Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 167/22 od 11.05.2022. godine odbijena je, kao neosnovana žalba tužene GG i potvrđena prvostepena presuda u delu stava prvog izreke kojim je tužena GG delimično lišena roditeljskog prava kao i u delu stava trećeg izreke kojim je tužena GG obavezana da doprinosi izdržavanju maloletnih tužilaca AA i BB.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena GG je blagovremeno izjavila reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu odluku primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11 ... 18/20) i utvrdio da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci AA (rođena ...2005. godine) i BB (rođen ...2006. godine) su deca tuženih, čiji je brak razveden pravnosnažnom presudom od 10.04.2017. godine, kojom su maloletna deca poverena na samostalno vršenje roditeljskog prava majci tuženoj GG. Nakon donošenja navedene presude, tuženi VV prestao je da ostvaruje kontakt sa maloletnom decom, nije plaćao izdržavanje, niti se interesovao za maloletnu decu. Tužena GG je zajedno sa decom napustila područje Opštine ... u avgustu 2019. godine i nastanila se u ... gde je zasnovala vanbračnu zajednicu, da bi se nakon par meseci zajedno sa decom preselila u ..., gde je zasnovala novu vanbračnu zajednicu. Tužena GG je nakon razvoda braka u početku vršila roditeljsko pravo na način koji je bio prihvatljiv, da bi zbog nasilja u porodici, rešenjima Centra za socijalni rad Bajina Bašta br. .. od 04.09.2020. godine i br. .. od 04.09.2020. godine, tužiocima mal. AA i mal. BB postavljen privremeni staratelj i odlučeno da im se obezbedi smeštaj u porodici srodnika. Pred Centrom za socijalni rad Bajina Bašta, maloletna deca su izjavila da su boraveći kod majke, tužene GG bili psihički i fizički zlostavljeni od strane majke u dužem vremenskom periodu, a da je nasilje nad njima posebno bilo izraženo nakon napuštanja teritorije ... . Iz izveštaja Centra za socijalni rad Užice od 19.11.2021. godine sledi da tužena GG decu viđa u kontrolisanim uslovima jednom sedmično, u trajanju od tri sata, da sa svojim novim vanbračnim partnerom, koji je rođen 1986. godine, živi u dvosobnoj kući starije gradnje sa kupatilom u dvorištu.

Osnovni sud u Užicu je na predlog OJT u Užicu od 25.08.2020. godine rešenjem NP 226/20 od 26.08.2020. godine usvojio predlog za produženje hitne mere zaštite, i naložio tuženoj GG da privremeno ne kontaktira i ne prilazi žrtvama mal. ćerki AA u periodu od 30 dana počev od 25.08.2020. godine sa početkom u 13,00 časova i mal. sinu BB na period od 30 dana počev od 25.08.2020. godine. Zbog sumnje da je izvršila nasilje u porodici nad maloletnom decom, ovde tužiocima AA i BB protiv tužene GG pokrenut je krivični postupak, koji još uvek nije okončan.

Po oceni Vrhovnog suda, na tako utvrđeno činjenično stanje pobijanom odlukom pravilno je primenjeno materijalno pravo kada je usvojen tužbeni zahtev tužilaca da se tužena GG delimično liši roditeljskog prava i to u pogledu čuvanja, podizanja, vaspitanja i zastupanja nad mal. decom.

Prema članu 3. stav 1. Konvencije o pravima deteta (Zakon o retifikaciji konvencije Ujedinjenih nacija o pravima deteta („Službeni list SFRJ“) Međunarodni ugovori broj 15/90 i („Službeni list SRJ“) – Međunarodni ugovori broj 4/96 i 2/97) u svim aktivnostima koje se tiču dece, bez obzira na to da li ih preduzimaju javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela, najbolji interesi deteta biće od prvenstvenog značaja. Države članice se obavezuju da detetu obezbede takvu zaštitu i brigu koja je neophodna za njegovu dobrobit, uzimajući u obzir prava i obavezene njegovih roditelja, zakonskih staratelja ili drugih pojedinaca koji su pravno odgovorni za dete i preuzimaju u tom cilju sve potrebne zakonodavne i administrativne mere (stav 2). Ova obaveza preuzeta je članom 6. stav 1. Porodičnog zakona kojom je propisano da je svako dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta.

Roditeljsko pravo je izvedeno iz dužnosti roditelja i postoji samo u meri koja je potrebna za zaštitu ličnosti, prava i interesa deteta (član 67. Porodičnog zakona). U sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje odnosno lišenje roditeljskog prava sud je uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta i odluka suda mora biti zasnovana na oceni najboljeg interesa deteta koji je pravni standard koji se procenjuje na osnovu niza objektivnih i subjektivnih okolnosti u konkretnom slučaju. Prema članu 81. stav 1. Porodičnog zakona, roditelj koji zloupotrebljava pravo ili grubo zanemaruje dužnosti iz sadržine roditeljskog prava može biti potpuno lišen roditeljskog prava, pri čemu su u stavu drugom i trećem navedeni primeri zloupotrebe prava iz sadržine roditeljskog prava i drugog zanemarivanja dužnosti sadržine roditeljskog prava. Prema članu 82. istog zakona roditelj koji nesavesno vrši prava ili dužnosti iz sadržine roditeljskog prava može biti delimično lišen roditeljskog prava. Sudska odluka o delimičnom lišenju roditeljskog prava može lišiti roditelja jednog ili više prava i dužnosti sadržine roditeljskog prava, osim dužnosti da izdržava dete.

Saglasno odredbama Porodičnog zakona i odgovarajućim normama Međunarodnog prava, pre svega Konvenciji o pravima deteta, svako dete ima pravo na obezbeđenje najboljih mogućih uslova za pravilan rast i razvoj, pravo na obrazovanje u skladu sa sposobnostima, željama i sklonostima, pravo na odmor i slobodno vreme, kao i na igru i rekreaciju koja odgovara njegovom uzrastu. Ova njegova prava u korelaciji su sa obavezom roditelja da mu, u skladu sa svojim mogućnostima obezbede uslove za ostvarivanje tih prava, što podrazumeva i ulaganje dodatnih napora radi stvaranja uslova za pravilan rast i razvoj deteta, a roditelj koji zanemaruje, odnosno nesavesno vrši roditeljske dužnosti (i time ugrožava dobrobit deteta) u određenom domenu detetovog života može, pod uslovima propisanim članom 82. Porodičnog zakona, u tom domenu biti lišen roditeljskog prava.

Suprotno navodima revizije, po oceni Vrhovnog suda, odluku o delimičnom lišenju roditeljskog prava tuženih prema maloletnoj deci nižestepeni sudovi su doneli pravilnom primenom materijalnog prava, pre svega rukovodeći se najboljim interesom dece.

U postupku pred nižestepenim sudovima utvrđeno je da su tuženoj GG, nakon razvoda braka zajednička deca poverena na samostalno vršenje roditeljskog prava, da je deci, zbog nasilja u porodici koje je tužena GG ispoljila prema njima postavljen privremeni staratelj i deca su izmeštena iz porodice i da tužena GG sada decu viđa u kontrolisanim uslovima, jednom sedmično u trajanju od tri sata, to je pravilan zaključak nižestepenih sudova da su se ispunili uslovi da se tužena GG delimično liši roditeljskog prava.

Naime, i po oceni Vrhovnog suda najbolji interes dece tuženih je pravilno utvrđen izmeštanjem dece u bezbedno okruženje, adekvatno njihovim razvojnim potrebama i delimičnim lišenjem roditeljskog prava tuženih odnosno tužene GG u domenu čuvanja, vaspitanja, podizanja, obrazovanja i zastupanja maloletne dece. U konkretnom slučaju delimično lišenje roditeljskog prava tužene GG je potrebno radi obezbeđenja najboljih mogućih životnih i zdravstvenih uslova za pravilan i potpuni razvoj dece, pa kako tužena majka nije sposobna da im takve uslove obezbedi, posebno što je u odnosu na decu ispoljila nasilje, to sledi da su nižestepeni sudovi, pravilnom primenom materijalnog prava tuženu GG delimično lišili roditeljskog prava, a navodima revizije se pravilnost pobijane odluke ne dovodi u sumnju.

Suprotno navodima revizije pravilna je i odluka nižestepenih sudova kojim je obavezana tužena GG da doprinosi izdržavanju dece, s obzirom da je delimično lišena roditeljskog prava i da deca ne žive sa njom. Naime, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom odredbe člana 160. Porodičnog zakona tuženu GG obavezali da na ime doprinosa za idržavanje ćerke mal. AA plaća iznos od 6.000,00 dinara mesečno, a za mal. BB iznos od 10.000,00 dinara mesečno, imajući u vidu njihove potrebe i da tužena nema obavezu da izdržava druga lica. Dosuđenim iznosima zadovoljavaju se osnovne – egzistencijalne potrebe mal.dece, dok će preostala sredstva za podmirenje njihovih potreba obezbediti otac, koji je takođe dužan da doprinosi njihovom izdržavanju.

Kako se ni ostalim navodima revizije ne dovodi u pitanje pravilnost pobijane drugostepene odluke, primenom člana 414. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić