Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 668/23 od 31.05.2023. godine, stavom prvim izreke, usvojena je žalba tužilja i prvostepena presuda preinačena, tako što je utvrđeno pravo svojine tužilja u po ½ dela na porodičnoj stambenoj zgradi (SU+P+1) ... brdo, bruto površine (pod objektom) 129 m2, visina elemenata 8,00 metara sagrađenom većim delom na parceli broj .. u površini od 92 m2 i delom na parceli broj .. KO ... u površini od 37 m2, i na pomoćnom objektu (P) bruto površine (pod objektom) 17 m2, visine elemenata 3,20 m sagrađenom na parceli broj .., upisano kod RGZ Služba za katastar nepokretnosti Novi Sad 3, u ln. broj .. KO ... kao broj objekata 1 – porodična stambena zgrada – deo od 92 m2 se nalazi na parceli broj .., a preostali manji deo od 37 m2 se nalazi na parceli broj .. – objekti bez odobrenja za gradnju čiji vlasnik odnosno držalac nije utvrđen, te se ovlašćuju tužilje da upišu ovo pravo susvojine kada se za to steknu uslovi, što je tuženi dužan priznati i trpeti. Obavezuje se tuženi da tužiljama naknadi troškove postupka u iznosu od 422.875,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da tužiljama naknadi troškove žalbenog postupka u iznosu od 150.600,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava i bitne povrede odredaba parničnog postupka.

Tužilje su dale odgovor na reviziju. Troškove su tražile.

Vrhovni sud je ispitao pravnosnažnu presudu na osnovu odredbe člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11...10/23) i utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, otac tužilja je 24.11.1993. godine zaključio kupoprodajni ugovor kojim su prodavci iz tog ugovora prodali pravnom prethodniku tužilja deo nekretnine označene u zemljišno knjižnom ulošku broj 12 KO ... i to deo parcela broj .., .. i .. njive ... u ... u površini od 593 m2. Navedeni ugovor je overen (Ov br. 348747/94) pred Opštinskim sudom u Novom Sadu 22.06.1994. godine. Prodavci su jemčili da na prodatoj nepokretnosti nema nikakvih tereta i da su u neprekidnom posedu prometovane zemlje više od 50 godina. Otac tužilja je odmah stupio u posed navedenih parcela i započeo gradnju porodične kuće. Objekat za gradnju odobren je 21.07.1997. godine i predmetni objekat koji je izveden kao porodični stambeni objekat, izgrađen je 1999. godine. Ovaj objekat predstavlja zaokruženu funkcionalnu celinu i građen je u sopstvenoj režiji investitora. Pravni prethodnik tužilja je nadležnom organu podneo zahtev za legalizaciju objekta. Tužilje su se u predmetni objekat uselile sa svojim roditeljima 1999. godine i nikada ih niko nije ometao u korišćenju placa. Prema spisku promena predmetni objekat se trenutno nalazi delom na katastarskoj parceli broj .., (broj 1 površine 92 m2) i delom na katastarskoj parceli broj .. (broj 3 površine 37 m2) KO ... na kojoj se nalazi još objekata i delova objekata osim delova predmetnog objekta. Na katastarskoj parceli .. KO ..., broj ln. .. upisani su zemljište pod zgradom i drugim objektom, ... brdo, površine 92 m2 i njiva 3 klase površine 272 m2, kao gradsko građevinsko zemljište, dok je kao imalac prava na parceli upisan Grad Novi Sad, oblik svojine – javna svojina, udeo 1/1. Predmetni deo objekta – zgrada broj 1, površine 92 m2 je izgrađen bez odobrenja za gradnju, vlasnik, odnosno držalac nije utvrđen. Deo katastarske parceli broj .. na kojoj se nalazi manji deo predmetnog objekta može se postupkom preparcelacije izdvojiti iz cele parcele i spojiti sa katastarskom parcelom broj .. na kojoj se nalazi veći deo predmetnog objekta. Navedeno stanje je trenutno i u prirodi se koristi na takav način.

Kod utvrđenog, prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev sa obrazloženjem da tužilje nisu stekle pravo svojine, niti pravo državine na predmetnoj porodičnoj stambenoj zgradi, ni po osnovu kupoprodaje, ni po osnovu građenja, jer taj objekat ima sve uslove za ozakonjenje uz uslov formiranja jedne katastarske parcele. Tužilje nisu mogle steći pravo svojine na parcelama na kojima je navedeni objekat sagrađen, jer je u vreme građenja to zemljište bilo u društvenoj svojine, a sada je u državnoj, kao i da se pravo svojine na sredstvima u javnoj svojini ne može steći održajem već raspolaganjem zemljišta u javnoj svojini u skladu sa odredbama Zakona o planiranju i izgradnji.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i utvrdio pravo svojine tužilja u po ½ dela na porodičnoj stambenoj zgradi, pomoćnim objektima, tačno opredeljenim i opisanim u izreci, primenom odredbe člana 24. Zakon o osnovama svojinsko pravnih odnosa.

Po oceni Vrhovnog suda, pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo kada je usvojio tužbeni zahtev nalazeći da su tužilje stekle pravo svojine na objektima navedenom u izreci drugostepene odluke građenjem ulaganja sredstava svog pravnog prethodnika.

Zakonom o osnovama svojinsko pravnih odnosa propisano je da se pravo svojine stiče po samom zakonu, na osnovu pravnog posla i nasleđivanjem (član 20. stav 1.); da lice koje od svog materijala, svojim radom izradi novu stvar stiče pravo svojine na tu stvar (član 22. stav 1.). Građenje na tuđem zemljištu regulisano je odredbama člana 22. – 26. Zakona o osnovama svojinsko pravnih odnosa zavisno od savesnosti, nesavesnosti, vrednosti, protivljenja gradnje i slično.

U konkretnom slučaju, tužbeni zahtev tužilja usmeren je na sticanje prava svojine na vanknjižnom građevinskom objektu. Pravni prethodnik tužilja je na osnovu zaključenog ugovora o kupoprodaji od 24.11.1993. godine, koji je za predmet ima kupovinu dela parcela .., .. i .., stupio u posed parcela i započeo gradnju porodične kuće koja je završena 1999. godine, od kada su se tužilje uselile sa roditeljima u ovaj objekat. Predmetni objekat se delom nalazi na katastarskoj parceli .., a delom na katastarskoj parceli .., koje predstavljaju gradsko građevinsko zemljište u javnoj svojini Grada Novog Sada.

Kod tako utvrđenog činjeničnog stanja, Vrhovni sud prihvata pravni stav drugostepenog suda da tužiljama pripada pravo svojine na porodičnoj stambenoj zgradi sa pomoćnim objektom, koji su izgrađeni bez građevinske dozvole u smislu odredbe člana 22. stv 1. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa, jer tuženi nije ni sporio da je pravni prethodnik tužilja, od sopstvenog materijala i rada izgradio predmetne građevinske objeke iz člana 25. istog zakona, u odnosu na koji ovaj sud prihvata date razloge drugostepenog suda.

Revizijski navodi tuženog suštinski se svode na to da ugovor o kupoprodaji od 24.11.1993. godine ne predstavlja punovažan pravni osnov, jer je zaključen protivno odredbama tada važećeg Zakona o građevinskom zemljištu, te da se odredbe o sticanju stvarnih prava građenje na tuđem zemljištu iz člana 24. Zakona o osnovama svojinsko pravnih odnosa ne primenjuju kada je u pitanju gradnja na zemljištu državnoj odnosno ranije društvenoj svojini.

Po oceni Vrhovnog suda, iako su objekti izgrađeni bez dozvole za gradnju, na njima se može utvrditi pravo svojine, budući da se odlukom suda uređuju međusobni odnosi stranaka, a ne menja status objekata kao bespravno sagrađenih, niti odluka suda ima uticaja na dalju sudbinu objekta sa stanovišta propisa o gradnji. Tužiljama kao vlasnicima objekta se priznaje zaštita koja pripada vlasniku građevinskog objekta do legalizacije ili rušenja istog na osnovu odluke nadležnog organa, s obzirom da bi u suprotnom graditelj bio lišen građevinsko-pravne zaštite. Stoga je pravilno drugostepeni sud primenio materijalno pravo kada je utvrdio da su tužilje vlasnice predmetnih objekata po osnovu prethodne kupoprodaje i izgradnje. Bespravno sagrađeni objekti imaju svog vlasnika i pravo svojine na takvom objektu uživa zaštitu do legalizacije ili rušenja građevinskog objekta na osnovu odluke nadležnog organa.

Drugostepenom presudom utvrđeno je pravo svojine na predmetnim objektima, pa su neosnovani navodi revizije da tužilje traže utvrđenje prava svojine i na zemljištu, s obzirom da tužbeni zahtev nije bio usmeren na utvrđenje prava svojine na na zemljištu. Tužiljama je priznata sudska zaštita koja pripada vlasniku građevinskog objekta do legalizacije ili rušenja istog na osnovu odluke nadležnog organa, pa su bez uticaja i ostali revizijski navodi kojima se ukazuje da su parcele iz ugovora o kupoprodaji iz 1993. godine promenile oblik i površinu, imajući u vidu da je tuženi upisan kao vlasnik zemljišta na kome se navedeni objekti nalaze, te je stoga tuženi i legitimisan da trpi utvrđenje iz izreke presude.

Kako se ni ostalim revizijskim navodima ne dovodi u sumnju pravilnost i zakonitost pobijane presude i neosnovano se ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava, odlučeno je kao u izreci primenom člana 414. stav 1. ZPP.

Zahtev tužilja za naknadu troškova poostupka opredeljenih u odgovoru na reviziju kao troškovi „sastava žalbe i taksa po opomeni suda“, je odbijen s obzirom da su tužiljama troškovi žalbenog postupka već dosuđeni drugostepenom odlukom, a troškovi takse nisu opredeljeni.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković