Protiv pravnosnažne drugostepene presude - odluke sadržane u stavu prvom izreke, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost drugostepene presude u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11 ... 10/23) u vezi člana 208. Porodičnog zakona, Vrhovni sud je našao da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, u toku trajanja bračne zajednice rođen je zajednički sin stranaka mal. VV ...2009. godine. Parnične stranke su živele u porodičnoj kući tužiočevih roditelja u ... i skladno su funkcionisali do momenta kada se tužena razbolela od karcinoma i kada se situacija u braku stranaka promenila iz nedovoljno jasnih razloga. Tužena je napustila zajednicu života i sa svojim sinom iz prethodnog braka se preselila kod svojih roditelja. Maloletni VV je prema dogovoru parničnih stranaka ostao da živi sa ocem-tužiocem. Presudom Osnovnog suda u Zaječaru - Sudska jedinica u Knjaževcu P2 856/13 od 18.06.2013. godine, razveden je brak parničnih stranaka a zajedničko mal. dete VV poveren je na samostalno vršenje roditeljskog prava tužiocu - ocu utvrđen je doprinos tužene - majke izdržavanju maloletnog deteta u iznosu od 3.000,00 dinara mesečno i uređen način održavanja ličnih odnosa između majke i maloletnog deteta na način što će majka viđati dete svakog vikenda subotom i nedeljom od petka u 18 časova do nedelje u 18 časova. Netrpeljivost između partnera je postojala odmah nakon razdvajanja, ali nije ometala redovan kontakt majke i sina sve do maja 2019. godine. Skoro šest godina dečak je svaki vikend provodio sa majkom bez ljutnje i odbijanja. Nakon incidenta kada je ostao sam kod kuće kod majke mal.VV u početku je nevoljno dolazio onda kategorično odbijao da ima kontakt sa majkom. Iz iskaza mal. VV je utvrđeno da tri i po godine nema kontakt sa svojom majkom i da su se njihovi kontakti poremetili jer ga je nazivala pogrdnim imenima, dešavalo se i da ga udari, bunila se kada se dopisuje sa ocem dok je kod nje, a čak mu je i slomila mobilni telefon. Istakao je da su ga u kući posećivale radnice CSR u Knjaževcu i da su mu ukazivale da treba da održava kontakt sa majkom, ali on smatra da može sam da odlučuje da li će se viđati sa majkom jer u ... 2023. puni 14 godina. Iz zaključka komisije veštaka - specijaliste dečije i adolescentne psihijatrije Kliničkog centra u Nišu utvrđeno je da otac poseduje roditeljske kapacitete i podoban je roditelj uz neophodno korigovanje ponašanja (da indirektno ne podržava otpor dečaka) koji bi imalo negativne posledice na odnos dečaka i majke, da majka takođe poseduje roditeljske kapacitete, ali evidentira se deficit strpljenja i tolerancije za korigovanje svog ponašanja koje bi pomoglo boljem formiranju odnosa sa sinom te je komisija veštaka u odnosu na starateljstvo prednost dala ocu, ali uz neophodno savetovanje oca za korigovanje evidentiranog sugestivnog uticaja na dečaka. Kontakt dečaka i majke je neophodno uspostaviti najpre uz savetodavni rad u periodu od mesec dana kako sa majkom i ocem tako i sa dečakom, a nakon toga ostvarivanje kontakta najpre u CSR (izvan mesta stanovanja) a potom u slobodnijem okruženju. Komisija veštaka nije dala konkretan predlog modela viđanja s obzirom na to da je ista vršila medicinski deo sagledavanja u konkretnom slučaju psihološko-psihijatrijsko sagledavnje i mišljenje budući da je davanje modela viđanja u delokrugu CSR. Centar za socijalni rad „Dr Mihajlo Stupar“ Knjaževac je u svom nalazu i stručnom mišljenju naveo da nema osnova za promenu postojećeg modela održavanja ličnih odnosa majke i deteta, sa preporukom koju je dala i komisija veštaka Kliničkog centra Niš da se roditelji obrate specijalizovanoj ustanovi za sprovođenje savetodavnog tretmana (sistemska porodična terapija) koja će sa njima raditi na poboljšanju roditeljskih kompetencija u cilju realizacije postojećeg modela koji se ne poštuje.

Na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pravilno zaključili da se nisu stekli uslovi za izmenu prethodnog modela viđanja majke – tužene sa mal. detetom, koji je bio određen pravnosnažnom presudom od 18.06.2013. godine, jer model određen tom presudom ne treba menjati, kako se o tom pitanju izjasnio stručni tim Centra za socijalni rad „Dr Mihajlo Stupar“ Knjaževac u svom nalazu i mišljenju (koji je pribavljen primenom člana 270. Porodičnog zakona). Odluku su doneli rukovodeći se najboljim interesom mal.deteta u smislu odredbe člana 266. stav 1. Porodičnog zakona ( u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje odnosno lišenje roditeljskog prava sud je uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta).

Po oceni Vrhovnog suda neosnovano se navodima revizije ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Prema članu 3. Konvencije o pravima deteta najbolji interes deteta treba da bude od prvenstvenog značaja u svim aktivnostima koje se tiču dece bez obzira koje institucije ili organi preduzimaju ove aktivnosti. Članom 8. stav 1. Konvencije propisano je da se države članice obavezuju da poštuju pravo deteta na očuvanje svog identiteta, uključujući državljanstvo, ime i porodične veze, kako je to priznato zakonom, bez nezakonitog mešanja, a članom 9. stav 3. pravo deteta odvojenog odjednog ili oba roditelja da redovno održava lične odnose i neposredne kontakte sa oba roditelja, osim ako je to u suprotnosti sa najboljim interesom deteta.

Prema članu 6. Porodičnog zakona- PZ svako je dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta, a država ima obavezu da preduzme sve potrebne mere za zaštitu deteta, kao i da poštuje, štiti i unapređuje prava deteta; dete ima pravo da održava lične odnose i sa roditeljem sa kojim ne živi (član 61. stav 1.); u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje roditeljskog prava sud je uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta (član 266. stav 1.).

Odredbom člana 61. stav 4. PZ propisano je da dete koje je navršilo 15 godina života i koje je sposobno za rasuđivanje može odlučiti o održavanju ličnih odnosa sa roditeljem sa kojim ne živi. Sa druge strane u pogledu vršenja roditeljskog prava u smislu člana 78. stav 3. PZ roditelj koji ne vrši roditeljsko pravo ima pravo i dužnost da izdržava dete, da sa detetom održava lične odnose i da o pitanjima koja bitno utiču na život deteta odlučuje zajednički i sporazumno sa roditeljem koji vrši roditeljsko pravo. Postupanje svih i svakog u odnosu sa decom mora biti u najboljem interesu deteta, što je i obaveza suda prema odredbi člana 266. stav 1. PZ. Stručna ustanova kao što je organ starateljstva, specijalizovana za postupanje u porodičnim odnosima na čije mišljenje upućuje odredba člana 270. PZ, dala je nalaz i stručno mišljenje da za sada najbolji interes maloletnog VV nije izmena dosadašnjeg modela održavanja ličnog odnosa mal. deteta sa majkom, u smislu da se kontakti održavaju u skladu sa željama mal. deteta svakog radnog dana ili vikendom, u skladu sa školskim obavezama, s obzirom na to da mal. VV nije iskazao ni želju ni motivaciju čak ni za postojeći model viđanja. Pri tom iskazuje ljutnju prema majci zbog čega bi roditelji trebalo da rade na uspostavljanju neophodne međusobne roditeljske saradnje i komunikacije u cilju realizacije postojećeg modela održavanja ličnih odnosa koji se ne poštuje. Naime, zbog postojećih problema u odnosima i komunikaciji sa majkom i dosadašnjeg neredovnog viđanja (s obzirom na to da tužena svoje maloletno dete ne viđa ni prema modelu koji je određen prethodnom presudom) pravilno je stanovište zauzeto u pobijenoj presudi da ne treba menjati postojeći model koji je dat da bi se izgradila emocionalna relacija, prevazišle separacione poteškoće i kvalitetan odnos na relaciji dete-majka u sadašnjim uslovima.

Naime, sud je u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje roditeljskog prava, kao i održavanje ličnih odnosa deteta i roditelja sa kojim dete ne živi i koji ne vrši roditeljsko pravo, dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta, a pre donošenja odluke o određivanju modela viđanja i održavanja ličnih kontakata deteta i roditelja, sud ima obavezu da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva i druge specijalizovane ustanove što je u konkretnom slučaju učinjeno, te da pribavi mišljenje maloletnog deteta što je takođe učinjeno u vidu uzimanja iskaza maloletnog tužioca pred sudom, kako je to propisanom odredbom člana 266. stav 3. u vezi člana 61. stav 4. PZ, pa je pobijanom odlukom je za sada, suprotno navodima revizije, i po stanovištu Vrhovnog suda najbolje zaštićen interes mal. VV. Tužilac koji insistira na promeni modela održavanja ličnih odnosa mal. deteta sa majkom, primarno sledeći svoje sopstvene interese (što je posledica ljutnje, koja je doprinela i povećanju otpora dečaka prema majci) zanemaruje rizik koji takva izmena može imati po psihofizički razvoj deteta, koji još nije navršio 15 godina jer nije izneo ni jedan, odlučujući i objektivan razlog koji bi opravdavao traženu izmenu.

Neosnovani su revizijski navodi kojima se ukazuje da je zbog prava deteta koje propisuje odredba člana 61. stav 4. PZ jedino relevantno za odluku suda mišljenje i stav deteta, a ovo stoga što maloletni VV zbog negativnog stava koji ispoljava prema majci i njenim postupcima, na šta otac kao roditelj koji vrši roditeljsko pravo ni ne pokušava da utiče, nije u stanju da shvati značaj takve odluke i negativne posledice na njegov normalan psihofizički razvoj zbog čega se to njegovo pravo može ograničiti ako je to u njegovom najboljem interesu, kao što je ovde slučaj. Sve činjenice nadležni organ starateljstva imao je u vidu kada je dao navedeno mišljenje iz kojeg proizlazi da je u najboljem interesu maloletnog deteta da održava lične odnose sa tuženom-majkom prema postojećem modelu, koji joj obezbeđuje učešće u vršenju roditeljskog prava. Upravo zbog toga, suprotno navodima revizije, pravilno je primenjeno materijalno pravo kada je odbijen tužbeni zahtev.

Pored toga, kada mal. VV napuni 15. godina, može sam da odluči o održavanju ličnih odnosa sa roditeljem sa kojim ne živi, u smislu člana 61. stav 4. Porodičnog zakona kojim je propisano da dete koje je navršilo 15. godinu života i koje je sposobno za rasuđivanje može odlučiti o održavanju ličnih odnosa sa roditeljem sa kojim ne živi.

Na osnovu izloženog, primenom člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić