U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislave Apostolović, predsednika veća, Zorane Delibašić i Branislava Bosiljkovića, članova veća, u parnici tužilaca AA iz ... i BB iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Srđan Aleksić, advokat iz ..., VV, mlt. GG i mlt. DD, koje zastupa zakonska zastupnica - majka VV, svi iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Vladimir Grujičić, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije – Ministarstvo odbrane, koju zastupa Vojno pravobranilaštvo sa sedištem u Beogradu, radi utvrđenja diskriminacije, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 908/19 od 04.04.2019. godine, u sednici veća održanoj dana 25.10. 2019. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužene izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 908/19 od 04.04.2019. godine, u delu stava prvog izreke kojim je potvrđena presuda Višeg suda u Subotici P 47/16 od 06.12.2018. godine u delu stava drugog, trećeg i četvrtog izreke u odnosu na tužioca BB iz ... .

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Subotici P 47/16 od 06.12.2018. godine, stavom prvim izreke odbijeni su prigovori tužene da rešavanje o tužbenom zahtevu ne spada u sudsku nadležnost i da Viši sud u Subotici nije mesno nadležan za rešavanje. Stavom drugim izreke, usvojeni su tužbeni zahtevi tužilaca AA i BB. Stavom trećim izreke utvrđeno je da je Zaključkom Vlade Republike Srbije br. 401-161/2008 od 17.01.2008. godine, kojim su obezbeđena sredstva radi isplate novčane pomoćni ratnim vojnim rezervistima sa prebivalištem na teritoriji sedam nerazvijenih opština (Kuršumlija, Blace, Bojnik, Lebane, Žitorađa, Doljevac i Prokuplje) povređeno načelo jednakih prava i obaveza, čime je izvršena diskriminacija na osnovu mesta prebivališta prema tužiocima AA i BB, kao rezervistima sa prebivalištem u ..., koje nije navedeno u Zaključku Vlade Republike Srbije od 17.01.2008. godine. Stavom četvrtim izreke obavezana je tužena da tužiocima AA i BB isplati na ime troškova parničnog postupka svakom po iznos od 37.550,00 dinara, u slučaju docnje sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti odluke do isplate. Stavom petim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužilaca VV, mlt. GG i mlt. DD za utvrđenje diskriminacije sa sadržinom kao u stavu trećem izreke u odnosu na pokojnog ĐĐ. Stavom šestim izreke, obavezani su tužioci VV, mlt. GG i mlt. DD da naknade tuženoj troškove postupka u iznosu od 6.000,00 dinara, u slučaju docnje sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti odluke do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 908/19 od 04.04.2019. godine, stavom prvim izreke odbijena je žalba tužilaca VV, mlt. GG i mlt. DD, dok je žalba tužene delimično usvojena, a delimično odbijena, pa je presuda Višeg suda u Subotici P 47/16 od 06.12.2018. godine potvrđena u delu kojim je usvojen tužbeni zahtev tužioca BB i odlučeno o naknadi troškova postupka u odnosu na ovog tužioca za iznos od 37.550,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti, i u delu kojim je odbijen tužbeni zahtev tužilaca VV, mlt. GG i mlt. DD, a preinačena u preostalom pobijanom delu tako što je odbijen tužbeni zahtev tužioca AA za utvrđenje diskriminacije i navedeni tužilac je obavezan da tuženoj naknadi troškove postupka u iznosu od 6.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate. Stavom drugim izreke obavezan je tužilac AA da tuženoj naknadi troškove drugostepenog postupka u iznosu od 6.000,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je blagovremeno izjavila reviziju, pobijajući je u delu kojim je potvrđena prvostepena presuda u odnosu na tužioca BB iz ..., zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u granicama ovlašćenja iz člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11, 49/13-US, 74/13-US, 55/14 i 87/18 – u daljem tekstu: ZPP) i utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Navodi revidenta da je u postupku pred drugostepenim sudom učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP su paušalni, jer revident na ukazuje koje to konkretno odredbe Zakona o parničnom postupku drugostepeni sud nije primenio ili je nepravilno primenio, a da je to bilo ili je moglo biti od uticaja na donošenje zakonite i pravilne odluke. Takođe, shodno odredbi člana 407. stav 2. ZPP revizija ne može da se izjavi zbog bitne povrede predaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, zbog čega revizijski sud nije cenio navode revizije koje ukazuju na ovu bitnu povredu postupka.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac BB je bio mobilisan kao vojni obveznik i učestvovao je u ratu u periodu od 24.03.1999. godine do 22.06.1999. godine u VP ... . Pre toga bio je na odsluženju vojnog roka koji mu je istekao 01.03.1999. godine, ali je zbog ratnog stanja mobilisan na osnovu naredbe o produženju aktivnosti u vojsci. Tužilac je za vreme rata obavljao vojne zadatke na teritoriji Kosova i Metohije. U vreme ratnog stanja tužilac je imao prijavljeno prebivalište u ..., koje nije menjao. Za učešće u ratu isplaćene su mu simbolične ratne dnevnice u iznosima od 40,00 do 89,21 dinara za određeni period, ali mu iste nisu isplaćene u celosti i za ceo period učešća u ratu.

Vlada Republike Srbije je dana 17.01.2008. godine donela Zaključak br. 401-161/2008 kojim je prihvaćena informacija o potrebi obezbeđenja sredstava ostvarenih u postupku privatizacije za isplatu pomoći nerazvijenim opštinama, a da se deo sredstava ostvarenih u postupku privatizacije 2007. godine u iznosu od 2.000.000.000,00 dinara prenese u šest mesečnih rata počev od januara 2008. godine na posebne račune nerazvijenih Opština Kurušumlije, Blaca, Bojnika, Lebana, Žitorađe, Doljevca i Prokuplja, s tim što pravo na dobijanje novčane pomoći stiče svaki ratni vojni rezervista iz ovih opština koji dostavi pravnosnažnu presudu donetu na osnovu odricanja od tužbenog zahteva pred nadležnim sudovima protiv Republike Srbije, radi isplate naknade, kao i pismenu izjavu da nema daljih potraživanja po tom osnovu prema Republici Srbiji.

Kod tako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da tužilac nije učestvovao u ratu kao redovni vojnik, već kao vojni rezervista i da mu nisu u potpunosti, u skladu sa Pravilnikom o naknadi putnih i drugih troškova u Vojsci Jugoslavije („Sl. Vojni list“, br. 16/97, 16/98, 6/99 i 7/99), isplaćene ratne dnevnice za period učešća u ratu, te da je navedenim Zaključkom Vlade povređeno načelo jednakih prava i obaveza i izvršena diskriminacija tužioca na osnovu mesta prebivališta.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su nižestepeni sudovi pravilno primenili materijalno pravo kada su odlučili kao u izreci presuda.

Zabrana diskriminacije po bilo kom osnovu propisana je odredbom člana 21. Ustava Republike Srbije, uz ograničenje da se diskriminacijom ne smatraju posebne mere koje Republika Srbija može uvesti radi postizanja pune ravnopravnosti lica ili grupe lica koje su suštinski u nejednakom položaju sa ostalim građanima. Opšta zabrana diskriminacije predviđena je i članom 14. ratifikovane Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i sloboda i članom 1. Protokola 12. uz Konvenciju, a od 07.04.2009. godine i Zakonom o zabrani diskriminacije. Prebivalište je, uz državljanstvo i lično ime, atribut odnosno lično svojstvo svakog fizičkog lica, nezavisno od toga što o istom može proizvoljno odlučivati svako fizičko lice. Iako pravljenje razlike u postupanju prema nekom licu u odnosu na druga lica koja su u istoj ili sličnoj situaciji ne predstavlja uvek akt diskriminacije, sudovi osnovano nalaze da u konkretnom slučaju navedena radnja tužene, a to je isplata ratnih dnevnica u punom iznosu samo rezervistima iz navedenih sedam opština, predstavlja diskriminatorsko ponašanje prema tužiocu, jer tužena nije dokazala da je za ovakvo nejednako postupanje postojalo objektivno i razumno opravdanje.

Naime, iz sadržine Sporazuma od 11.01.2008. godine i Zaključka Vlade od 17.08.2008. godine, proizilazi da je finansijska pomoć koja je uplaćena na poseban račun sedam opština navedenih u Sporazumu, uplaćena radi isplate ratnih dnevnica ratnim vojnim invalidima i vojnim rezervistima koji su učestvovali u odbrani zemlje u toku NATO bombardovanja 1999. godine. Tačno je da opštine Kuršumlija, Lebane, Bojnik, Žitorađa, Doljevac, Prokuplje i Blace imaju status nerazvijenih opština, ali to nužno ne znači da i svi rezervisti sa prebivalištem na teritoriji ovih opština spadaju u kategoriju socijalno ugroženih lica, niti da rezervisti sa teritorije drugih opština (van opština navedenih u Sporazumu), ne spadaju u tu kategoriju lica, jer se status socijalne ugroženosti dokazuje na zakonom propisani način. Dakle, na osnovu Sporazuma od 11.01.2008. godine i Zaključka Vlade od 17.01.2008. godine izvršena je isplata ratnih dnevnica svim vojnim rezervistima sa teritorije opština Kuršumlija, Lebane, Bojnik, Žitorađa, Doljevac, Prokuplje i Blace, samo po osnovu njihovog prebivališta na teritoriji tih opština, bez prethodne provere, odnosno utvrđenje njihovog socijalnog statusa. Imajući ovo u vidu, sudovi osnovano nalaze da nije postojalo objektivno prihvatljivo opravdanje za različito postupanje tužene prilikom isplate ratnih dnevnica vojnim rezervistima samo na osnovu njihovog prebivališta. Iz navedenog proizilazi da je ovakvim postupanjem tužene izvršena diskriminacija u odnosu na vojne rezerviste koji imaju prebivalište na teritoriji drugih opština, pa između ostalog i u odnosu na tužioca, koji je bio u istoj situaciji kao i rezervisti sa teritorije navedenih sedam opština, učestvovao je u odbrani zemlje u toku NATO bombardovanja 1999. godine kao vojni rezervista i po tom osnovu ostvario pravo na isplatu ratnih dnevnica, koje su mu samo delimično isplaćene.

Neosnovani su navodi revizije kojima se ističe da se u konkretnom slučaju ne radi o diskriminaciji jer je tužilac u potpunosti ostvario pravo na isplatu ratnih dnevnica koje mu po propisima pripadaju. Naime, nižestepeni sudovi su, po nalaženju revizijskog suda, pravilno utvrdili da je tužilac diskriminisan od strane tužene jer su mu samo delimično isplaćene ratne dnevnice, odnosno tužena u postupku nije dokazala da ih je isplatila tužiocu u potpunosti u skladu sa Pravilnikom o naknadi putnih i drugih troškova u Vojsci Jugoslavije, zbog čega su sa stanovišta materijalnog prava pravilne odluke nižestepenih sudova o usvajanju tužbenog zahteva i utvrđenju diskriminacije tužioca.

Na osnovu iznetog, primenom odredbe člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Branislava Apostolović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić