Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž2 568/2019 od 16.10.2019. godine, stavom prvim izreke odbijene su kao neosnovane žalbe tužilje i tuženog i potvrđena presuda Osnovnog suda u Smederevu P2 738/17 od 26.03.2019. godine u stavu drugom, trećem i petom izreke. Stavom drugim izreke odbijeni su kao neosnovani zahtevi parničnih stranaka za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja, pobijajući je u delu kojim je odbijena njegova žalba i potvrđena prvostepena presuda u stavu drugom izreke u pogledu načina održavanja ličnih odnosa maloletnog deteta sa ocem, izdržavanja (stav treći) i troškovima postupka (stav peti izreke).

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, u delu koji se pobija revizijom, primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 87/18) i utvrdio da revizija tuženog nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, na koju revident ukazuje navodima da je izreka pobijane presude nejasna, nerazumljiva i protivrečna razlozima o bitnim činjenicama, koji su protivrečni izvedenim dokazima, nije propisana kao revizijski razlog u smislu člana 407. stav 1. tačka 2. istog zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parnične stranke su zaključile brak 15.07.2010. godine u ..., u kome je rođeno zajedničko dete maloletna VV 03.08.2011. godine u ... . Zajednica života je prestala pre podnošenja tužbe, tako što je tužilja sa detetom prešla da živi kod svojih roditelja. Ocenom stručnog mišljenja organa starateljstva utvrđeno je da oba roditelja imaju izgrađene roditeljske kapacitete u meri adekvatnog obezbeđivanja samostalne brige o maloletnom detetu, ali da je trenutno u interesu maloletnog deteta da bude povereno majci na samostalno vršenje roditeljskog prava. Na osnovu nalaza i mišljenja Instituta za mentalno zdravlje Beograd od 11.07.2018. godine, utvrđeno je da su oba roditelja sposobna za vršenje roditeljskog prava, da maloletno dete ima dobar kontakt sa oba roditelja sa izraženom željom da živi kod majke, ali da oca viđa što češće, te je preporučeno Centru za socijalni rad da predloži najširi model viđanja, koji će uvažiti potrebu deteta da češće viđa oca. Nakon što je ovaj izveštaj dostavljen Centru za socijalni rad Smederevo, isti je dostavio predlog modela viđanja mal. deteta sa ocem, tako da to bude svaki drugi vikend od petka u 17.00 časova do nedelje u 17.00 časova, svake druge srede kada nije vikend viđanje i kada maloletno dete ide pre podne u školu od 15.00 do 20.00 časova, polovinu letnjeg i zimskog raspusta, svaki drugi verski i državni praznik, na dan Krsne slave oca i svaki drugi rođendan deteta. Navedeni model održavanja ličnih odnosa je širi od onog koji se trenutno realizuje i primeren je postojećim školskim obavezama deteta, uzimajući u obzir i udaljenost domaćinstava oca i majke, a može se nakon promena statusa deteta menjati u skladu sa njegovim željama i potrebama. Organ starateljstva je ostao pri tako predloženom modelu viđanja deteta sa ocem i nakon obavljenog razgovora sa parničnim strankama i pribavljenom mišljenju Centra za socijalni rad Požarevac, nalazeći da je takav model trenutno u najboljem interesu deteta. Maloletno dete pohađa ... razred osnovne škole, ide na časove engleskog jezika i časove crtanja, a sa školom i grupom dece odlazi na predstave ili u bioskop, rođendane drugova, kao i na ekskurzije organizovane od strane škole. Navedene aktivnosti maloletnog deteta predstavljaju uobičajene aktivnosti deteta tog uzrasta. Tužilja je nezaposlena, jer je još uvek student, a istakla je nameru da nađe posao, tako da je izdržavaju roditelji koji joj pomažu i u izdržavanju maloletnog deteta. Tuženi je stambeno obezbeđen, jer živi u ... stanu u ... za koji ne plaća zakup, već ga koristi kao svešteno lice ali plaća sve račune. Tuženi je u radnom odnosu kao ... na određeno vreme u ... škole u ... i trenutno ima pun fond časova sa ukupnom mesečnom zaradom od 47.000 dinara. Osim toga tuženi kao ... pri ... „...“ u ... ima mesečni honorar od 25.000 dinara, tako da je ukupan mesečni prihod koji ostvaruje 72.000 dinara. Tuženi nema obavezu izdržavanja prema drugim licima.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su o načinu održavanja ličnih odnosa deteta i tuženog odlučili pravilnom primenom materijalnog prava iz člana 61. Porodičnog zakona i obavezi izdržavanja primenom članova 154. stav 1, 160, 161. i 162. istog zakona. Prihvatajući predloženi model viđanja od strane organa starateljstva, sud je uvažio predlog tuženog sa kojim je bila saglasna i tužilja, da se u nedelji kada se viđanje ne odvija vikendom, odvija petkom umesto srede, a takođe i da umesto pola letnjeg i pola zimskog raspusta u skladu sa dogovorom stranaka to bude naizmenično po 15 dana, što nije protivno mišljenju organa starateljstva. Procenjujući ukupne potrebe maloletnog deteta za izdržavanjem i vodeći računa o minimalnoj sumi izdržavanja, koja je u vreme presuđenja iznosila 25.603,00 dinara, a sa druge strane o mogućnostima tuženog, obavezan je tuženi da doprinosi izdržavanju maloletnog deteta sa 15.000 dinara mesečno, koji iznos neće dovesti u pitanje njegovu egzistenciju niti umanjiti kvalitet života, s tim da će preostali iznos potreban za izdržavanje deteta obezbediti majka.

Izjavljenom revizijom, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, neosnovano se osporava pravilnost pobijane drugostepene presude u delu kojim je pravnosnažno odlučeno o načinu održavanja ličnih odnosa mal. deteta i tuženog i obavezi izdržavanja.

Odluka o održavanju ličnih odnosa maloletnog deteta sa tuženim, doneta je pravilnom primenom materijalnog prava iz člana 61. stav 1. Porodičnog zakona, kojom je propisano da dete ima pravo da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi, odnosno članom 78. stav 3. istog zakona koji predviđa pravo i dužnost roditelja koji ne vrši roditeljsko pravo, da sa detetom održava lične odnose. Suprotno navodima revizije, nižestepeni sudovi su se rukovodili najboljim interesom maloletnog deteta u smislu odredbe člana 6. stav 1. i 266. stav 1. navedenog zakona, prihvatajući stručno mišljenje Centra za socijalni rad u Smederevu (po prebivalištu deteta), koji je imao u vidu preporuku Instituta za mentalno zdravlje Beograd i predlog Centra za socijalni rad Požarevac (po prebivalištu oca), ali je vodeći računa o najboljem interesu maloletnog deteta predložio svakako širi model viđanja od dotadašnjeg, u skladu sa mogućnostima i školskim obavezama maloletnog deteta, kao i životnim prilikama parničnih stranaka, jer se njihova prebivališta nalaze u različitim mestima (... i ...). Po oceni ovoga suda određeni model viđanja je optimalan, s obzirom na uzrast i školske obaveze deteta, pri čemu je za normalan razvoj potrebno da dete ima prebivalište i kontinuitet boravka, dok sa druge strane doprinosi uspostavljanju bliskih odnosa sa ocem i omogućava da tuženi ima značajnu ulogu i stalnost uvida u podizanje i vaspitavanje deteta. Roditelji imaju obavezu da se dogovaraju i usklade u okviru uređenog modela viđanja deteta sa roditeljem sa kojim dete ne živi, prilagođavajući se aktivnostima, školskim obavezama i mogućnostima maloletnog deteta, vodeći računa o njenom najboljem interesu. Zbog toga su bez uticaja revizijski navodi kojima se ukazuje da postoje dva predloga o načinu kontaktiranja koji nisu usaglašeni, kao i mišljenje Instituta za mentalno zdravlje, te da nisu dati razlozi zašto nije omogućeno kontaktiranje sa maloletnim detetom tri vikenda u mesecu.

Kriterijumi za određivanje izdržavanja propisani su članom 160. Porodičnog zakona, prema kome se izdržavanje određuje prema potrebama poverioca i mogućnostima dužnika izdržavanja, pri čemu se vodi računa o minimalnoj sumi izdržavanja (stav 1.). Potrebe poverioca izdržavanja zavise od njegovih godina, zdravlja, obrazovanja, imovine, prihoda, te drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja (stav 2.), a mogućnosti dužnika izdržavanja zavise od njegovih prihoda, mogućnosti za zaposlenje i sticanja zarade, njegove imovine, njegovih ličnih potreba, obaveza da izdržava druga lica, te drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja (stav 3.).

Neosnovano se revizijom ukazuje da potrebe maloletnog deteta nisu pravilno utvrđene, pozivanjem na činjenice koje su nižestepeni sudovi pravilno ocenili primenjujući kriterijume za određivanje izdržavanja propisane u članu 160. stav 2. Porodičnog zakona, utvrđujući potrebe maloletnog deteta kao poverioca izdržavanja upravo na osnovu njenog uzrasta, osnovnih životnih potreba te potreba za školovanjem i razvojem. Pored toga, pravilno su nižestepeni sudovi primenili kriterijume za određivanje izdržavanja propisane u članu 160. stav 3. navedenog zakona, utvrđujući mogućnosti tuženog kao dužnika izdržavanja koji zavise od njegovih prihoda, mogućnosti za sticanje zarade, njegove imovine i ličnih potreba te obaveze da izdržava druga lica. Visina izdržavanja se može i smanjiti i povećati prema članu 164. Porodičnog zakona, ako se promene okolnositi na osnovu kojih je doneta prethodna odluka, pa su bez uticaja revizijski navodi tuženog da je zaposlen na određeno vreme zbog čega su mu prihodi neizvesni, kao i da honorar koji dobija od ... nije stalno primanje, s obzirom da predstavljaju buduće okolnosti.

Pretežni deo navoda tuženog u reviziji, odnosi se posredno ili neposredno na činjenično stanje koje on smatra bitnim, a koje po njegovom mišljenju nije pravilno ili potpuno utvrđeno u sprovedenom postupku. Ti navodi revizije ne mogu biti dozvoljen revizijski razlog u smislu člana 407. stav 2. ZPP, ni sa izuzetkom da se u smislu člana 403. stav 2. ovog zakona, radi o reviziji izjavljenoj u porodičnom sporu. Činjenice od značaja za presuđenje i dokazi za utvrđenje tih činjenica moraju biti istaknuti do zaključenja rasprave, a najkasnije pod uslovima iz člana 372. stav 1. ZPP. Zbog toga su bez uticaja navodi tuženog u reviziji da se u vremenu kada po odluci treba da viđa dete petkom, nalazi u školi gde drži redovnu nastavu i ima druge obaveze, kao i o postojanju obaveze da izdržava i druga lica, dostavljajući uz reviziju ugovor o doživotnom izdržavanju, koji je zaključen nakon pravnosnažnog okončanja ove parnice.

Bez uticaja su navodi u reviziji kojima se osporava odluka o troškovima postupka s`obzirom da o naknadi troškova postupka u vezi sa porodičnim odnosima sud oslučuje po slobodnoj oceni u svakoj konkretnoj parnici vodeći računa o razlozima pravičnosti.

Na osnovu člana 414.ZPP, Vrhovni kasacini sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić