Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zorana Hadžića, predsednika veća, Mirjane Andirjašević i Dobrile Strajina, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Daliborka Marković, advokat iz ..., protiv tuženih BB iz ..., čiji je punomoćnik Svetlana Ratković, advokat iz ... i VV iz ..., radi utvrđivanja prava svojine, odlučujući o reviziji tužene BB, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2295/22 od 28.06.2023. godine, u sednici održanoj 08.08.2024. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2295/22 od 28.06.2023. godine i predmet VRAĆA drugostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 2295/22 od 28.06.2023. godine, ukinuta je presuda Osnovnog suda u Despotovcu, Sudska jedinica u Svilajncu P 623/18 od 17.06.2022. godine i presuđeno da se usvaja tužbeni zahtev tužilje AA iz ...pa se utvrđuje da je tužilja po osnovu sopstvenog učešća u sticanju ima pravo svojine na 1/2 idelanog dela stambenog objekta broj 1, površine 106 m2, u osnovi spratnosti PO+P+0 stojećeg na k.p. broj .. KO ..., 1/4 udela stambenog dela stambenog objekta broj 2, površine 88 m2, u osnovi spratnosti PO+0 stojećeg na k.p. br .. KO ..., sa pravom korišćenja pripadajućeg dela zemljišta kp broj .. koji je ukupne površine 9,61 KO ..., u površini koja služi za redovnu upotrebu navedenih objekata 1/2 udela idealnog dela poljoprivrednog objekta broj 1, površine 113 m2, u osnovi spratnosti P+0 stojećeg na kp br .. KO ... 1/2 udela idealnog dela poljoprivrednog objekta broj 2 površine 102 m2 u osnovi spratnosti P+0 stojećeg na k.p. br .. KO ..., sa pravom korišćenja pripadajućeg dela zemljišta kp br .. koji je ukupne površine 5,70 ari KO ..., u površini koja službi za redovnu upotrebu navedenih objekata, a koje nepokretnosti su upisane u ln br .. KO ..., što su tužene BB iz ... i VV iz ... dužne da priznaju i trpe da tužilja na osnovu ove presude izvrši upis utvrđenog prava svojine na svoje ime kod nadležne slubže za katastar nepokretnosti i drugim javnim knjigama (stav prvi izreke). Obavezana je tužena BB da tužilji AA iz ... na ime troškova parničnog postupka isplati 391.200,00 dinara (stav drugi izreke).

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, reviziju je blagovremeno izjavila tužena BB, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja, pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 10/23) i utvrdio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja se venčala sa sada pokojnim suprugom GG 1962. godine i došla u domaćinstvo, koje su činili njegov deda DD (koji je preminuo 1971. godine) roditelji ĐĐ (koji je preminuo 1980. godine) i EE (koja je preminula 1994. godine), sestre ŽŽ i ZZ i GG, da se sestra ZZ udala iste godine i napustila porodičnu zajednicu, a sestra ŽŽ je 1969. godine otišla u Nemačku, udala se 1977. godine i tada napustila porodičnu zajednicu. Tužilja je sa pokojnim GG dobila dve ćerke, tuženu BB rođenu 1963. godine, koja je napustila porodično domaćinstvo 1987. godine i tuženu VV rođenu 1965. godine koja je napustila domaćinstvo 1991. godine. Tužilja je bila zaposlena u apoteci u periodu od 12.11.1981. godine do 13.10.1982. godine, zatim u preduzeću „Voćar“ u periodu od 01.07.1985. godine do 30.09.2001. godine. Tužilja je svojim radom u domaćinstvu i u poljoprivredi u nadnicama doprinela u sticanju sredstava od kojih su izgrađene predmetne nepokretnosti, a i svojim fizičkim angažovanjem u izgradnji predmetnih objekata. Suprug tužilje GG je bio zaposlen u preduzeću „Napredak“ i podizao kredita radi izgradnje predmetnih objekata. Zaostavština tužiljinog svekra, sada pokojnog ĐĐ, bivšeg iz ... raspravljana je rešenjem 15.12.1980. godine, i na njegovoj zaostavštini oglašeni su kao naslednici njegova supruga EE 3/4 udela i GG sa 1/4 udela na celokupnoj zaostavštini.

Suvlasnička zajednica koja je zasnovana rešenjem o nasleđivanju O 243/80 od 19.12.1980. godine je raskinuta poravnanjem zaključenim pred Opštinskim sudom u Svilajncu R 193/82 od 18.06.1982. godine kojim je utvrđeno isključivo pravo svojine GG na kp br .. pod teretom doživotnog plodouživanja u korist protivnika predlagača EE i na 1/2 udela od kp br .., a EE je utvrđeno pravo svojine na kp br .., .., .., .., .., .., .. i 1/2 udela od kp br .. . EE je pokrenula parnicu u predmetu Opštinskog suda u Svilajncu P 335/89 radi raskida prethodno zaključenog poravnanja od 18.06.1982. godine i po srpovedenom postupku je doneta pravnosnažna presuda P 335/87 od 27.08.1987. godine, kojim je odbijen tužbeni zahtev. Nakon smrti EE, tužiljin suprug sada pokojni GG je protiv svojih sestara ZZ i ŽŽ pokrenuo postupak pred Opštinskim sudom u Svilajncu u predmetu P 114/94 radi redukcije zaveštanja pokojne EE. U tom predmetu su stranke zaključile poravnanje 21.12.1995. godine, kojim je GG utvrđeno pravo svojine po osnovu nasleđa na nužnom delu iza smrti svoje majke EE, na delu katastarske parcele .. i .. KO ... i to na novoformiranoj katastarskoj parceli .. u površini od 5,70 ari. Suprug tužilje GG (koji je preminuo ...2010. godine) sačinio je zaveštanje pred Opštinskim sudom u Svilajncu u predmetu 3R 76/02 od 21.02.2002. godine, u kome je između ostalog navedeno da ostavilac putem zaveštanja svojoj supruzi AA priznaje pravo svojine sa udelom od 50% po osnovu sticanja na predmetnim parcelama sa svim objektima na njima, te joj u nasleđe ostavlja svoj udeo u sticanju. U predmetu Osnovnog suda u Jagodini – Sudska jedinica Svilajnac II-4 O 2196/2010 na zapisniku od 17.03.2011. godine proglašeno je zaveštanje pokojnog GG u prisustvu svih naslednika odnosno tužilje i tuženih, a predmetni ostavinski postupak je prekinut i zakonski naslednik BB upućena na parnicu radi utvrđivanja obima zaostavštine pokojnog GG i utvrđivanje da je njoj povređen nužni nasledni deo zaveštanjem pokojnog GG, sastavljenim pred Opštinskim sudom u Svilajncu R 76/02 od 21.02.2002. godine i da ono ne proizvodi pravno dejstvo, a koja je i pokrenula parnicu pred Osnovnim sudom u Jagodini – Sudska jedinica u Svilajncu u predmetu P 882/11, Postupak u toj parnici je prekinut do pravnosnažnog okončanja predmetne parnice, kao prethodnog pitanja. Na kp .. i kp .. izgrađeni su svi sporni objekti sa opisanim objektima i površinama a predmetne nepokretnosti u javnoj knjizi upisane su kao vlasništvo pokojnog GG. Utvrđeno je da na katastarskoj parceli .. nalaze dva objekta i to stambeni objekat broj 1, koji je započet gradnjom 1967. godine i pomoćni objekat broj 2, da se na kp br .. nalaze štala i poljoprivredni objekat, utvrđeni su položaj objekata i utvrđena je građevinska vrednost sa oduzetom amortizacijom objekata u iznosu od 3.697.916,20 dinara.

Iz ovako utvrđenog činjeničnog stanja drugostepeni sud je zaključio da je tužilja po pravnom osnovu sticanja u braku postala suvlasnik u ½ dela opisanih nepokretnosti i usvojio tužbeni zahtev tužilje u celosti.

Vrhovni sud ne može prihvatiti pravni zaključak drugostepenog suda, jer nije zasnovan na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Odredbom člana 195. Porodičnog zakona propisano je da imovina koju su zajedno sa supružnicima odnosno vanbračnim partnerima stekli radom članovi njihove porodice u toku trajanja zajednice života u porodičnoj zajednici predstavlja njihovu zajedničku imovinu. Članovima porodice smatraju se krvni, tazbinski, adoptivni srodnici supružnika odnosno vanbračnih partnera koji zajedno sa njima žive. Na imovinske odnose članova porodične zajednice shodno se primenjuju odredbe ovog zakona o imovinskim odnosima supružnika, osim odredbe člana 176.stav 2. (upisivanje u javni registar) i člana 180.stav 2. (pretpostavka o jednakim udelima).

Odredbom člana 168. stav 2. Porodičnog zakona propisano je da imovina koju je supružnik stekao u toku trajanja braka deobom zajedničke imovine odnosno nasleđem, poklonom ili drugim pravnim poslom kojim se pribavljaju isključivo prava predstavlja njegovu posebnu imovinu.

Odredbom člana 171.stav 1. Porodičnog zakona propisano je da imovina koju su supružnici stekli radom u toku trajanja zajednice života u braku predstavlja njihovu zajedničku imovinu.

Odredbom člana 180. stav 2. Porodičnog zakona propisano je da se pretpostavlja da su udeli supružnika u zajedničkoj imovini jednaki.

Po stanovištu Vrhovnog suda, zbog pogrešne primene materijanog prava drugostepeni sud je propustio da utvrdi činjenice koje su od značaja za pravilnu primenu materijalnog prava. Nepokretnosti, zemljište sa izgrađenim objektima, obuhvaćene tužbenim zahtevom nalaze se na k.p. broj .. KO ..., k.p. .. KO ... i upisane su u javnim knjigama na imenu sada pokojnog GG, supruga tužilje i oca tuženih. GG je zaveštanjem priznao tužilji pravo svojine, na predmetim parcelama, sa udelom od 50% po osnovu njenog sticanja na predmetnim parcelama sa svim objektima na njima, a u nasleđe joj ostavio svoj udeo u sticanju. Drugostepeni sud je propustio da utvrdi po kom osnovu je pok. GG stekao predmetne parcele. Predmetne nepokretnosti su u svojini GG od razvrgnuća suvlasničke zajednice sa majkom (zasnovane rešenjem o nasleđivanju iza oca ĐĐ) u postupku R 193/82 od 18.06.1982. godine i od zaključenja sudskog poravnanja sa sestrama u parnici za utvrđivanje prava svojine po osnovu prava na nužni deo iza smrti majke EE (parcela .. ko ...). Iz izvedenih dokaza proizlazi da su pok. GG i AA imovinu sticali radom. Drugostepeni sud nije raspravio da li su predmetnu imovinu oni stekli radom, pa joj je on zaveštanjem priznao udeo u ½ dela, a u nasleđe zaveštanjem ostavio svoj udeo, ili je pak on tu imovinu stekao nasleđem iza oca i majke, što bi prestavljalo njegovu posebnu imovinu. Tužba je zasnovana na navodima da je tužilja radom učestvovala u sticanju predmetne imovine i da je po tom pravnom osnovu stekla imovinu, ali su o tome izostala činjenična utvrđenja. Osnovano se u reviziji navodi da nije raspravljen pravni osnov sticanja predmetnih nepokretnosti, jer tužilji pripada po osnovu sticanja u braku ½ dela imovine koju su oni kao supružnici stekli, a po osnovu nasleđa iz zaveštanja ½ dela udela pok. GG. Ovo stoga, što mu je deo imovine pripao po pravnom osnovu sticanja u porodičnoj zajednici, a deo po pravnom osnovu nasleđivanja iza oca i majke, što čini njegovu posebnu imovinu.

U ponovljenom postupku drugostepeni sud će ceniti navedene primedbe i doneti zakonitu odluku.

Iz svega iznetog, Vrhovni sud je odlučio na osnovu odredbe člana 416.stav 2. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Zoran Hadžić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković