U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Gordane Komnenić, predsednika veća, dr Ilije Zindovića i Marije Terzić, članova veća, u parnici tužilaca AA iz ..., BB iz ..., VV iz ... i GG iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Miroslav Herceg, advokat iz ..., protiv tuženog Grada Novog Sada, koga zastupa Pravobranilaštvo Grada Novog Sada, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tuženog, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2540/23 od 28.09.2023. godine, u sednici održanoj 13.12.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2540/23 od 28.09.2023. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Novom Sadu P 109/2023 od 11.07.2023. godine, stavom prvim izreke, odlučeno je da se tužbeni zahtev tužilaca usvaja. Stavom drugim izreke, odbijen je prigovor apsolutne nenadležnosti suda. Stavom trećim izreke, tuženi je obavezan da tužiocima isplati iznos od ukupno 75.076.649,00 dinara i to: tužiocu AA iz ... iznos od 7.669.450,73 dinara; tužilji BB iz ... iznos od 23.008.797,90 dinara; tužilji VV iz ... iznos od 36.728.503,73 dinara i tužilji GG iz ... iznos od 7.669.450,73 dinara, svima sa zakonskom zateznom kamatom od presuđenja pa do isplate. Stavom četvrtim izreke, utvrđeno je da je tuženi stekao pravo javne svojine u 472/2215 delova na parceli br. .. KO ... (od čega 23600/221500 idealnih delova BB i po 7867/221500 idealnih delova AA, VV i GG) u 1593/10386 delova na k.p. br. .. KO ... (od čega 79650/1038600 idealnih delova BB i po 26550/1038600 idealnih delova AA, VV i GG), upisane u LN br. .., kao i pravo javne svojine na parceli br. .. KO ... u 630/4445 delova i parceli br. .. KO ... u 474/2569 delova, koje se vode kod RGZ SKN Novi Sad 3, upisane u LN br. .. KO ..., te su tužioci dužni da trpe da se tuženi sa tim pravom upiše kod nadležne kat. službe nakon pravnosnažne presude. Stavom petim izreke, tuženi je obavezan da tužiocima solidarno naknadi troškove parničnog postupka u ukupnom iznosu od 1.524.689,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana izvršnosti presude pa do isplate.

Apelacioni sud u Novom Sadu je, presudom Gž 2540/23 od 28.09.2023. godine, stavom prvim izreke, žalbu odbio i potvrdio presudu Višeg suda u Novom Sadu P 109/23 od 11.07.2023. godine. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/2011….18/2020), u vezi odredbe člana 92. Zakona o uređenju sudova (''Službeni glasnik RS'', br. 10/23) i utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a navodima revizije tuženog ne ukazuje se na neku drugu bitnu povredu propisanu odredbom člana 407. stav 1. tačke 2. i 3. istog Zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su suvlasnici parcele .. površine 10386 m2 i parcele .. površine 2215 m2, koje su upisane u LN br. .. KO ... i to: AA, VV i GG, sa udelima od po 1/6, a BB sa udelom od 3/6 delova. Tužilja VV je vlasnik 1/1 parcele .. površine 4445 m2 i parcele .. površine 2569 m2, upisane u LN .. KO ... . Predmetne parcele obuhvaćene su Planom detaljne regulacije ''Mišeluka III'' u Novom Sadu (''Službeni list Grada Novog Sada'', br. 60/2018). Parcela br. .. KO ... je planskom dokumentacijom delom namenjena za javnu površinu – regulaciju ulice ... u ..., površine od 72 m2, u kojoj površini je u prirodi i ušla u sastav navedene ulice. Preostali deo parcele je namenjen delom za javnu površinu – zelene površine i to: površine od 1521 m2, a delom za ostale površine – porodično stanovanje u površini od 8.793 m2. Ta parcela se koristi kao saobraćajna i javna površina u površini od 72m2, te je u tom delu faktička situacija usaglašena sa planskom. Parcela je slobodna za korišćenje neograničenom broju lica. Parcela br. .. KO ... je planskom dokumentacijom delom namenjena za javnu površinu – regulaciju ulice ... u ..., u površini od 472 m2, u kojoj površini je u prirodi ušla u sastav te ulice. Preostali deo parcele namenjen je za ostale površine – porodično stanovanje u površini od 1743 m2. Ta parcela se koristi kao saobraćajna i javna površina u površini od 472 m2, kako je planskom dokumentacijom i predviđeno, te je faktička situacija usaglašena sa planskom, a parcela je slobodna za korišćenje neograničenom broju lica. Parcela br. .. KO ... je planskom dokumentacijom delom namenjena za javnu površinu – regulacije ulice ... u ..., u površini od 674 m2, u kojoj površini je u prirodi ušla u sastav te ulice. Preostali deo parcele namenjen je za ostale površine – porodično stanovanje u površini od 761 m2, a delom za više porodično stanovanje u površini od 1134 m2. Ta parcela se koristi kao saobraćajna javna površina u površini od 674 m2, za javnu i saobraćajnu površinu – ulicu ..., kao što je planskom dokumentacijom i predviđeno, pa je faktička situacija usaglašena sa planskom dokumentacijom, a parcela je slobodna za korišćenje neograničenom broju lica. Parcela br. .. KO ... je planskom dokumentacijom delom namenjena za javnu površinu – regulaciju ulice ... u ..., u površini od 630 m2, u kojoj površini je i u prirodi ušla u sastav te ulice. Preostali deo parcele namenjen je za ostale površine – porodično stanovanje u površini od 1655m2, a delom za više porodično stanovanje u površini od 2160 m2. Ta parcela se koristi kao saobraćajna javna površina u površini od 630 m2, za javnu i saobraćajnu površinu – ulicu ..., kao što je planskom dokumentacijom i predviđeno, pa je faktička situacija usaglašena sa planskom dokumentacijom, a parcela je slobodna za korišćenje neograničenom broju lica. Parcele br. .., .., .. i .. nisu opremljene komunalnom infrastrukturom, dok je saobraćajna površina izgrađena od konglomerata građevinskih materijala. Predmetne parcele neometano koristi neograničeni broj lica za javni saobraćaj, u delu koji je namenjen za javnu površinu – ulicu, te u tom delu prirodi faktički predstavljaju dobro od opšteg interesa, odnosno dobro u opštoj upotrebi. Procenjena tržišna vrednost predmetnih parcela iznosi 190,46 evra/m2 ili 22.284,55 din/m2. Postupak eksproprijacije predmetnih parcela nije sproveden, niti je tužiocima isplaćena naknada za njih.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su tuženog obavezali da tužiocima isplati naknadu na ime faktičke eksproprijacije, imajući u vidu da je on bio u obavezi da sprovede upravni postupak i tužiocima isplati novčanu naknadu za zemljište koje je, na osnovu Plana detaljne regulacije, slobodno za korišćenje neograničenom broju lica i delom privedeno nameni, na koji način je pravo tužilaca ograničeno, pa im je povređeno pravo na neometano uživanje imovine propisano članom 1. Protokola 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Po oceni Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo.

Pravo na imovinu je jedno od osnovnih ljudskih prava zaštićeno ustavno- pravnim normama i normama međunarodnih konvencija čiji je Republika Srbija potpisnik. Ustav Republike Srbije, u odredbom člana 58., jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih po osnovu zakona, tako što propisuje da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne. Zakonom se može ograničiti način korišćenja imovine, a oduzimanje ili ograničenje imovine radi naplate poreza i drugih dražbina ili kazni, dozvoljeno je samo u skladu sa zakonom.

Protokolom 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, u članu 1., je garantovana zaštita imovine, tako što je propisano da svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine i da niko ne može biti lišen svoje imovine, osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava.

Ustavne odredbe i konvencije ukazuju na obavezu isplate razumne naknade za oduzetu imovinu, po tržišnim cenama u vreme presuđenja koja je odlukama nižestepenih sudova i utvrđena.

Odredbom člana 9. stav 1. Zakona o građevinskom zemljištu (''Službeni glasnik RS'', br. 44/95 ... 46/98), propisano je da se građevinsko zemljište privodi nameni izgradnjom objekata, odnosno izvođenjem drugih radova u skladu sa propisima o planiranju i uređenju propisa.

Zakon o javnoj svojini (''Službeni glasnik RS'', br. 72/11 ... 105/144), u odredbi člana 10. stav 2. propisuje da se dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su, kao takve, određene zakonom (javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi itd.). U smislu odredbe člana 7.istog Zakona, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda, koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj teritoriji se nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koje nisu deo autoputa ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova, javnih površina, koje su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

U konkretnom slučaju, predmetne parcele su obuhvaćene Planom detaljne regulacije ''Mišeluka III“ Novom Sadu, faktički su privedene nameni u delovima koji su planirani za ulicu i za javnu površinu – zelenu površinu, čime je ograničeno pravo svojine tužilaca na tim parcelama, imajući u vidu da su one slobodne za korišćenje neograničenom broju lica. Tako je izvršena tzv. faktička eksproprijacija koja nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji zemljišta, odnosno njegovom izuzimanju iz poseda. Tuženi je obveznik isplate tužiocima predmetne naknade kao jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji predmetne parcele nalaze, prema njihovoj tržišnoj vrednosti, pa on u reviziji neosnovano ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Navodima revizije tuženog o tome da on ni jednom radnjom nije uznemiravao niti oduzeo imovinu tužilaca, ne dovodi se u sumnju pravilnost pobijane presude, imajući u vidu da su predmetne parcele obuhvaćene Planom detaljne regulacije ''Mišeluka III'' u Novom Sadu, i da su delom privedene nameni na osnovu tog planskog dokumenta, te da su slobodne za korišćenje neograničenom broju lica.

Navodi revizije tuženog kojima se ukazuje na pogrešno i nepotpuno utvrđeno činjenično stanje su bez uticaja pošto revizija ne može da se izjavi zbog pogrešno ili nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja u smislu odredbe člana 407. stav 2. Zakona o parničnom postupku, osim u slučaju iz člana 403.stav 2. tog Zakona, što ovde nije slučaj.

Pravilna je i odluka o troškovima parničnog postupka, jer je doneta pravilnom primenom odredbe člana 153. stav 1. i 154. Zakona o parničnom postupku.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u izreci doneo primenom člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Gordana Komnenić,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković