Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Ivane Rađenović i Vladislave Milićević, članova veća, u parnici tužioca DOO „Kompjuterarta“ sa sedištem u Novom Sadu, koga zastupa punomoćnik Andrej Tovarišić, advokat iz ..., protiv tuženog Grada Novi Sad, koga zastupa Pravobranilaštvo Grada Novog Sada, radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2195/22 od 06.10.2022. godine, u sednici održanoj 29.11.2023. godine, doneo je

R E Š E NJ E

 USVAJA SE revizija tuženog, UKIDAJU SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2195/22 od 06.10.2022. godine i presuda Višeg suda u Novom Sadu P 389/2021 od 25.05.2022. godine i predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Novom Sadu P 389/2021 od 25.05.2022. godine, delimično je usvojen tužbeni zahtev i obavezan tuženi da tužiocu isplati iznos od 6.263.322,00 dinara za zakonskom zateznom kamatom od dana presuđenja 25.05.2022. godine do isplate, kao i da mu isplati troškove postupka u iznosu od 506.770,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate, dok je odbijen tužbeni zahtev preko dosuđenog do traženog iznosa od 6.511.024,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na navedenu razliku od dana presuđenja do isplate.  

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2195/22 od 06.10.2022. godine, odbijena je žalba tuženog, potvrđena prvostepena presuda u pobijanom usvajajućem delu i odbijen zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede oredaba parničnog postupka, pogrešno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu pravnosnažnu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11, 55/14, 87/18, 18/20 i 10//23, u daljem tekstu: ZPP), Vrhovni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je po osnovu ugovora o zameni sa privrednim društvom “Optimum Consilium” DOO Novi Sad od 20.11.2020. godine stekao i upisao pravo svojine u 1/1 dela na parcelama .., .., .., .., .. (svaka površine po 41 m2) i .. (površine 162 m2) k.o. Veternik, koje su upisane u list nepokretnosti br. .. k.o. Veternik. Prema evidenciji nepokretnosti sve parcele su po vrsti zemljište u građevinskom područuju, a po načinu korišćenja njive 3. klase. Navedene parcele su Planom generalne regulacije naseljenog mesta Veternik („Službeni list Grada Novog Sada“ br. 27/15, 14/17, 55/18 i 22/19) predviđene kao deo javne površine. Parcele .., .., .., .. i .. čine javnu saobraćajnu površinu – regulaciju ulice ... i koriste se kao zaštitni pojas koji je u funkciji javne površine navedene ulice. Izgrađene ograde susednih parcela (namenjenih za porodično stanovanje) predstavljaju faktičku regulacionu liniju koja se poklapa sa planskom regulacionom linijom. Na ovim parcelama se nalazi zatravljena površina, dok preko određenih parcela prolazi i dalekovod. Parcela .. predstavlja javnu saobraćajnu površinu – regulaciju ulice ... i koristi se kao saobraćajna i javna površina – ulica u površini od 148 m2, što je 91,4 % od njene ukupne površine. Sve parcele neometano koristi neograničen broj lica i sve su kompletno opremljene infrastrukturom (vodnom, elektroenergetskom, telekomunakcionom i gasnom). U toku 2021. godine izvođeni su radovi kopanja radi uvođenja infrstrukture na delu parecele .., bez zatražene saglasnosti tužioca kao vlasnika za izvođenje tih radova.Na osnovu sprovedenog veštačenja utvrđeno je da tržišna cena predmetnih parcela iznosi 17.693,00 dinara po kvadratnom metru.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su sa pozivom na odredbe člana 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i člana 58. Ustava RS obavezali tuženog da plati tužiocu naknadu za zemljište koje mu je oduzeto bez prethodno sprovedenog postupka eksproprijacije (faktička eksproprijacija). Pravno stanovište sudova je da su predmetna parcele faktički oduzete u javnom interesu i privedene javnoj nameni na osnovu planskog akta tuženog (Plana generalne regulacije naseljenog mesta Veternik), te da su na taj način postale javna svojina jedinice lokalne samouprave.

Po oceni Vrhovnog suda, osnovano se u reviziji ističe da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo zbog čega je činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Tužilac svoj zahtev zasniva na činjenici da je na njegovim parcelama (koje je stekao na osnovu ugovora o zameni od 20.11.2020. godine uz doplatu) formirana ulica – put sa zaštitnim pojasom i kompletnom infrastrukturom i da mu je na taj način zemljište faktički eksproprisano, zbog čega je tuženi dužan da mu plati novčanu naknadu.

Članom 1. stav 1. Protokola broj 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda propisano je da svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine, te da niko ne može biti lišen svoje imovine osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava. Stavom 2. istog člana propisano je da prethodne odredbe ni na koji način ne utiču na pravo države da primenjuje zakone koje smatra potrebnim da bi regulisala korišćenje imovine u skladu sa opštim interesima i da bi obezbedila naplatu poreza ili drugih dažbina ili kazni. Prema članu 58. stav 2. Ustava Republike Srbije, do dozvoljenog oduzimanja prava svojine koje ne predstavlja povredu prava na imovinu može doći pod kumulativno ispunjenim uslovima: da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne.

U konkretnom slučaju utvrđeno je da su predmetne katastarske parcele Planom generalne regulacije naseljenog mesta Veternik („Službeni list Grada Novog Sada“ br. 27/15, 14/17, 55/18 i 22/19) predviđene kao deo javne saobraćajne površine, odnosno kao put ulice ... (deo parcele ..) i zaštitni pojas uz put ulice ... (parcele od .. do ..) u naselju Veternik. Takođe je utvrđeno na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka građevisnke struke od 29.07.2021. godine (priloženom uz tužbu) da su one u vreme veštačenja faktički privedene nameni predviđenoj navedenim planskim aktom. Reč je o katastarskim parcelama koje je tužilac stekao na osnovu ugovora o zameni nepokretnosti uz doplatu zaključenim 20.11.2020. godine sa “Optimum Consilium” DOO Novi Sad.

Po stanovištu Vrhovnog suda, kako je u konkretnom slučaju planski dokument - Plan generalne regulacije naseljenog mesta Veternik donet još 2015. godine (sa kasnijim izmenama i dopunama, a poslednjom iz 2019. godine) koji je predmetnim parcelama odredio javnu namenu za put i zaštitni pojas puta, a tužilac ih stekao zamenom u novembru 2020. godine, postavlja se pitanje kada su predmete parcele faktički privedene planskoj nameni, da li je ranijim vlasnicima tog zemljišta isplaćena naknada i da li je tužilac, s obzirom na vreme stupanja na snagu planskog dokumenta, uopšte mogao steći pravo svojine na tom zemljištu pravnim poslom zamene, s obzirom da dobro u opštoj upotrebi i u javnoj svojine ne može biti predmet prometa prema članu 16. Zakona o javnoj svojini.

Sve su ovo relevante činjenice jer ako su predmetne parcele faktički privedene planskoj nameni pre nego što je tužilac stekao pravo svojine na njima, u takvoj situaciji zemljište nije faktički eksproprisano tužiocu već prethodnom vlasniku kome je na taj način prestalo pravo privatne svojine. U tom slučaju, tužilac iako je upisan kao vlasnih predmetnih parcela ne bi imao pravo na novčanu naknadu zbog izvršene faktičke eksproprijacije jer nije univerzalni sukcesor ranijeg vlasnika, osim u situaciji da mu je to pravo preneto (ustupljeno) navedenim ugovor o zameni.

Sledom navedenog, prvostepeni sud će u ponovnom postupku utvrditi činjenično stanje u smislu iznetih primedbi, da bi potom pravilnom primenom materijalnog prava odlučio o tužbenom zahtevu.

Kako odluka o troškovima postupka zavisi od ishoda odluke o glavnoj stvari, to je i ona ukinuta.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je primenom odredbe člana 416. stav 2. ZPP odlučio kao u izreci rešenja.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković