Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Dragane Marinković i Branka Stanića, članova veća, u parnici tužilaca AA iz ... i BB iz ..., čiji su zajednički punomoćnici Zoran Ristić i Aleksandar Ćirić, advokati iz ..., protiv tuženih Grada Novog Sada i JP Zavoda za izgradnju grada u likvidaciji iz Novog Sada, čiji je zajednički punomoćnik Pravobranilaštvo grada Novog Sada, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tuženih izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1484/19 od 04.04.2019. godine, u sednici održanoj dana 07.04.2021. godine, doneo je

R E Š E NJ E

USVAJA SE revizija tuženih, UKIDAJU SE presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1484/19 od 04.04.2019. godine i Višeg suda u Novom Sadu P 206/16 od 09.08.2017. godine i predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Novom Sadu P 206/16 od 09.08.2017. godine, stavom prvim izreke, tuženi su obavezani da tužiocima solidarno isplate iznos od po 17.025.922,99 dinara odnosno ukupno 34.051.845,99 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.08.2017. godine pa do isplate. Stavom drugim izreke, dosuđuju se u javnu svojinu tuženog Grada Novog Sada kat. parcela ... površine 1247m² njiva prve klase i kat, parcela ... površine 63m² njiva prve klase, u prirodi neizgrađeno gradsko građevinsko zemljište upisano u LN ... KO ... u ulici ... u ..., što su parnične strane dužne trpeti. Stavom trećim izreke, tuženi su obavezani da tužiocima na ime naknade troškova postupka solidarno isplate iznos od 1.053.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od presuđenja do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1484/19 od 04.04.2019. godine, prvostepena presuda je preinačena u delu kojim su tuženi obavezani na isplatu zakonske zatezne kamate na dosuđeni iznos naknade parničnih troškova, tako što je odbijen zahtev tužilaca za ovu isplatu za period od 09.08.2017. godine do dana izvršnosti presude. U preostalom delu prvostepena presuda je potvrđena, a tuženi obavezani da tužiocima na ime naknade troškova po pravnim lekovima solidarno isplate iznos od 285.000,00 dinara.

Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi su blagovremeno izjavili zajedničku reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane presude na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana zbog pogrešne primene materijalnog prava, usled čega je činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno.

Donošenjem pobijane presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a razlozi revizije ne sadrže činjenice iz kojih bi se moglo utvrditi koje su to bitne povrede učinjene donošenjem pobijane presude, na koje se paušalo ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su počev od 2013. godine suvlasnici sa po ½ idealnih delova na kat. parcelama broj ... njiva prve klase u površini od 12a 47m² i broj ... njiva prve klase u površini 63m² upisanih u LN br. ... KO ..., koje se nalaze u ulici ... Ovo zemljište tužioci su nasledili iza pokojne majke VV kojoj je ono bilo oduzeto na osnovu člana 39. Zakona o nacionalizaciji najamnih zgrada i građevinskog zemljišta, kada je prešlo u društvenu svojinu, sa priznatim pravom korišćenja zemljišta u korist VV kao ranijeg vlasnika. Rešenjem nadležnog organa uprave od 27.03.2007. godine utvrđeno je da ovde tužioci imaju pravo korišćenja na navedenim katastarskim parcelama. Tužioci su ostvarili upis svog prava svojine na ovim katastarskim parcelama rešenjem od 26.07.2013. godine po njihovom zahtevu za konverziju prava korišćenja u pravo svojine. Ovo zemljište se nalazi u građevinskom reonu na osnovu Odluke o sprovođenju generalnog urbanističkog plana Novog Sada („Službeni list Sreza Novi Sad“ broj 26 od 01.11.1963. godine) u zoni koja je planom namene namenjena za izgradnju osnovne škole (na površini između ulica ... i ...) i to parcela broj ..., a parcela broj ... na javnoj površini koja je namenjena za regulaciju ulice .... Obe ove katastarske parcele nalaze se u naselju ... i predstavljaju neizgrađeno građevinsko zemljište, a u prirodi su zapuštene i zarasle u rastinje. Tužioci su se januara 2014. godine obratili prvotuženom sa zahtevom za dodelu zamenskih parcela na istoj lokaciji radi izgradnje višestambenog objekta, koji zahtev im je odbačen jer u konkretnom slučaju nije utvrđen javni interes za eksproprijaciju ovih katastarskih parcela. Prethodno su se decembra 2013. godine obraćali drugotuženom sa zahtevom za rešavanje imovinskih odnosa na koji im je odgovoreno da nisu obezbeđena finansijska sredstva za isplatu pravične naknade i da ovo javno preduzeće nema raspoloživi fond zemljišta koje bi dodelio u zamenu. Na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka utvrđena je tržišna vrednost predmetnih kat. parcela na dan 01.08.2017. godine, koja za ukupnu površinu od 1310m² obe katastarske parcele ... i ... iznosi ukupno 34.051.845,93 dinara, što odgovara i prosečnoj tržišnoj vrednosti katastarskih parcela na bitno sličnoj lokaciji na kojoj bi bila dozvoljena gradnja stambenih objekata.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev tužilaca nalazeći da su njihova svojinska prava na navedenim katastarskim parcelama ograničena usled postojanja urbanističkih planova kojima je planirana izgradnja osnovne škole i regulacija ulice, na koji način su tužioci onemogućeni da u punom obimu ostvaruju svoja svojinska ovlašćenja na zemljištu čiji su vlasnici, u smislu odredbi članova 3. stav 1, 4. stav 1. i 8. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Zaključujući takođe da su usled postojanja navedenog urbanističkog plana ograničena prava tužilaca na mirno uživanje imovine na osnovu člana 1. Protokola 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava (EKLJP), zbog čega im pripada tržišna naknada navedenih katastarskih parcela u utvrđenoj visini.

Ocenio je da je u konkretnom slučaju reč o faktičkom ograničenju stvarnih prava sopstvenika zemljišta, do kakvog ograničenja prava može doći, ali samo u slučaju da je ono zasnovano na zakonu, da je u opštem - javnom interesu pod uslovima propisanim zakonom i da postoji pravična ravnoteža između opšteg interesa i interesa pojedinaca. Međutim, našao je da ta ravnoteža nije postignuta jer tužioci trpe svojinska ograničenja usled nečinjenja nadležnih organa tuženih koji ništa nisu preduzeli da im obezbede drugu odgovarajuću nepokretnost na kojoj bi gradnjom mogli da reše svoje stambeno pitanje, niti su im isplatili odgovarajuću novčanu naknadu.

Drugostepeni sud je prihvatio izloženo pravno stanovište prvostepenog suda, uz dodatnu argumentaciju da je u ovom slučaju došlo do ograničenja prava tužilaca na mirno uživanje imovine suprotno članu 1. Protokola 1 uz EKLJP i članu 58. Ustava RS a koje je proisteklo iz smanjene mogućnosti raspolaganja svojom imovinom tokom dugog vremenskog perioda od oko 54 godine usled neprivođenja zemljišta nameni od strane nadležnih organa tuženih (računajući od donošenja generalnog urbanističkog plana). Smatrajući da je na taj način izostalo uspostavljanje pravične ravnoteže između zahteva od opšteg interesa i zaštite prava tužilaca, čiji prekomerni teret trpe tužioci zbog izostatka bilo kakve naknade. Ovo s obzirom na to da počev od izrade generalnog urbanističkog plana Novog Sada od 01.11.1963. godine nije dozvoljena izgradnja objekata na predmetnoj lokaciji jer se od tada predmetne parcele nalaze u građevinskom reonu u zoni namenjenoj za izgradnju osnovne škole i regulaciju ulice, a imajući u vidu da se prema Zakonu o urbanističkom i regionalnom prostornom planiranju („Službeni list SRS“ broj 30/65) koji je važio u vreme donošenja GUP-a, bez prethodne izmene prostornog plana ne mogu odobravati lokacije za izgradnju građevinskih objekata na području na kome važi prostorni plan ako to nije u skladu sa generalnim urbanističkim planom. Na taj način je došlo do ograničenja prava tužilaca na mirno uživanje imovine zbog nemogućnosti raspolaganja svojom imovinom tokom dugog vremenskog perioda usled toga što parcele nisu privedene nameni, a nisu ni faktički eksproprisane.

Izloženo pravno stanovište nižestepenih sudova se za sada ne može prihvatiti, s obzirom da su tužioci od 2013. godine upisani u javnoj knjizi kao (su)vlasnici predmetnih katastarskih parcela, čime su stekli mogućnost da se na osnovu Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br. 72/09, ... sa izmenama) obrate nadležnom organu prvotuženog za urbanizam radi izmene planskog dokumenta. Tužioci su pre toga od 2007. godine bili korisnici istih katastarskih parcela koji su u tom svojstvu kao zainteresovana lica mogli da se shodno članovima 55. i 56. tada važećeg Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br. 47/2003, sa izmenama) obrate istom organu sa zahtevom za izmenu urbanističkog plana, te da se izmene urbanistički uslovi i skinu ograničenja iz planskog dokumenta donetog još 1963. godine.

U konkretnom slučaju je izostalo utvrđenje ovih činjenica: da li su se tužioci ikada obraćali nadležnom organu tuženog Grada Novog Sada sa ovakvim zahtevima, odnosno da li su ikada počev od 2007. godine podnosili zahtev za izdavanje dozvole za gradnju.

Pored toga, predmetne katastarske parcele po nameni jesu gradsko zemljište, ali su one u svojini tužilaca, zbog čega su u slobodnom prometu i tužioci njima mogu da raspolažu. Tužioci su prethodno bili korisnici ovih katastarskih parcela a prema članu 84. stav 4. ranije važećeg Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br. 47/2003, sa izmenama) pravo korišćenja je bilo u prometu, pa su mogli da raspolažu svojom imovinom. U tom smislu je ostalo neutvrđeno da li su tužioci hteli i pokušavali da prodaju ove katastarske parcele i koliko je ponuđena cena iznosila, odnosno da li je zbog postojanja navedenog generalnog urbanističkog plana došlo do umanjenja tržišne kupoprodajne cene ovih katastarskih parcela, a radi ocene osnova za traženu naknadu štete.

Sve ukazane činjenice su od značaja za ocenu opravdanosti tereta koji vlasnici imovine trpe zbog smanjene mogućnosti raspolaganja zemljištem uz izostanak bilo kakve naknade, odnosno da li je mešanje u prava tužilaca na neometano uživanje imovine suprotno članu 1. Protokola 1 uz EKLJP.

Kako odluka o troškovima spora zavisi od ishoda odluke o glavnoj stvari, to je i ona ukinuta.

Iz izloženog razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci na osnovu člana 416. stav 2. ZPP.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić