U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Dragane Marinković i Ivane Rađenović, članova veća, u parnici tužioca „Sigma“ DOO Priština PJ „Sigma“ Niš, sa sedištem u Nišu, koga zastupa punomoćnik Sonja M. Aracki, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, Ministarstvo pravde, koju zastupa Državno pravobranilaštvo Beograd, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužioca, izjavljenoj pritiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 3723/20 od 04.02.2021. godine, u sednici održanoj 01.02.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 3723/20 od 04.02.2021. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P 11620/2018 od 21.11.2019. godine, stavom prvim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se tužena obaveže da tužiocu isplati na ime naknade materijalne štete 403.857,40 dinara na ime glavnog duga sa zakonskom zateznom kamatom od 16.05.1996. godine do isplate, iznos od 30.659,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 16.05.1996. godine do isplate, kao i iznos od 23.362.211,65 dinara na ime glavnog duga sa zakonskom zateznom kamatom od 02.04.2018. godine do isplate i iznos od 1.850,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 22.07.1997. godine do isplate. Stavom drugim izreke, tužilac je obavezan da tuženoj naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 76.500,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 3723/20 od 04.02.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i potvrđena prvostepena presuda. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan zahtev tužioca za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka učinjenih pred drugostepenim sudom i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 18/20) i utvrdio da revizija tužioca nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Bitna povreda postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, na koju se navodima revizije ukazuje nije propisana kao revizijski razlog u smislu člana 407. stav 1. tačka 2. tog zakona, dok je ukazivanje revidenta na bitne povrede iz člana 374. stav 1. u vezi člana 396. stav 1. ZPP neosnovano jer je drugostepeni sud ocenio bitne žalbene navode i naveo razloge koje je uzeo u obzir po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnom i izvršnom presudom Privrednog suda u Kraljevu P 2210/97 od 23.01.1998. godine, delimično je usvojen tužbeni zahtev tužioca PP „Sigma“ iz Prištine i obavezan tuženi Rudarsko-metalurško hemijski kombinat „Trepča“ DD Kosovska Mitrovica, pravni sledbenik DP Rudnik olova i cinka „Suva ruda“ Raška, da tužiocu na ime štete isplati iznos od 403.857,40 dinara, sa kamatom po Zakonu o visini stope zatezne kamate od 16.05.1996. godine do isplate, kao i da plati troškove postupka u iznosu od 30.659,00 dinara. Na osnovu ove presude i na predlog izvršnog poverioca od 11.10.1999. godine, Privredni sud u Beogradu je rešenjem o izvršenju I 2247/99 od 05.11.1999. godine, dozvolio izvršenje radi naplate navedenog duga sa troškovima postupka, te je naloženo ZOP NBJ Filijala Stari Grad da odmah po prijemu rešenja sa žiro računa dužnika skine iznos za koji je izvršenje određeno i isplati na žiro račun poverioca, a ukoliko nema sredstava na žiro računu dužnika izvršenje će se sprovesti popisom, procenom, plenidbom i prodajom pokretnih stvari dužnika do konačnog namirenja potraživanja i uplate na žiro račun poverioca. Ovo rešenje je dostavljeno ZOP – NBJ dana 13.11.1999. godine, a prema izveštaju Narodne banke Srbije od 14.02.2018. godine, navedeno rešenje se ne nalazi u sistemu prinudne naplate. Prema izveštaju Privrednog suda u Beogradu, uvidom u evidenciju izlučenih predmeta iz arhive navedeni izvršni predmet je uništen u redovnom postupku izlučivanja nepotrebnog registarskog materijala.

Presudom Privrednog suda u Prištini P 1308/96 od 07.10.1996. godine, koja je postala pravnosnažna 22.07.1997. godine, usvojen je tužbeni zahtev tužioca PP „Sigma“ iz Prištine i obavezan je tuženi RMHK „Trepča“ iz Kosovske Mitrovice da tužiocu isporuči 101,483 tone olova finoće 99,99%, kao i da isplati iznos od 1.850,00 dinara na ime troškova parničnog postupka. Po predlogu za izvršenje od 31.05.2001. godine, Privredni sud u Beogradu se rešenjem I 1472/01 od 27.07.2001. godine oglasio mesno nenadlženim za odlučivanje po predlogu za izvršenje i predmet je ustupio Privrednom sudu u Kraljevu. Privredni sud u Prištini sa sedištem u Kraljevu je doneo rešenje I 87/01 od 06.09.2001. godine, kojim je prekinuo izvršni postupak u predmetu izvršnog poverioca PP društva „Sigma“ Priština protiv izvršnog dužnika RMHK „Trepča“ Zvečan sa obrazloženjem da je sedište dužnika na području Kosova i Metohije koje je zbog vanrednih događaja odsečeno od suda i da sud nije u mogućnosti da preduzme potrebne pravne radnje. Trgovinski sud u Prištini sa sedištem u Kraljevu prestao je sa radom 31.12.2009. godine, a nakon toga, predmeti koji su bili u toku preuzeti su od Privrednog suda u Kraljevu, isti su dobili nove brojeve i nastavljeni su započeti postupci. Prilikom primopredaje nerešenih predmeta konstatovano je da su predata samo tri nerešena predmeta ali ne i predmet I 87/2001, a u arhivi Privrednog suda Priština sa sedištem u Kraljevu nije pronađen spis I 87/2001, niti bilo kakva beleška o kretanju predmeta.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su odbili tužbeni zahtev kao neosnovan, nalazeći da ne postoji osnov odgovornosti tužene za štetu zbog nezakonitog ili nepravilnog rada organa, budući da su sudovi u navedenim postupcima izvršenja postupali u skladu sa odredbama tada važećeg Zakona o izvršnom postupku. Pored toga po Uredbi broj 1999/1 UNMIK od 25.07.1999. godine, sva zakonodavna i izvršna vlast koja se odnosi na Kosovo uključujući i upravljanje pravosuđem je poverena UNMIK-u, pa tako Republika Srbija ne može biti odgovorna za sprovođenje izvršenja koje se moralo sprovesti prema sedištu dužnika na teritoriji Kosova i Metohije. Kako nema nezakonitog, odnosno nepravilnog rada organa tužene prilikom postupanja u navedenim izvršnim postupcima, to je neosnovano pozivanje tužioca na član 1. Protokola 1. uz Evropsku konvenciju (pravo na imovinu), član 6. (pravo na pravično suđenje), član 14. (zabrana diskriminacije), član 13. (pravo na delotvorni pravni lek) i član 17. (zabrana zloupotrebe prava) Evropske konvencije.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, pravilno su nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo odbijajući tužbeni zahtev za naknadu štete.

Svako ima pravo na naknadu materijalne ili nematerijalne štete koju mu nezakonitim ili nepravilnim radom prouzrokuje državni organ, imalac javnog ovlašćenja, organ autonomne pokrajine ili organ jedinice lokalne samouprave po članu 35. stav 2. Ustava Republike Srbije. Prema članu 172. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, pravno lice odgovara za štetu koju njegov organ prouzrokuje trećem licu u vršenju ili u vezi sa vršenjem svojih fukncija. Postupanje organa za čiji rad odgovara država i pravilnost njihovog rada ocenjuje se prema propisanim pravilima postupka za rad organa i okolnostima konkretnog slučaja. To znači da sud u parničnom postupku u svakom konkretnom slučaju mora da utvrdi da li postoji nezakonit, odnosno nepravilni rad državnog organa, da li postoji šteta, da li postoji uzročno posledična veza postupanja organa i štete. Nezakonitim radom smatra se postupanje suprotno zakonu, drugom propisu ili opštem aktu, kao i propuštanje da se zakon, drugi propis ili opšti akt primeni, a nepravilan rad je činjenje ili nečinjenje protivno uobičajenom načinu obavljanja delatnosti koja šteti pravima i interesima nekog lica. Povreda zakona (podzakonskog ili opšteg akta) mora da bude tako očigledna i jasna da predstavlja uzrok štete (uzročna veza je nužan i neophodan uslov za prouzrokovanje štete).

U konkretnom slučaju u izvršnom postupku I 2247/99 Privredni sud u Beogradu je rešenjem o izvršenju od 05.11.1999. godine, dozvolio predloženo izvršenje radi naplate novčanog potraživanja i troškova postupka po pravnosnažnoj i izvršnoj presudi Privrednog suda u Kraljevu P 2210/97 od 23.01.1998. godine, te je naloženo ZOP NBJ, Filijala Stari Grad, da odmah po prijemu rešenja sa žiro računa dužnika skine iznos za koji je izvršenje određeno i isplati na žiro račun poverioca. Izvršni sud je na izložen način postupio u svemu po pravilima postupka za izvršenje na sredstvima na računu dužnika (članovi 194. - 204.) tada važećeg Zakona o izvršnom postupku ("Službeni list SFRJ", br. 20/78, 6/82, 74/87, 57/89, 20/90, 27/90, 35/91, "Službeni list SRJ", br. 27/92, 31/93, 24/94). Rešenje o izvršenju doneto je po predlogu za izvršenje u kome je poverilac naznačio sredstvo i predmet izvršenja i isto je dostavljeno na sprovođenje izvršenja organizaciji koja obavlja poslove platnog prometa (ZOP NBJ) dana 13.11.1999. godine. Postupanje ove Službe propisano je navedenim odredbama ZIP (redosled i način namirenja). Ako u vreme kad je organizacija koja obavlja poslove platnog prometa primila rešenje o izvršenju nema sredstava na računu dužnika, sud neće obustaviti izvršenje, a Služba će to rešenje držati u evidenciji i po njemu izvršiti prenos kad sredstva pristignu na račun (član 202. ZIP). Sledom navedenog, neosnovani su revizijski navodi da je izvršni sud postupao nezakonito i nepravilno jer nije vodio i okončao izvršni postupak u skladu sa važećim Zakonom o izvršnom postupku. Tužilac, a tada izvršni poverilac je kao stranka u izvršnom postupku mogao tražiti od suda da se otklone sve eventualne nepravilnosti pri sprovođenju izvršenja u smislu člana 47. ZIP, pa je bez značaja ukazivanje da je po zahtevima tužioca koji su podneti tek 2018. godine, tužilac obavešten od Privrednog suda u Beogradu da je navedeni izvršni predmet uništen u redovnom postupku izlučivanja nepotrebnog registarskog materijala, a po izveštaju Narodne banke Srbije od 14.02.2018. godine da se rešenje o izvršenju ne nalazi u sistemu prinudne naplate.

U izvršnom postupku u predmetu I 87/01 Privrednog suda u Prištini sa sedištem u Kraljevu doneto je rešenje o prekidu postupka 06.09.2001. godine, jer se sedište dužnika nalazilo na području Kosova i Metohije koje je zbog vanrednih događaja odsečeno od suda, pa sud nije bio u mogućnosti da preduzima potrebne pravne radnje. Izvršenje se odnosilo na predaju određenih stvari a sedište izvršnog dužnika (RMHK „Trepča“) se nalazilo u Zvečanu (teritorija Kosova i Metohije). Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija je 10. juna 1999. godine, usvojio rezoluciju 1244 po kojoj će se na Kosovu angažovati međunarodne civilne snage (misija Ujedinjenih nacija na Kosovu – UNMIK) i snage bezbednosti (snage za Kosovo – KFOR). Generalni sekretar Ujedinjenih nacija je imenovao specijalnog predstavnika za šefa UNMIK i u izvršavanju dužnosti koje su mu poverene izdao je zakonodavna akta u formi propisa radi uspostavljanja okvira za upravljanje na Kosovu. Odeljak 1. Uredbe UNMIK-a broj 1999/1 propisivao je da je sva zakonodavna i izvršna vlast u vezi sa Kosovom uključujući i upravljanje sudovima poverena UNMIK i da je ostvaruje specijalni predstavnik. Specijalni predstavnik je 15.05.2001. godine, usvojio Uredbu UNMIK broj 2001/9 o Ustavnom okviru Privremene samouprave na Kosovu. Uredba je imala za cilj prenos odgovornosti sa UNMIK na novoformirane institucije samouprave na Kosovu: skupštinu, predsednika, Vladu, sudove i druga tela i institucije predviđene Ustavnim okvirom. Shodno tome, organi Republike Srbije nisu vršili delotvornu kontrolu na Kosovu i Metohiji od 1999. godine, pa su neosnovani navodi revizije o odgovornosti tužene za neizvršenje pravnosnažne sudske odluke jer je rešenje o prekidu izvršnog postupka doneto upravo, zbog navedenih okolnosti. U tom kontekstu, bez uticaja su revizijski navodi da su sudovi sa teritorije Kosova i Metohije u skladu sa pozitivnim propisima Republike Srbije privremeno izmešteni i nastavili da rade sa sedištima u centralnoj Srbiji. Sledom navedenog, neosnovani su navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija
Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić