U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Dobrile Strajina i Biljane Dragojević, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji su punomoćnici Olivera Jovanić, advokat iz ... i Milica Josimović Lutovac, advokat iz ..., protiv tužene Advokatske komore Vojvodine sa sedištem u ..., čiji je punomoćnik Zoran Koprivica, advokat iz ..., radi utvrđenja, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2507/17 od 10.08.2017. godine, u sednici održanoj 05.06.2019. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2507/17 od 10.08.2017. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Novom Sadu P1 28/2016 od 24.03.2017. godine stavom prvim izreke odbijen je zahtev tužioca kojim je tražio da se utvrdi da je povređen Zakon o zabrani diskriminacije i da su navodi izneti u zapisniku sa 9. sednice osnovne organizacije advokata u ... od 12.09.2005. godine i u rešenju broj ../05 od 03.12.2005. godine Advokatske komore Vojvodine u ... neistiniti. Stavom drugim izreke obavezan je tužilac da tuženoj na ime troškova postupka plati 70.500,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2507/17 od 10.08.2017. godine, stavom prvim izreke, žalba tužioca je odbijena i prvostepena presuda potvrđena. Stavom drugim izreke odbijen je zahtev tužioca za dosudu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 55/14) Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz dužnosti. Ukazivanje tužioca na bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP učinjene pred drugostepenim sudom je neosnovano, jer u postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ovog zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je od ...1987. godine do ...1989. godine bio sudija Okružnog suda u ..., a od ...1989. godine do ...2001. godine Okružni javni tužilac u ... . Tužilac je ...2005. godine tuženoj podneo zahtev za upis u Imenik advokata Advokatske komore Vojvodine. Upravni odbor tužene je na sednici održanoj 03.12.2005. godine, rešavajući o zahtevu tužioca za upis u Imenik advokata Advokatske komore Vojvodine, odbio zahtev tužioca za upis, primenom člana 4. stav 1. tačka 7. Zakona o advokaturi („Službeni list SRJ“, br.24/98, 26/98, 11/02, 17/02), člana 77. Statuta Advokatske komore Srbije i člana 12. Statuta tužene, jer je Upravni odbor većinom glasova zaključio da postupci iz njegovog dosadašnjeg rada ne daju osnova za uverenje da će se u obavljanju advokatske delatnosti pridržavati zakona, Statuta advokatske komore i Kodeksa profesionalne etike advokata. Rešenje je doneto po prethodno pribavljenom mišljenju o tužiocu od Osnovne organizacije advokata iz ..., na čijem području je tužilac, kao podnosilac zahteva za upis u imenik advokata prijavio sedište svoje advokatske kancelarije, i nakon izvršenog uvida u spise Okružnog suda u ... K 165/2000, koji su pribavljeni po službenoj dužnosti, dopis Republičkog javnog tužilaštva o osnovu za razrešenje tužioca kao Okružnog javnog tužioca u ..., izjave advokata BB i VV. U obrazloženju rešenja se navodi da je pročitano mišljenje Osnovne Organizacije advokata ... i da je ista dala negativno mišljenje o tužiocu na sednici održanoj 12.09.2005. godine, navodeći: da je neposredno učestvovao u idejno-političkoj diferencijaciji, na osnovu koje je došlo do razrešenja sudija Okružnog suda u ... i u Opštinskom sudu u ... i zamenika tužioca u Okružnom javnom tužilaštvu u ... i Opštinskom javnom tužilaštvu u ... bliže navedenih u mišljenju; da je kao Okružni javni tužilac u ... za vreme važenja ranijeg ZKP-a izdavao izričite naredbe svim zamenicima javnog tužilaštva da se ne izjašnjavaju u predmetima u kojima se vodi istraga u pogledu pritvora dok ne istekne zakonski rok trajanja pritvora, iako je istražni sudija okončao postupak istrage i na taj način uskraćivao saglasnost istražnom sudiji za ukidanje pritvora, čime je direktno kršen zakon na štetu procesuiranog lica; da se kao Okružni javni tužilac u ... javno izjašnjavao o organizaciji „GG“ i pojedinim opozicionim partijama kao terorističkim organizacijama, zastupajući tezu da je njihovim delovanjem ubijen DD, bivši predsednik ..., a da je ove stavove naročito izražavao u toku krivičnog postupka koji je vođen protiv ĐĐ, koji je u neuračunljivom stanju izvršio krivično delo ubistva DD; da je kao Okružni javni tužilac izdavao naredbe svojim zamenicima i službenicima da advokati, koji su tada branili optužene ili zastupali oštećene u predmetima iz nadležnosti Okružnog javnog tužilaštva, ne mogu da vrše uvid u predmete niti razgovaraju sa zaposlenima u tužilaštvu. Iz obrazloženja rešenja dalje sledi da je Upravni odbor tuženog prihvatio činjenice, stavove i zaključke Osnovne Organizacije advokata u ..., osim zaključka koji se odnose na pravo dostupnosti spisa javnog tužilaštva, ali da nije posumnjao u tačnost zaključka Osnovne Organizacije advokata ... iz kojih proizlazi da je tužilac, nalazeći se na odgovornoj funkciji u pravosuđu učestvovao u kreiranju kadrovske politike na osnovu političkih merila, a ne znanja, stručnosti i savesnosti sudija i tužilaca, da je takav politički, a ne pravni pristup prisutan i u stavu koji je Okružno javno tužilaštvo u ..., na čijem je se čelu tužilac nalazio, zastupalo u predmetu okrivljenog ĐĐ, kome se uporno stavljalo na teret krivično delo protiv ustavnog uređenja i bezbednosti SRJ-terorizam, iako se radilo o osobi koja nije uračunljiva i kojoj je zbog krivičnog dela ubistva izrečena mera bezbednosti obaveznog psihijatrijskog lečenja i čuvanja u zdravstvenoj ustanovi. Protiv rešenja tužene od 03.12.2005. godine bila je dozvoljena žalba Advokatskoj komori Vojvodine, u roku od 15 dana od dana dostavljanja, ali se tužilac nije koristio ovim pravnim lekom.

Tužilac tužbom traži da se utvrdi da je povređen Zakon o zabrani diskriminacije i da su neistiniti navodi izneti u zapisniku sa 9. sednice Osnovne organizacije advokata u ... održane 12.09.2005. godine i u rešenju tužene broj ../05 od 03.12.2005. godine.

S obzirom na navedeno, pravilno su odlučili nižestepeni sudovi, kada su odbili, kao neosnovan, zahtev tužioca da se utvrdi da je tužena diskriminatorski postupala prema njemu odlučujući o njegovom zahtevu za upis u Imenik advokata Advokatske komore Vojvodine.

Zakon o zabrani diskriminacije („Sl. glasnik RS“, broj 22/09) stupio je na snagu 07.04.2009. godine, zbog čega se postojanje diskriminatorskog ponašanja tužene prema tužiocu, može ceniti neposrednom primenom člana 21. Ustava Republike Srbije i Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i sloboda.

Zabrana diskriminacije predstavlja jedno od osnovnih načela Ustava Republike Srbije. Članom 21. Ustava Republike Srbije propisano je da svako ima pravo na jednaku zakonsku zaštitu od diskriminacije (stav 2.), kao i da je zabranjena svaka diskriminacija, neposredna ili posredna, po bilo kom osnovu, a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta (stav 3.).

Članom 1. Protokola 12. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, utvrđena je opšta zabrana diskriminacije u ostvarivanju svakog prava koje predviđa zakon, tako što je u stavu 1. propisano da će se svako pravo koje zakon predviđa ostvariti bez diskriminacije po bilo kom osnovu, kao npr. po rasi, boji kože, veroispovesti, političkom i drugom uverenju, nacionalnom ili društvenom poreklu, povezanosti sa nacionalnim manjinama, imovini, rođenju ili drugom statusu.

Zakonom o advokaturi („Službeni list SRJ“, br.24/98, 26/98, 11/02 I 72/02 i „Službeni list SCG“ br. 1/2003), važećem u vreme traženog upisa, propisani su uslovi za bavljenje advokaturom i to članom 3-14.

Diskriminacija predstavlja svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lica ili grupe kao i na članove njihovih porodica ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva na bilo kom osnovu (rasi, državljanstvu, nacionalnoj ili verskoj pripadnosti, jeziku, političkim ubeđenjima, polu, ...). Zaštita od diskriminacije predstavlja pravo ličnosti zagarantovano Ustavom RS i Evropskom Konvencijom za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda. Povreda bilo kog prava ličnosti, pa samim tim i vršenje diskriminacije u odnosu na neko lice ili grupu lica, uzrokuje nematerijalnu štetu, jer kod diskriminisanih lica izaziva osećaj nepravde, neravnopravnosti u odnosu na druge građane, a često i osećaj podređenosti ili osećaj građana nižeg reda, što kod njih izaziva duševne bolove, na osnovu čega su i ovlašćeni da pred sudom zahtevaju zaštitu od diskriminacije. To dalje znači da su lica koja ukazuju da je u odnosu na njih izvršena dikriminacija, u obavezi da pred sudom dokažu samo da su nejednako tretirani u odnosu na druga lica koja su u istoj ili sličnoj situaciji, dok je tužena, odnosno lice na čije se diskriminatorsko ponašanje tužbom ukazuje, dužna je da dokaže postojanje objektivnog i opravdanog razloga za različitost u postupanju (prema licima koja ukazuju da su diskriminisana). Međutim, kako iz utvrđenog činjeničnog stanja ne sledi da je tužilac nejednako tretiran u odnosu na druga lica koja su u istoj ili sličnoj situaciji koja su podnela zahtiv za upis u Imenik advokata tužene, to tužilac postupanjem tužene nije diskriminisan ni na neposredan niti na posredan način, zbog čega se revizijom neosnovano ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Suprotno navodima revizije, tužilac ni u tužbi ni tokom postupka nije učinio verovatnim da je postupanje tužene bilo diskriminatorsko odnosno da je tužena odluku o njegovom zahtevu donela imajući u vidu neko njegovo lično svojstvo.

Tužilac je tužbom tražio i da se utvrdi da su neistiniti navodi izneti u zapisniku sa 9. sednice Osnovne organizacije advokata u Novom Sadu održane 12.09.2005. godine i u rešenju tužene broj 326/05 od 03.12.2005. godine.

Pravilan je zaključak nižestepenih sudova da se tužbom ne može tražiti neistinost navoda iznetih u zapisniku sa 9. sednice Osnovne organizacije advokata u ... održane 12.09.2005. godine i u rešenju tužene broj ../05 od 03.12.2005. godine u smislu člana 194. stav 1. ZPP, već samo postojanje, odnosno nepostojanje nekog prava ili pravnog odnosa, povreda prava ličnosti ili istinitost, odnosno neistinitost neke isprave, a u skladu sa stavom 3. istog člana utvrđivanje postojanja, odnosno nepostojanja činjenice, ako je to predviđeno zakonom ili drugim propisom. Smisao navedene zakonske odredbe je u tome da tužilac sudskim putem može da traži utvrđenje pravnog odnosa kao postojećeg (pozitivna deklaratorna tužba), ali tužilac isto tako može predložiti da se utvrdi njegovo nepostojanje (negativna deklaratorna tužba). Izuzetak od pravila da se tužbom za utvrđenje može tražiti samo utvrđenje postojanja, odnosno nepostojanje nekog prava ili pravnog odnosa i povreda prava ličnosti, predstavlja utvrđivanje istinitosti odnosno neistinitosti neke isprave i utvrđivanje postojanja, odnosno nepostojanja činjenice, ako je to predviđeno zakonom ili drugim propisom. U ovom slučaju tužilac nije ... održane 12.09.2005. godine, već činjenica iznetih na sednici, čija istinitost se ne utvrđuje u parnici. Istinitost isprave treba tumačiti u smislu da li isprava potiče ili ne potiče od lica koje je označeno kao njen izdavalac, dok tužba radi utvrđivanja postojanja, odnosno nepostojanja činjenice u ovom slučaju nije predviđena zakonom ili drugim propisom. O zakonitosti pojedinačnog upravnog akta tužene, koju tužilac faktički osporava u tužbi, odlučuje se u upravnom postupku odnosno upravnom sporu, a ne u parnici, a tužilac je imao na raspolaganju delotvorna prava sredstva koja nije koristio, koja su propisana Zakonom o advokaturi.

Shodno navedenom, na osnovu člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Slađana Nakić Momirović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić