Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž2 316/23 od 20.07.2023. godine, odbijena je, kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda u stavu prvom, drugom i četvrtom izreke.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu odluku primenom člana 408. ZPP u vezi člana 403. stav 2. tačka 1. ZPP („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11, 55/14 ... 10/23) u vezi sa članom 202. Porodičnog zakona, Vrhovni sud je ocenio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnim presudama Općinskog građanskog suda u Zagrebu P2 967/11-35 od 25.04.2013. godine i 16.10.2013. godine, razveden je brak parničnih stranaka, odlučeno da će zajedničko dete parničnih stranaka VV, rođena ... godine, živeti sa majkom (ovde tužiljom) i uređen je način viđanja deteta sa ocem (ovde tuženim). Tužilja je od 22.06.2013. godine u braku sa GG u kome je rođeno dvoje dece. Maloletna ćerka parničnih stranaka VV je sredinom juna 2014. godine sa majkom, očuhom i sestrom došla u ... i od školske 2014/2015 godinu pohađala nastavu u privatnoj školi „...“. Najpre joj je odobren privremeni boravak na osnovu srodstva s majkom državljankom Republike Srbije, a od 01.12.2016. godine odobreno joj je stalno nastanjenje u Republici Srbiji. Prema saglasnosti Centra za socijalnu skrb Zagreb, Podružnica ... Republike Hrvatske od 27.07.2016. godine, tužilji je omogućeno da preuzme sve potrebne mere radi izrade i preuzimanja putne isprave za svoju maloletnu kćer. Tuženi iz ranijeg braka ima ćerku rođenu .... godine, a iz kasnije veze sina rođenog .... godine koga viđa u ... svakih mesec i po dana, gde maloletno dete živi sa majkom. VV je treća u ... a prva u ... u ..., za dve godine će biti u mogućnosti da pristupi u reprezentaciju Republike Srbije s obzirom da na ovom uzrastu ne postoji kategorija u reprezentaciji.

Tužilja se tokom 2014. preselila u Beograd, gde živi sa sadašnjim suprugom sa kojim je dobila dvoje dece i uz saglasnost tuženog preselila se i maloletna VV dok je prethodno išla na pripremu sa psihologom. U tom periodu tuženi je bio saglasan sa preseljenjem, a zatim ju je u jesen 2014. godine optužio za otmicu deteta i tužilja je u tom postupku oslobođena. U periodu preseljenja od 2014. godine do 2018. godine tuženi nije dolazio u Srbiju i nije viđao dete, možda se dva puta video sa maloletnom VV. Od decembra 2018. godine tuženi se relativno redovno viđa sa maloletnom VV jednom mesečno u Graskom centru za socijalni rad. Prilikom prelaska crnogorske granice 2015. godine tuženi je prijavio da je pasoš maloletne VV ukraden iako je Hrvatski pasoš dobijen uz saglasnost Centra za socijalni rad, zbog čega su imali zadržavanje na granici neprijatnosti te su 37 dana proveli u Crnoj Gori. Troškove škole celokupno snosi sama tužilja iako je za prelazak VV u Srbiju uslov bio da maloletno dete ide u internacionalnu školu za koju je tuženi tvrdio da će sam plaćati. Tuženi je pravnosnažno kažnjen na dve godine uslovno zbog krivičnog dela pretnja i po život opasne radnje nad njom i njegovom suprugom. Tuženi je u Hrvatskoj pravnosnažno osuđen zbog krivičnog dela nasilje u porodici i tužilja sa njim nema komunikaciju, ali detetu ne brani da ima komunikaciju sa ocem. Maloletno dete je sa ocem razgovaralo oko promene škole, ali je otac rekao da će morati da se upozna sa kvalitetom programa i nije konkretno odgovorio da li će joj dati saglasnost.

Prema nalazu i mišljenju Centra za socijalni rad u Beogradu Odeljenje „Savski venac“ od 02.11.2020. godine i 12.03.2021. godine, među parničnim strankama ne postoji roditeljska saradnja što ostavlja posledice na organizaciju drugih aspekata VV života. Potreba maloletne VV jeste da se reguliše državljanstvo i pasoš Republike Srbije, jer pokazuje motivaciju da se kao reprezentativac, s obzirom na njen talenat, bavi ... sportom. Prema izveštaju Gradskog centra za socijalni rad Odeljenje „Savski venac“ od 17.05.2022. godine i izjašnjenju o istom na primedbe od 01.11.2022. godine malolena VV razume postupak koji se vodi i pokazuje zrelost da obrazloži i daje svoje mišljenje u pogledu postupka. VV i dalje želi da ostvaruje kontakte sa ocem u Centru za socijalni rad jedanput mesečno, jer smatra da samo tada otac sa njom komunicira na način na koji joj prija (bez skretanja sa teme). Imajući u vidu dosadašnje aktuelno porodično funkcionisanje, mišljenje maloletne VV, ceneći njene potrebe i zrelost da iznese svoje mišljenje i donosi odluke, dugotrajnost postupka i odsustvo spremnosti oca da ostvari saradnju sa majkom u domenu odlučivanja o važnim pitanjima za život deteta, stručni tim je formirao mišljenje da je u najboljem interesu maloletne VV da sud donese odluku kojom će oca lišiti roditeljskog prava delimično u delu odlučivanja o važnim pitanjima za život deteta. U najboljem interesu maloletne VV je da se kontakti sa ocem urede tako da se održavaju u prostorijama Odeljenja Savski venac, jedanput mesečno, svakog prvog petka u mesecu od 13,00 časova do 14,00 časova u prisustvu stručnog radnika Odeljenja Centra.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava doneli odluku kojom su tuženog delimično lišili roditeljskog prava u pogledu odlučivanja o pitanjima koji bitno utiču na život deteta i uredili način održavanja ličnih odnosa maloletnog deteta sa tuženim kao ocem na način određen kao u izreci prvostepene presude.

Po oceni Vrhovnog suda neosnovano se navodima revizije ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Prema članu 3. stav 1. Konvencije o pravima deteta (Zakon o retifikaciji konvencije Ujedinjenih nacija o pravima deteta („Službeni list SFRJ“) Međunarodni ugovori broj 15/90 i („Službeni list SRJ“) – Međunarodni ugovori broj 4/96 i 2/97) u svim aktivnostima koje se tiču dece, bez obzira na to da li ih preduzimaju javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela, najbolji interesi deteta biće od prvenstvenog značaja. Države članice se obavezuju da detetu obezbede takvu zaštitu i brigu koja je neophodna za njegovu dobrobit, uzimajući u obzir prava i obavezene njegovih roditelja, zakonskih staratelja ili drugih pojedinaca koji su pravno odgovorni za dete i preuzimaju u tom cilju sve potrebne zakonodavne i administrativne mere (stav 2). Navedena obaveza preuzeta je članom 6. stav 1. Porodičnog zakona koji propisuje da je svako dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta.

Članom 266. stav 1. Porodičnog zakona propisano je da u sporu za zaštititu prava deteta i o sporu za vršenje odnosno lišenje roditeljskog prava, sud je uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta. Sud, pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili o vršenju odnosno lišenju roditeljskog prava, dužan je da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima (član 270.).

Prava deteta propisana su članom 59. - 65 Porodičnog zakona (pravi deteta na poreklo, na život sa roditeljima, na održavanje ličnih odnosa, na razvoj, na obrazovanje, poslovna sposobnost deteta i pravo deteta na mišljenje). Roditelj koji ne vrši roditeljsko pravo, prema Porodičnom zakonu, ima pravo i dužnost da izdržava dete, da sa detetom održava lični odnos i da o pitanjima koje bitno utiču na život deteta odlučuje zajednički i sporazumno sa roditeljem koji vrši roditeljsko pravo. Pitanjima koja bitno utiču na život deteta, u smislu Porodičnog zakona, smatraju se naročito: obrazovanje deteta, preduzimanje većih medicinskih zahvata nad detetom, promena prebivališta deteta i raspolaganje imovinom deteta velike vrednosti (član 78.). Roditelj koji nesavesno vrši prava ili dužnosti iz sadržine roditeljskog prava može biti delimično lišen roditeljskog prava, i to prava na održavanje ličnih odnosa sa detetom i prava da odlučuje o pitanjima koja bitno utiču na život deteta (član 82.).

Imajući u vidu izneto, po oceni Vrhovnog suda nižestepeni sudovi su pravilno zaključili da tuženi kao roditelj koji ne vrši roditeljsko pravo, delimično nesavesno vrši prava i dužnosti iz sadržine roditeljskog prava, u pogledu pitanja koja bitno utiču na život deteta u smislu člana 82. stav 1. Porodičnog zakona.

U konkretnom slučaju, maloletno dete je od sredine juna 2014. godine sa majkom, očuhom i sestrom došla u Beograd i od školske 2014/2015 godinu pohađala nastavu u privatnoj školi „...“ završava ... razred, treća je u ... a prva u ... u ... i za dve godine će biti u mogućnosti da pristupi u reprezentaciju Republike Srbije s obzirom da na ovom uzrastu ne postoji kategorija u reprezentaciji. Utvrđeno je sa potreba maloletnog deteta jeste da se reguliše državljanstvo i pasoš Republike Srbije jer dete pokazuje motivaciju da se kao reprezentativac, s obzirom na njen talenat, bavi ... sportom.

U odnosu na period nakon preseljenja deteta sa majkom u Srbiju, nižestepeni sudovi su pravilno zaključili da je tuženi svojim ponašanjem jasno pokazao da kod njega ne postoji autentična volja i namera za saradnju sa majkom u pogledu pitanja koja bitno utiču na život deteta (pre svega obrazovanja i promene prebivališta) i da u tom domenu sadržine roditeljskih prava i dužnosti, odnos tuženog prema detetu nije u skladu sa najboljim interesom deteta. Naime, tuženi, kao roditelj koji ne vrši roditeljsko pravo, a živi u Hrvatskoj, je najpre dao saglasnost za preseljenje deteta sa majkom u Srbiju, a zatim majku neosnovano prijavio za otmicu deteta, zahtevao je da dete pohađa internacionalnu školu ali i pored toga nije učestvovao u plaćanju troškova te školarine. Utvrđenu potrebu deteta da se reguliše državljanstvo i pasoš Republike Srbije da bi dete moglo da postane reprezentativka u ... kojim se uspešno bavi nije podržao, dok je u pogledu iskazane želje deteta da promeni školu, neopravdano izbegavao iskazivanje stava po tom pitanju, iako je reč o obrazovanju deteta. Na taj način tuženi je zloupotrebio svoj roditeljski položaj u pogledu pitanja koja bitno utiču na pravilan razvoj maloletnog deteta i njegovu dobrobit. Opisano ponašanje tuženog, kao roditelja koji ne vrši roditeljsko pravo, je stoga u suprotnosti sa članom 78. i 6. stav 1. Porodičnog zakona i ima kvalitet nesavesnosti, pa saglasno zaključku nižestepenih sudova, predstavlja opravdan razlog za delimično lišenje roditeljskom prava tuženog u pogledu pitanja koja bitno utiču na život maloletnog deteta. U tom smislu, odluka o delimičnom lišenju roditeljskog prava tuženog pravilno je doneta i procenjena kao najbolji interes maloletnog deteta, pa su suprotni navodi revizije neosnovani.

Najbolji interes maloletnog deteta pravilno je procenjen i u odnosu na način održavanja ličnih odnosa maloletnog deteta sa ocem u smislu člana 61. Porodičnog zakona i dovoljno obrazložen. Naime, imajući u vidu iskazano mišljenje deteta, želju deteta da viđa oca, kvalitet do sada izgrađenog odnosa između oca i deteta (koji se ne može smatrati dovoljno otvorenim i podržavajućim za maloletno dete zbog čega ga za sada treba vremenski ograničiti na nužnu meru u cilju dobrobiti deteta), a posebno da je tuženi krivičnom presudom osuđen za krivično delo nasilje u porodici, pravilno su nižestepeni sudovi prihvatili predlog Centra za socijalni rad da se viđanje oca i maloletnog deteta odvija u kontrolisanim uslovima na određeni način, što je i po oceni Vrhovnog suda, prema sadašnjim okolnostima, u najboljem interesu maloletnog deteta, u smislu člana 266. stav 1. Porodičnog zakona.

Imajući u vidu navedeno, Vrhovni sud je primenom člana 414. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković