U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Gordane Komnenić, predsednika veća, dr Ilije Zindovića i Marije Terzić, članova veća, u parnici tužioca- provituženog AA iz .., Opština ..., čiji je punomoćnik Miroslav Lazić, advokat iz ..., protiv tužene-protivtužilje BB iz ..., Opština ..., čiji je punomoćnik Marina Ristić, advokat iz ..., radi vršenja roditeljskog prava po tužbi i vršenja roditeljskog prava i izdržavanja po protivtužbi, odlučujući o reviziji tužioca- protivtuženog, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž2 233/23 od 13.07.2023. godine, u sednici održanoj 10.01.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužioca-protivtuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž2 233/23 od 13.07.2023. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Negotinu P2 111/22 od 14.12.2022. godine, stavom 1. izreke, zajednička maloletna deca stranaka, mal. VV, rođen ... godine i mal. GG, rođena ... godine, povereni su tuženoj-protivtužilji kao majci na samostalno vršenje roditeljskog prava. Stavom 2. izreke, obavezan je tužilac-protivtuženi da na ime svog dela doprinosa u izdržavanju maloletne dece mesečno plaća i to za sina VV iznos od po 11.000,00 dinara i za ćerku GG iznos od po 9.000,00 dinara na račun zakonske zastupnice majke BB počev od dana podnošenja tužbe 22.06.2022. godine pa ubuduće dok postoji zakonska obaveza, svakog 01-og do 10-og u mesecu za tekući mesec sa zakonskom zateznom kamatom na navedene iznose počev od dana dospeća svake pojedinačne obaveze do isplate. Stavom 3. izreke, uređen je način održavanja ličnih odnosa i kontakata maloletne dece sa tužiocem-protivtuženim kao ocem, na taj način što bi se viđanje odvijalo svakog trećeg i petog vikenda u mesecu u periodu od petka od 18 časova do nedelje do 19 časova, kao i svake srede u nedelji u periodu od 16 od 19 časova, kada bi otac preuzimao decu sa adrese stanovanja majke i na isto mesto ih vraćao. Deca će provoditi sa roditeljima naizmenično svaki drugi rođendan, Novu godinu, Božić i Uskrs, počevši od majke. Krsnu slavu oca deca će provoditi u očevom domaćinstvu, a roditeljima se ostavlja mogućnost daljeg dogovora van predloženog modela koji će biti u najboljem interesu dece. Stavom 4. izreke, odlučeno je da se parnični troškovi ne dosuđuju.

Apelacioni sud u Nišu je, presudom Gž2 233/23 od 13.07.2023. godine, odbio kao neosnovanu žalbu tužioca-protivtuženog i potvrdio presudu Osnovnog suda u Negotinu P2 111/22 od 14.12.2022. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac-protivtuženi je izjavio blagovremenu reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 10/23) i člana 202. Porodičnog zakona („Službeni glasnik RS“, br. 18/2005... 6/2015) i ocenio da je revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti, a ni druge bitne povrede propisane odredbom člana 374. stav 1. ZPP, na koje revident neosnovano ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, stranke su od 2014. godine bile u vanbračnoj zajednici u kojoj su dobili dvoje maloletne dece i to sina VV rođenog ... godine i ćerku GG rođenu ... godine. Do prestanka njihove zajednice života, koja je usledila neposredno po otpočinjanju ovog postupka, stranke su sa decom živele u zajedničkom domaćinstvu sa roditeljima i babom tužioca-protivtuženog. Tužena- protivtužilja po napuštanju zajednice sa decom živi u zajedničkom domaćinstvu sa svojim ocem, u njihovoj porodičnoj kući, koja se nalazi u istom mestu. Tužilac- protivtuženi je rođen ... godine. Sve vreme je zaposlen kao ... i ostvaruje redovne mesečne prihode, a bavi se i poljoprivrednom proizvodnjom i to uzgojem ..., pa po tom osnovu ostvaruje dodatne prihode. Kao ... angažovan je i na ... koje se dodatno plaćaju. Roditelji tužioca-protivtuženog i njegova baba takođe imaju svoja primanja. Tužena- protivtužilja je rođena ... godine. Za vreme trajanja zajednice života stranaka, nije bila zaposlena, a po prestanku te zajednice, zaposlila se na određeno vreme i ostvaruje zaradu od po 50.000,00 dinara mesečno. Otac tužene-protivtužilje je penzioner. Novčano je pomažu majka i sestra koje žive i rade u inostranstvu. Na predlog organa starateljstva, po prestanku zajednice stranaka, regulisano je održavanje ličnih odnosa dece sa tužiocem-protivtuženim tako što su deca polovinu nedelje provodila kod majke, a drugu polovinu kod oca. Sin stranaka, mal. VV je u međuvremenu krenuo u ... razred osnovne škole. Ima potrebe za odećom, obućom, hranom i knjigama. Mal. GG još ne ide u školu, a ima potrebe za obućom, odećom i hranom. Ni tužilac-protivtuženi, ni tužena-protivtužilja nemaju obavezu izdržavanja drugih lica. Prema nalazu i mišljenju centra za socijalni rad, oba roditelja poseduju adekvatne roditeljske kapacitete i prepoznaju potrebe dece i iste zadovoljavaju u skladu sa svojim mogućnostima, a uz pomoć članova svojih porodica porekla. Tokom trajanja zajednice majka je uglavnom bila usmerena na negu i brigu oko dece, dok je otac uglavnom bio odsutan zbog posla. Majka je vodila decu kod lekara i na zakazane sistematske preglede, a u vršenju radnih zadataka u pripremnom predškolskom programu sina, majka je bila primarna i podsticajna figura, pomagala mu i odlazila na zajedničke radionice. Oba roditelja poseduju adekvatne uslove u smislu prostora za stanovanje, koji su adekvatno opremljeni potrebnim stvarima za domaćinstvo. Po mišljenju organa starateljstva, majka adekvatno prepoznaje i zadovoljava razvojne potrebe svoje dece, aktivno je sve vreme učestvovala u brizi, nezi i vaspitanju maloletne dece te je u interesu dece da se povere njoj na dalje staranje. Centar je dao predlog da se kontakt dece sa ocem odvija svakog prvog, trećeg i petog vikenda u mesecu od petka od 18 časova do nedelje do 19 časova, kao i svake srede u nedelji od 16 od 19 časova, da deca provode sa roditeljima naizmenično svaki drugi rođendan, Novu godinu, Božić i Uskrs, da krsnu slavu oca deca provode u njegovom domaćinstvu, a roditeljima se ostavlja mogućnost daljeg dovora van predloženog modela koji će biti u najboljem interesu deteta.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su odlučili da maloletnu decu parničnih stranaka povere majci koja će samostalno vršiti roditeljsko pravo, odredili su predloženi model viđanja mal. dece sa ocem i obavezali oca da doprinosi izdržavanju maloletne dece u redovnim mesečnim iznosima.

Po oceni Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 3. stav 1. Konvencije Ujednjenih nacija o pravima deteta („Službeni list SFRJ“-međunarodni ugovori, br. 15/90 i „Službeni list SRJ“ – Međunarodni ugovori, br. 4/96, 2/97), propisano je da u svim aktivnostima koje se tiču dece, od primarnog značaja je interes deteta, bez obzira na to da li ih sprovode javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela.

Prema odredbi člana 6. stav 1. Porodičnog zakona, svako je dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču dece. Dete ima pravo da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi, na osnovu odredbe člana 61. stav 1. istog zakona. Prema odredbi člana 266. stav 1. tog zakona, u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje, odnosno lišenje roditeljskog prava, sud je uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta.

Prema odredbi člana 270. Porodičnog zakona, pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili o vršenju, odnosno lišenju roditeljskog prava, sud je dužan da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima.

Najbolji interes deteta je pravni standard koji čine nekoliko elemenata procene i to: uzrast i pol deteta, njegove želje i osećanja, kao i emotivne potrebe. Odlučivanje u skladu sa najboljim interesom deteta podrazumeva donošenje odluke na način na koji bi dete za sebe odlučilo, kada bi za to bilo sposobno.

Odredba člana 77. Porodičnog zakona propisuje uslove za samostalno vršenje roditeljskog prava. Stavom 3. ove odredbe, propisano je da jedan roditelj vrši sam roditeljsko pravo na osnovu odluke suda kada roditelji ne vode zajednički život, a nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava.

Odredbom člana 61. stav 1. Porodičnog zakona, propisano je da deta ima pravo da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi.

U konkretnom slučaju, i po oceni Vrhovnog suda, u najboljem interesu dece je da budu poverena na samostalno vršenje roditeljskog prava majci, imajući u vidu utvrđeno činjenično stanje, kao i izveštaj organa starateljstva. Pobijana presuda doneta je u skladu sa napred navedenim odredbama Porodičnog zakona, kao i člana 3. stav 1. Konvencije o pravima deteta. Nasuprot revizijskim navodima, pravilno su postupili nižestepeni sudovi kada su prihvatili nalaz i stručno mišljenje organa starateljstva, s obzirom da je isti dat na osnovu svestrane analize porodične situacije parničnih stranaka i primenom stručnih metoda koje organ starateljstva treba da primeni.

Takođe je pravilna odluka o uređenju i načinu održavanja ličnih odnosa dece sa ocem. Po oceni ovog suda, način održavanja ličnih odnosa, određen u skladu sa izveštajem organa starateljstva, u skladu je sa najboljim interesom dece, a u vezi sa njihovim pravom da održavaju odnose sa roditeljem sa kojim ne žive. Pritom se neosnovano revizijom ukazuje da model viđanja nije precizno određen, već da je prepušten dogovoru roditelja, a kog dogovora ne može biti, budući da je ovaj model određen u svim potrebnim elementima a roditeljima je samo ostavljena mogućnost da ga sporazumno eventualno prošire.

Pravilna je i odluka o izdržavanju dece, s obzirom na to da dosuđeni iznosi odgovaraju mogućnostima tužioca-protivtuženog i potrebama maloletne dece, kao primalaca izdržavanja, posebno imajući u vidu visinu minimalne sume izdržavanja koja je u trenutku presuđenja iznosila 40.442,00 dinara.

Iz navedenih razloga, na osnovu člana 414. ZPP doneta je odluka kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Gordana Komnenić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić