Rešenjem Višeg suda u Prokuplju Gž 1234/23 od 14.09.2023.godine, odbijena je kao neosnovana žalba predlagača i potvrđeno je rešenje Osnovnog suda u Kuršumliji 4P1 187/2021 od 12.05.2023. godine.

Protiv pravnosnažnog rešenja donetog u drugom stepenu, predlagač je izjavio blagovremenu reviziju, pozivom na odredbe člana 404. Zakona o parničnom postupku radi ujednačavanja sudske prakse, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Odredbom člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br 72/2011...10/2023), propisano je da je revizija izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja se ne bi mogla pobijati revizijom, ako je po oceni Vrhovnog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija). Na osnovu odredbe člana 420. stav 1. ZPP, stranke mogu da izjave reviziju i protiv rešenja drugostepenog suda kojim je pravnosnažno okončan postupak, a po odredbi člana 420. stav 6. ZPP, u postupku povodom revizije protiv rešenja shodno se primenjuju odredbe ovog zakona o reviziji protiv presude. Prema odredbi člana 30. stav 1. Zakona o vanparničnom postupku („Službeni glasnik CRS“ br 25/82…„Službeni glasnik RS“ br. 46/95…14/2022), u vanparničnom postupku shodno se primenjuju odredbe Zakona o parničnom postupku, ako ovim ili drugim zakonom nije drukčije određeno.

Vrhovni sud je ispitao razloge za posebnu reviziju koje je izneo predlagač i, primenom odredaba člana 404. Zakona o parničnom postupku u vezi odredbe člana 30. stav 2. Zakona o vanparničnom postupku, odlučio da dozvoli odlučivanje o reviziji predlagača kao izuzetno dozvoljenoj, radi ujednačavanja sudske prakse o pitanjima određivanja naknade za eksproprisano zemljište.

Vrhovni sud je po reviziji ispitao pravnosnažno rešenje doneto u drugom stepenu u smislu odredbe člana 408. u vezi člana 420. stav 6. Zakona parničnom postupku i člana 30. stav 2. Zakona o vanparničnom postupku i utvrdio da je revizija predlagača osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnim rešenjem SO Kuršumlija – Odeljenje za privredu i lokalni ekonomski razvoj broj 01-465-237 od 20.07.2022. godine eksproprisane su nepokretnosti čiji je isključivi vlasnik predlagač, kat. parcela broj .., šuma 5.klase, kat. parcela broj .. livada 6. klase i kat. parcela .. livada 6.klase, upisane u listu nepokretnosti broj .. KO ..., u korist protivnika predlagača kao korisnika eksproprijacije. Određena je obaveza vlasnika eksproprisane nepokretnosti da Republici Srbiji preda eksproprisane nepokretnosti i da će se po pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji naknada za eksproprisanu nepokretnost regulisati u posebnom postupku u skladu sa Zakonom o eksproprijaciji. Prvostepeni sud je utvrdio da su u momentu eksproprijacije eksproprisane nepokretnosti – parcele broj .. i .. KO ... predstavljale poljoprivredno zemljište i na osnovu nalaza i mišljenja veštaka poljoprivredne struke utvrdio da je cena poljoprivrednog zemljišta za kat. parcelu 280,00 dinara po m2, a za drvni asortiman na katastarskoj parceli broj .. da je cena 74.852,40 dinara, tržišna vrednost parcele 29,00 dinara po m2, što ukupno iznosi 463.452,40 dinara.

Za ocenu statusa zemljišta sudovi smatraju da su vezani pravnosnažnim rešenjem iz upravnog postupka, po tome kako je određen pravnosnažnim rešenjem o eksproprijaciji, a ne prema nameni odnosno cilju povodom koga je eksproprijacija izvršena. Stoga su visinu naknade utvrdili kao za poljoprivredno zemljište, nalazom i mišljenjem veštaka poljoprivredne struke, pozivom na odredbe člana 41 stav 2, člana 42. i člana 47. Zakona o eksproprijaciji za drvni asortiman.

Po oceni Vrhovnog suda, za sada se ne može prihvatiti da su nižestepeni sudovi pravilno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 41. stav 2. Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik RS“ br. 53/95 ... 106/16), propisano je da se visina naknada u novcu za eksproprisane nepokretnosti određuje po tržišnoj ceni, prema okolnostima u momentu zaključenja sporazuma o visini naknade, a ako sporazum nije postignut, prema okolnostima u momentu donošenja prvostepene odluke o naknadi. Na osnovu odredbe člana 42. istog Zakona, naknada za eksproprisano poljoprivredno zemljište i građevinsko zemljište, određuje se u novcu, prema tržišnoj ceni takvog zemljišta, ako zakonom nije drugačije propisano (stav 1.). Procenu tržišne cene iz stava 1. ovog člana vrši organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na nepokretnostima (stav 2.) Prema članu 47. istog zakona, naknada za eksproprisanu približno zrelu šumu, kao što je na parceli broj .., predstavlja vrednost šumskih sortimenata i ostalih šumskih proizvoda prema tržišnim cenama na otkupnom mestu umanjena za troškove proizvodnje, koja se uvećava za iznos naknade za zemljište utvrđene prema odredbama člana 42. ovog zakona.

Revident ukazuje da su eksproprisane parcele nakon stupanja na snagu planskog dokumenta na osnovu koga se vrši eksproprijacija promenile pravnu prirodu i postale građevinsko zemljište, te da naknadu treba odrediti prema kriterijumu za građevinsko zemljište.

Nižestepeni sudovi nisu utvrdili namenu predmetnog zemljišta prema planskom dokumentu radi čijeg sprovođenja je izvršena eksproprijacija zemljišta iz svojine predlagača u korist protivnika predlagača.

Na osnovu odredbe člana 88. stav 1. Zakona o planiranju i izgradnji (''Službeni glasnik RS'', br. 72/09 ... 9/20), kada se planskim dokumentom promeni namena poljoprivrednog i šumskog u građevinsko zemljište, organ nadležan za donošenje planskog akta je dužan da u roku od 15 dana od stupanja na snagu tog dokumenta, organu nadležnom za poslove državnog premera i katastra dostavi planski dokument koji sadrži popis katastarskih parcela kojima je promenjena namena ili opis granice planskog dokumenta, sa popisom katastarskih parcela i odgovarajućim grafičkim prikazom. Organ nadležan za poslove državnog premera i katastra rešenjem provodi nastalu promenu (stav 2.). Poljoprivredno zemljište kojem je planskim dokumentom promenjena namena u građevinsko, do privođenja nameni može se koristiti za poljoprivrednu proizvodnju (stav 3.).

Od dana stupanja na snagu planskog dokumenta kojim je izvršena promena namene poljoprivrednog i šumskog zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnik takvog zemljišta ostvaruje sva prava vlasnika na građevinskom zemljištu, u skladu sa ovim zakonom (stav 9.).

U konkretnom slučaju, za predmetne katastarske parcele, s obzirom na utvrđenu obavezu predlagača da eksproprisane nepokretnosti preda Republici Srbiji za potrebe protivnika predlagača kao korisnika eksproprijacije, proizilazi da su parcele obuhvaćene prostornim planom radi izgradnje puteva, ali ta činjenica nije utvrđena. Nije utvrđeno da li je prostornim planom promenjena namena predmetnih parcela iz poljoprivrednog u građevinsko zemljište, u kom slučaju vlasnik parcela, predlagač, ostvaruje sva prava vlasnika na građevinskom zemljištu na osnovu odredbe člana 88. stav 9. Zakona o planiranju i izgradnji koji je bio na snazi u vreme pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji, što znači da bi revidentu naknada za eksproprisano zemljište pripadala u visini tržišne vrednosti građevinskog, a ne poljoprivrednog zemljišta, kako su sudovi odlučili pobijanom pravnosnažnom odlukom.

Pritom, prema odredbama Zakona o izmenama i dopunama Zakona o planiranju i izgradnji ( „Službeni glasnik RS“ br 62/2023), člana 26, izuzetno od odredbe stava 9. člana 88. Zakona o planiranju i izgradnji, u slučaju da bude pokrenut postupak eksproprijacije zemljišta kome je promenjena namena, za potrebe izgradnje linijskog infrastrukturnog objekta za koji je utvrđeno da je od posebnog značaja za Republiku Srbiju, naknada za eksproprijaciju određuje kao za poljoprivredno zemljište, odnosno šumu i šumsko zemljište, s obzirom na to da se isto koristi i smatra poljoprivrednim, odnosno šumskim zemljištem sve do podnošenja zahteva za izdavanje građevinske dozvole, u cilju privođenja zemljišta nameni. Citirana odredba je bez uticaja na odlučivanje u ovom postupku u pogledu prirode i vrednosti eksproprisanog zemljišta. Navedena izmena Zakona o planiranju i izgradnji nema retroaktivnu primenu već se primenjuje na postupke koji budu pokrenuti (nakon što stupi na pravnu snagu), što konkretno nije slučaj. Stoga u konkretnom slučaju nema zakonske pretpostavke o utvrđivanju visine naknade za eksproprisano zemljište kao za poljoprivredno.

Prema napred obrazloženom, neophodno je da se činjenično stanje upotpuni utvrđenjem da li je u vreme eksproprijacije predmetnih nepokretnosti prostornim planom koji je osnov za eksproprijaciju promenjena namena predmetnih katastarskih parcela iz poljoprivrednog u građevinsko zemljište, čime bi predlagač, kao vlasnik takvog zemljišta ostvarivao sva prava vlasnika na građevinskom zemljištu, što bi dalje iziskivalo potrebu da sud utvrdi tržišnu vrednost predmetnih parcela kao građevinskog zemljišta, i polazeći od nje i vrednost šume, na pogodan način u smislu odredbe člana 42. i 47. Zakona o eksproprijaciji, što je u sprovedenom postupku izostalo, i na osnovu toga donese nova i na zakonu zasnovana odluka.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je doneo odluku primenom odredaba člana 416. stav 2. i člana 165. stav 3. Zakona o parničnom postupku u vezi člana 30. stav 2. Zakona o vanparničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Tatjana Miljuš, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković