 dinara. Međutim, sudovi nisu prihvatili navedeni nalaz, već su prihvatili nalaz Gradskog zavoda za veštačenje iz Beograda od 27.12.2011. godine, prema kome se parcele koje su bile predmet eksproprijacije i sporazuma o naknadi nalaze u granicama obuhvata Generalnog plana Bujanovca („Sl. glasnik Pčinjskog okruga“ br. 13/05), a van granica građevinskog reona, sa planiranom namenom zelena površina- poljoprivredno zemljište. Takođe, prema Projektu eksproprijacije u sastavu glavnog projekta autoputa predmetne parcele predstavljaju poljoprivredno zemljište, a nalaze se na trasi autoputa i pristupnih saobraćajnica (petlja Bujanovac). Ove parcele su obuhvaćene prostornim planom infrastrukturnog koridora Niš-granica Makedonije. Prema nalazu veštaka građevinske struke koji je prvostepeni sud prihvatio ne postoji razlika između isplaćene naknade i naknade za gradsko građevinsko zemljište, jer je predmetno zemljište sve do eksproprijacije bilo poljoprivredno i kao takvo je eksproprisano i isplaćeno.

Imajući u vidu ovako utvrđeno činjenično stanje prvostepeni sud je zaključio da ne postoji planski dokument o promeni namene predmetnih parcela pre izvršene eksprorijacije i zaključenja spornih sporazuma o naknadi, tako da su sporazumi u svemu zaključeni u skladu sa Zakonom o eksproprijaciji, u zakonom propisanom postupku i pred nadležnim organom, gde je naknada pravilno utvrđena shodno statusu zemljišta kao poljoprivrednog.

Drugostepeni sud je prihvatio ovakav zaključak prvostepenog suda smatrajući da je visina naknade utvrđena i isplaćena u visini tržišne cene poljoprivrednog zemljišta u trenutku zaključenja sporazuma, a shodno statusu zemljišta prema planskim dokumentima i okolnostima koje se tiču svake od konkretnih parcela. U vreme kada je sprovedena eksproprijacija, planskim dokumentima važećim u to vreme sve parcele su predstavljale poljoprivredno zemljište, odnosno zelene površine.

Za sada se ovako stanovište nižestepenih sudova ne može prihvatiti, jer je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje nepotupno utvrđeno, na šta se i u reviziji tužioca osnovano ukazuje.

Naime, u vreme eksproprijacije i u vreme zaključenja sporazuma o naknadi navedene parcele su se nalazile u Prostornom planu područja infrastukturnog koridora Niš-granica Republike Makedonije („Sl. glasnik RS“ br. 77/2002). Ovaj plan nije rađen na nivou katastarskih parcela, a tačan spisak parcela i njihovih površina je utvrđen tek izgradnjom Projekta eksproprijacije koji je urađen 2010. godine, a kojim je utvrđeno da se parcele nalaze u pojasu eksproprijacije trajnog zauzimanja zemljišta za izgradnju i funkcionisanje magistralnog infrastrukturnog sistema-državni put 1. reda – autoput – Beograd-SkopljeE75 – deonica Srpska kuća- Levosoje. Takođe, doneta je i Uredba o utvrđivanju prostornog plana područja infrastrukturnog koridora Niš-granica Makedonije („Sl. glasnik RS“ br. 87/02) u kome je navedeno da parcele prostorno pripadaju Prostornom planu Opštine Bujanovac i Planu generalne regulacije Bujanovca.

Nižestepeni sudovi su odluku o neosnovanosti postavljenog tužbenog zahteva zasnovali na odredbama Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“ br. 72/09...52/21) i člana 42. Zakona o eksproprijaciji, pošto su se u vreme eksproprijacije parcele nalazile van granica urbanističkih planova Bujanovca.

Međutim, u konkretnom slučaju eksproprijacija je izvršena radi izgradnje autoputa E-75 Beograd-Niš-granica sa Republikom Makedonijom, saglasno Planu Republike Srbije od 2010-2020. godine i Uredbi o utvrđivanju prostornog plana područja infrastrukturnog koridora Niš-granica Makedonije. Nižestepeni sudovi nisu utvrdili kada je doneto rešenje Vlade Republike Srbije kojim je utvrđen javni interes za eksproprijaciju radi izgradnje navedenog autoputa. Planski akt u tom postupku predstavljala je Uredba o utvrđivanju prostornog plana područja infrastrukturnog koridora Niš-granica Makedonije. Upravni organi su u postupku sporazumevanja sa tužiocem i njegovom sada pok.majkom bili u obavezi da se obaveste o činjenicama koje opredeljuju tržišnu vrednost nepokretnosti, bez obzira što promena namene zemljišta nije sprovedena u katastru nepokretnosti. Tuženi je bio u obavezi da vodi računa o stvarnom statusu oduzetog zemljišta, te da u skladu sa tim okolnostima podnese ponudu koja je odgovarala tržišnoj visini naknade. Činjenica je da su u vreme zaključenja spornih sporazuma parcele koje su eksproprisane bile upisane kao poljoprivredno zemljište, a da su podaci o nepokretnostima upisanim u katastar nepokretnosti istiniti i pouzdani i niko ne može da snosi štetne posledice zbog tog pouzdanja, odnosno učesnici u pravnom prometu ne mogu trpeti bilo kakvu štetu zbog činjenice da se upisano stanje razlikuje od stvarnog stanja nepokretnosti. Ali, donošenjem planskog dokumenta o prenameni zemljišta iz poljoproivrednog u gradsko građevinsko zemljište, to zemljište je po sili zakona postalo javna svojina jedinice lokalne saomuprave-Opštine Bujanovac, zbog čega su nadležni organi Opštine Bujanovac, u smislu člana 117. stav 1. Zakona o državnom premeru i katastru, bili dužni da u roku od 30 dana od dana nastanka promene, podnesu zahtev za sprovođenje promene Službe za katastar nepokretnosti, a koja zakonska obaveza nije poštovana u ovom slučaju, tako da u vreme kada su zaključeni sporni sporazumi o naknadi predmetno zemljište je u katastru bilo upisano kao poljoprivredno. Stoga, kada se ima u vidu navedeno, propusti nadležnih organa, i to nesprovođenje promene namene zemljište u katastru nepokretnosti, pogrešno označavanje statusa zemljišta u postupku sporazumnog određivanja visine naknade i podnošenja ponude radi određivanja naknade koja nije u stvarnom odnosu sa vrednošću izmenjenog statusa zemljišta, imali su za posledicu da se tužiocu ne isplati tržišna naknada za eksproprisano zemljište, zbog čega tužilac traži da se utvrdi da su zaključeni sporazumi o isplati naknade za eksproprisano zemljište ništavi.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će imati u vidu primedbe iz ovog rešenja, te će utvrditi kada je doneto rešenje Vlade Republike Srbije kojim je utvrđen javni interes za eksproprijaciju spornih parcela radi izgradnje autoputa E- 75-Beograd-Niš-granica sa Republikom Makedonijom. Takođe, prvostepeni sud će imati u vidu da je planski akt u postupku utvrđivanja javnog interesa i eksproprijacije navedenih parcela predstavljala Uredba o utvrđivanju prostornog plana područja infrastrukturnog koridora Niš-granica Makedonije, koja je objavljena u „Sl. glasniku RS“ br. 77/02. Kada na pouzdan način utvrdi status spornog zemljišta u vreme eksproprijacije i sačinjavanja sporazuma o naknadi, prvostepeni sud će voditi računa o stanju zemljišta u vreme eksproprijacije, njegovoj lokaciji, vrsti i karakteru, komunalnoj opremljenosti i svim drugim kriterijumima koji opredeljuju tržišnu vrednost zemljišta, nakon čega će ponovo odlučiti o tužbenom zahtevu za utvrđenje ništavosti sporazuma i isplatu razlike između tržišne i isplaćene naknade.

Iz navedenih razloga odlučeno je kao u stavu drugom izreke, na osnovu člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća - sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković