Protiv pravnosnažne presude donesene u drugom stepenu, tuženi je izjavio reviziju u odnosu na usvajajući deo tužbenog zahteva zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava, pozivajući se na odredbu člana 404. ZPP.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda revizija je dozvoljena na osnovu člana 403. stav 2. tačka 3. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'' br. 72/11... 18/20), zbog čega nije bilo mesta oceni izuzetne dozvoljenosti revizije u smislu člana 404. ZPP.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija nesnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Bez uticaja su revizijski navodi kojima se ukazuje na povredu postupka iz tačke 12. iste zakonske odredbe, jer to nije revizijski razlog iz člana 407. stav 1. ZPP. Osim toga, nije bilo nedostataka u primeni odredaba članova 259, 264, 270. i 271 stav 1. ZPP jer je tuženom omogućeno raspravljanje o iznetim primedbama na nalaz i mišljenje veštaka odgovarajuće struke koji je sačinjen i dostavljen strankama u toku parnice. Veštačenje je određeno od strane Poljoprivrednog fakulteta Univerziteta u Beogradu u toku 2015. godini i dostavljen je (ispred fakulteta) nalaz i mišljenje dr Miće Mladenovića redovnog profesora na tom fakultetu, a činjenica da je isti veštak u vreme saslušanja na raspravi pred drugostepenim sudom radi izjašnjenja na primedbe stranke, ostvario pravo na penziju i da je rešenjem istog fakulteta od 29.10.2021. godine naknadno određeno njegovo angažovanje kao redovnog profesora u penziji za veštaka u ovoj parnici, ne dovodi u sumnju njegovu stručnost i objektivnost kada je radi utvrđivanja i razjašnjenja činjenica iz nalaza potrebno stručno znanje kojim sud ne raspolaže, sa obavezom veštaka da se upravo i tom cilju odazove na poziv suda. Drugostepeni sud je u pobijanoj presudi izneo razloge za ocenu žalbenih navoda od značaja i razloge uzete u obzir po službenoj dužnosti i raspravio sva sporna pitanja na koje mi je ukazao revizijski sud, pa ne postoji ni bitna povreda iz člana 374. stav 1. ZPP u vezi sa primenom tih procesnih normi.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je registrovani poljoprivrednik, član je beogradskog udruženja pčelara i svoje pčelarske proizvode plasira na tržište. Poseduje stacionirani pčelinjak sa 150 pčelinjih društava, koji tokom cele godine ne pomera, a nalazi se na teritoriji naseljenog mesta ..., u blizini državne granice sa Republikom Rumunijom. U toku dana 04.07.2013. i 05.07.2013. godine tužilac je primetio masovno uginuće pčela izletnica o čemu je obavestio nadležne državne institucije. Inspektor veterinarske uprave je izvršio pregled pčelinjaka 05.07.2013. godine i izvršio uzorkovanje uginulih pčela. Zapisnički je konstatovano postojanje 150 košnica pčelinjih društava. Fitosanitarna inspekcija izašla je na lice mesta 09.07.2013. godine i konstatovala da se ispred košnica tužioca i oko njih na zemlji nalaze uginule pčele u velikom broju. Na lice mesta su 10.07.2013. godine izlazili inspektori Odeljenja poljoprivredne inspekcije Odseka za kontrolu podsticajnih sredstava u poljoprivredi, organsku proizvodnju i stočarstvo Srednjebanatskog upravnog okruga koja je ustanovila aktivnost pčela izletnica ispred leta košnica u pčelinjaku uz primetno izvesno smanjenje broja pčela izletnica u poodmakloj fazi raspadanja. Tužilac je o ovom događaju obavestio pčelarsko udruženje koje je formiralo komisiju koja je izašla na lice mesta 06. i 07.07.2013. godine i zapisnički konstatovala zatečeno stanje. Prema izveštaju komisije ispred i oko košnica zatečene su uginule pčele koje su se nalazile svuda po pčelinjaku, da košnice nemaju izleta pčela što ukazuje da je stradalo 100% izletnica, a da pčele i dalje izbacuju mrtve pčele iz košnica kao i pčele iz legla.

U vezi ovog problema tužilac se pismeno obratio Skupštini Opštine ... navodeći da je zaprašivanjem iz helihoptera od strane tuženog koje je izvršeno 04.07.2013. godine u njegovom pčelinjaku došlo do uginuća pčela. Zbog navedenog Skupština Opštine ... je formirala komisiju koja je izašla na lice mesta i na opštinskom pašnjaku ... ustanovila da je parcela tuženog zasejana kukuruzom, da je bila podvrgnuta prskanju radi zaštite od štetočina, između ostalog insekticidom lambadija cihalotrina četvrte grupe, koji je otrovan za pčele. Komisija je konstatovala uginuće pčela u košnicama u vlasništvu rumunskih državljana kao i da je stigla prijava tužioca po istom pitanju. U vansudskom postupku rumunski državljani GG je dobio naknadu štete u iznosu od 30.000 leja od tuženog, zbog štete koju je usled uginuća pčela kao posledice trovanja herbicidima pretrpeo 04.07.2013. godine.

Pre izvršenog prskanja, tuženi je pisanim putem obavestio Skupštinu Opštine ... da će prskanjem biti izvršen tretman zaštite od štetočina na parcelama kukuruza i da je potrebno da pčelari intervenišu oko košnica. Tuženi je vršio prskanje u jutarnjim časovima od 6,00 do 9,00 časova dana 04.07.2013. godine na svojoj parceli iz vazduha insekticidom koji je agresivan za pčele i većinu insekata, na način koji je dozvoljen zakonodavstvom Republike Rumunije. Tretman je vršen uz nadzor stručnog lica inženjera tehnologije zaposlenog kod tuženog, a za samo tretiranje je angažovana firma sa kojom je tuženi imao zaključen ugovor o pružanju usluga. Parcela na kojoj je izvršen ovaj hemijski tretman je udaljena od granice Republike Srbije 2.268,37 metara – 3.075,36 metara. U zoni u kojoj je tuženi vršio tretman u istom vremenskom periodu nije bilo sličnih tretmana na okolnim parcelama, ali je ovakvo tretiranje zasejanih poljoprivrednih kultura prema mesnim običajima tog pograničnog mesta bilo uobičajeno. U vreme kada je vršeno zaprašivanje kukuruza vetar je duvao jačine 4-17 km/h (1,1-4,7 m/s) prema podacima Hidrometeorološkog zavoda. Pri brzini vetra većoj od 3 m/s tretiranje se prekida zbog zanošenja preparata na dole i na bokove rasipanje otrova je pri zaokretima na krajevima parcele veliko. Drift (stil vožnje u kome se zadnji kraj vozila kontrolisano zanosi prolikom vožnje) je prouzrokovalo trovanje pčela i ugrozilo susedne useve koji su bili medonosni. U izveštaju Fakulteta zaštite životne sredine Univerziteta „Edukons“ u Sremskoj Kamenici od 14.11.2013. godine, a na osnovu dostavljenog uzorka od strane republičkog veterinarskog inspektora, konstatovano je da je u pčelama nađena koncentracija lambadija cihalotrina od 0,155 ug/g.

Na osnovu nalaza i mišljenja veštaka poljoprivredne struke sa Poljoprivrednog fakulteta od 30.10.2015. godine sa izjašnjenjima na iznete primedbe tuženog, utvrđeno je da se u vreme nastanka štete radilo o pripremljenim pčelinjim društvima za suncekrotovu pašu u Langstrot-Rutovim košnicama, te da je kritičnom prilikom došlo do gubitka 20 pčelinjih društava vrednosti od po 100 evra i da materijalni gubitak po tom osnovu iznosi 2.000 evra. Gubitak izletnica i kućnih pčela kod 130 društava po ceni od 70 evra po jednom iznosi ukupno 9.100 evra. Gubitak mogućeg izgubljenog prinosa računato za 150 košnica pri prinosu od 18 kilograma meda po košnici iznosi 6.100 evra, a vrednost voska u količini od 150 kilograma iznosi 1.200 evra. Gubitak potencijalnih 150 rojeva iznosi 600 evra, tako da ukupna šteta iznosi 24.510 evra što u dinarskoj protivvrednosti na dan izrade nalaza i mišljenja iznosi 2.941.200,00 dinara.

Navedeno činjenično stanje drugostepeni sud je utvrdio nakon što je otvorio raspravu na osnovu člana 383. stav 4. ZPP i izveo predložene dokaze koje je cenio u smislu člana 8. tog zakona. Drugostepeni sud je primenom odredbi članova 154, 155, 173, 174. i 177. Zakona o obligacionim odnosima (ZOO) i pravila o teretu dokazivanja zaključio da je tuženi po osnovu objektivne odgovornosti od opasne delatnosti u obavezi da tužiocu naknadi materijalnu štetu koju je pretrpeo 04.07. i 05.07.2013. godine, imajući u vidu da je dokazao uzročno-posledičnu vezu između nastale štete u vidu masovnog uginuća pčela u svom pčelinjaku (o čemu je odmah obavestio nadležne državne institucije) i radnji koje je tuženi preduzeo 04.07.2013. godine time što je iz vazduha vršio hemijski tretman svog poljoprivrednog zasada insekticidom landex čija je aktivna supstanca lambadija cihalotrinu koja je agresivna za pčele i većinu insekata, a čije prisustvo je u određenom procentu utvrđeno u uzorku uginulih pčela. Tuženi pak nije tvrdio da je na spornom lokalitetu istog dana još neko lice vršilo isti tretman bilja. Zbog navedenih aktivnosti izvršenih istog dana, tuženi je na ime nastale štete (u vansudskom postupku) isplatio naknadu drugom oštećenom licu pčelaru sa teritorije opštine ... Takođe, drugostepeni sud je ocenio da činjenica da su košnice u pčelinjaku bile postavljene tako da su ulazi u košnici bile okrenute prema Republici Rumuniji nije do značaja za nastanak i obim štete, te da tužilac nije doprineo nastanku niti obimu nastale štete. Tuženi nije predložio izvođenje dokaza na okolnost postojanja osnova za isključenje njegove objektivne odgovornosti za štetu ili delimične odgovornosti. Zbog toga je usvojio tužbeni zahtev dosuđujući tužiocu naknadu štete na osnovu čl. 185. i 189. ZOO u visini određenoj nalazom i mišljenjem veštaka poljoprivredne struke od 2.941.200,00 dinara sa kamatom od 07.05.2018. godine kao dana prvostepenog presuđenja, a u preostalom delu odbio tužbeni zahtev.

Po stanovištu Vrhovnog kasacionog suda, drugostepeni sud je suprotno navodima revizije, pravilnom ocenom izvedenih dokaza na održanoj raspravi u smislu člana 8. ZPP, utvrdio činjenično stanje i pravilnom primenom materijalnog prava odlučio o tužbenom zahtevu.

Članom 173. ZOO propisano je da šteta nastala u vezi sa opasnom stvari, odnosno opasnom delatnošću smatra se da potiče od te stvari, odnosno delatnosti, izuzev ako se dokaže da one nisu bile uzrok štete. Prema članu 174. istog zakona za štetu od opasnih stvari odgovaraju njen imalac, a za štetu od opasne delatnosti odgovara lice koje se njome bavi, kao organizator te delatnosti.

Iz citiranih odredbi ZOO sledi da je zakonom utvrđena pretpostavka uzročnosti tako da se smatra da šteta potiče od opasne stvari, odnosno opasne delatnosti, izuzev ako se dokaže da one nisu bile uzrok štete. To znači da se po osnovu objektivne odgovornosti odgovara za štetu bez obzira na krivicu, pa oštećeni ne mora dokazivati da je štetnik kriv za štetu, već je dovoljno da se dokaže da je šteta nastala u vezi sa opasnom stvari, odnosno opasnom delatnošću. Štetnik se može osloboditi odgovornosti ako dokaže da je šteta nastala višom silom, radnjom oštećenog ili radnjom trećeg lica u smislu člana 177 ZOO.

U konkretnom slučaju, polazeći od navedenih odredbi, drugostepeni sud je pravilnom primenom materijalnog prava cenio osnov odgovornost tuženog za nastalu materijalnu štetu koju je tužilac pretrpeo, po osnovu stvorenog rizika po opštim načelima objektivne odgovornosti, u svemu dajući razloge koje prihvata i ovaj sud. Pri tom, pitanje rizika kao osnova odgovornosti odnosi se na štetnika koji obavlja delatnosti od koje potiče povećana opasnost od nastupanja štete, a ne odgovornosti oštećenog iz kojih razloga nisu osnovani navodi revizije u tom delu.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, pravilan je zaključak drugostepenog suda o postojanju uzročno-posledične veze između radnje koju je tuženi preduzeo 04.07.2013. godine vršeći iz vazduha hemijski tretman svog poljoprivrednog zasada insekticidom (landex čija je aktivna supstanca lambadija cihalotrinu) koji je štetan za pčele čime je nastao rizik u obavljanju delatnosti tuženog i nastale štete u tužiočevom pčelinjaku, kao posledice te radnje, u vidu masovnog uginuća pčela u čijem uzorku je utvrđeno prisustvo navedene supstance, a što je uzrok njihovog uginuća.

Tuženi nije dokazao da se neposredni uzrok štete nalazio van stvari, odnosno opasne delatnosti, čije se dejstvo nije se moglo predviteti ni izbeći ili otkloniti, niti da je šteta nastala isključivo radnjom tužioca ili trećeg lica, zbog čega je drugostepeni sud pravilno ocenio da objektivna odgovornost tuženog nije isključena, u smislu člana 177. stav 1. i 2.ZOO. Osim tvrdnje da se tužilac u odnosu na predmet štete nije odnosio sa potrebnom pažnjom i da je od značaja okolnost da su pčelinja društva locirana tako da je pčelinja paša bila usmerena na teritoriju Republike Rumunije, tuženi nije pružio nijedan dokaz da je tužilac potpuno ili delimično doprineo nastanku štete, u smislu člana 177. stav 3. i 192. ZOO. Sledom iznetog, kod utvrđenja da u istom vremenskom periodu na lokaciji na kojoj je tuženi vršio tretman nije bilo sličnih tretmana na okolnim parcelama, a da je rasipanje insekticida izvršeno iz vazduha, to su neosnovani navodi revizije tuženog da je pobijanom presudom pogrešno utvrđeno da postoji uzročno-posledična veza između uzroka i nastanka štete kod tužioca.

Imajući u vidu navedeno, pravilan zaključak drugostepenog suda da je tuženi po osnovu objektivne odgovornosti dužan da tužiocu naknadi nastalu štetu koja pripada tužiocu u visini utvrđenoj pravilnom ocenom nalaza i mišljena veštaka poljoprivredne struke. Iz svega navedenog neosnovani su navodi revizije tuženog o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Pravilna je i odluka o troškovima parničnog postupka, jer je doneta pravilnom primenom odredbe člana 153. stav 2. ZPP.

Kako se ni ostalim navodima revizije pravilnost pobijane presude ne dovodi u sumnju, Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 414. stav 1. ZPP, odlučio kao u izreci presude.

Predsednik veća sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić