Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž-1743/23 od 28.06.2023. godine, usvojena je žalba tuženog i preinačena je prvostepena presuda u stavu 1 i stavu 2 izreke tako što je odbijen primarni tužbeni zahtev tužilje kojim je traženo da se tuženi obaveže da tužilji isplati novčani iznos od ukupno 1.656.734,90 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 07.04.2023. godine pa do konačne isplate i to na ime naknade za: 47/67 dela katastarske parcele broj ... površine 67m2 (220.585,10 dinara), za 69/427 katastarske parcele broj .... površine 427 m2 (323.837,70 dinara), za 142/176 dela katastarske parcele broj ... površine 176 m2 (666.448,60 dinara) i za 95/132 dela katastarske parcele broj ... površine 132 m2 (445.863,50 dinara), koje parcele su sve upisane u list nepokretnosti broj ... k.o. Futog, dok je prvostepena presuda ukinuta u pobijanom delu kojim je obavezan tuženi da tužilji isplati na ime pribavljanja pismene dokumentacije novčani iznos od 12.775,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana izvršnosti presude pa do konačne isplate (stav 3 izreke), i u delu kojim je odlučeno o naknadi troškova postupka (stav 5 izreke) i predmet je vraćen prvostepenom sudu na postupanje.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je izjavila blagovremenu i dozvoljenu reviziju, zbog bitne povrede odredaba Zakona o parničnom postupku i zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu po odredbi člana 408. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“, br. 72/11... 10/23, u daljem tekstu ZPP) Vrhovni sud je odlučio da revizija tužilje nije osnovana.

U postupku donošenja pobijane presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, niti je učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. Zakona o parničnom postupku, a u vezi člana 8. ZPP-a, na koju revident ukazuje sa razloga što smatra da je drugostepeni sud činjeničnu građu koju je utvrdio prvostepeni sud pogrešno cenio kada je izveo zaključak da tužilja nije deposedirana od predmetnog zemljišta, odnosno da zemljište nije faktički eksproprisano privođenjem planskoj nameni i tužilja trajno onemogućena u vršenju svojinskih ovlašćenja.

Predmet tužbenog zahteva je naknada u visini vrednosti nepokretnosti tužilje koje su, prema navodima tužbe, u određenim delovima postale deo javne površine i time vlasništvo tuženog, a u drugom delu je tužilja onemogućena u dužem vremenskom periodu, donošenjem i nesprovođenjem planskih akata tuženoga, da u punom obimu ostvaruje svoja svojinska ovlašćenja.

Prema činjeničnom stanju utvrđenom od strane prvostepenog suda, tužilja je vlasnik u 1/1 dela na katastarskoj parceli broj .... površine 67m2, kat. parceli broj .... površine 427m2, kat. parceli broj ... površine 176 m2 i kat. parceli broj ... površine 132 m2, sve upisane u list nepokretnosti broj .... k.o. Futog, koje je nasledila je od oca. Tužiljin sad pok. otac je navedeno zemljište kupio 23.3.1994. godine od BB, kao zemljište u državnoj svojini, koje je imenovanoj dato kao korisniku, nakon čega je rešenjem SKN RGZ izvršena konverzija prava na predmetnim nepokretnostima, 01.08.2021. godine, u pravo svojine, te je tužilja i upisana u katastru nepokretnosti kao nosilac prava svojine. Planom generalne regulacije naseljenog mesta Futog („Službeni list Grada Novog Sada" broj 45/15, 21/1 7, 55/20, 25/21 i 28/21) i Planom detaljne regulacije dela Kupusišta u Futogu („Službeni list Grada Novog Sada“ broj 37/08) predmetne parcele broj .., .., .. i .. k.o. Futog, u Futogu, ulica ... i ulica ..., su delom namenjane za javnu površinu (ulice), a delom za porodično stanovanje. Katastarska parcela br. ... se delom nalazi unutar regulacije novoplanirane ulice u površini od 47 m2, a drugim delom unutar površine namenjene za planirano porodično stanovanje u površini od 20 m2. U prirodi, deo ove katastarske parcele namenjen za buduću ulicu koristi se kao deo zemljanog puta u površini od 28 m2 ( što čini 59,57 % dela predmetne parcele namenjenog za površinu javne namene), dok se u celom preostalom delu koristi kao obradivo poljoprivredno zemljište. Katastarska parcela ... nalazi se unutar regulacija novoplaniranih ulica, ukupno u površini predviđenoj za javnu namenu od 69 m2. Deo predmetne katastarske parcele u površini od 358 m2 čini površinu predviđenu za planirano porodično stanovanje. U prirodi, deo ove katastarske parcele namenjen za buduću ulicu koristi se kao deo zemljanog puta u površini od 9 m2 ( što čini 56,25% dela predmetne parcele namenjenog za površinu javne namene), dok se u preostalom delu koristi kao obradivo poljoprivredno zemljište, zajedno sa susednim katastarskim parcelama. Katastarska parcela ... svojim južnim delom nalazi se unutar regulacije novoplanirane ulice u površini od 142 m2, dok se svojim severnim delom nalazi unutar površine namenjene za planirano porodično stanovanje u površini od 34 m2. U prirodi, i deo ove katastarske parcele namenjen za buduću ulicu i deo namenjen za novoplanirano porodično stanovanje koriste se kao obradivo poljoprivredno zemljište, zajedno sa susednim katastarskim parcelama. Katastarska parcela ... svojim južnim delom nalazi se unutar regulacije novpolanirane ulice u površini od 95 m2, dok se svojim severnim delom nalazi unutar površine namenjene za planirano porodično stanovanje u površini od 37 m2. U prirodi, i deo ove katastarske parcele namenjen za buduću ulicu i deo namenjen za novoplanirano porodično stanovanje koristi se kao obradivo poljoprivredno zemljište zajedno sa susednim katastarskim parcelama. Katastarska parcela ... u delu namenjenom za javnu površinu i katastarska parcela ... u delu namenjenom za površinu javne namene, delimično su privedene planirnoj nameni, budući da se iste prema faktičkom stanju koriste kao deo zemljanog kolovoza koji omogućava pristup susednim katastarskim parcelama sa asfaltiranog kolovoza u ulici ... . Nisu saobraćajno, ni komunalno opremljeni i ne predstavljaju deo putne mreže u naselju Futog. Koriste se kao atarski put prema faktičkom stanju. Preostali delovi predmetnih katastarskih parcela predviđenih za javnu namenu nisu privedeni svojoj planskoj nameni. U vreme kada je otac tužilje 1994. godine kupio predmetne parcele, one su u prirodi predstavljale njivu – baštu, oivičenu sa dva poljska puta, do koje se dolazilo zemljanim putem iz ... ulice. Posle očeve smrti (2004. godine) tužilja je parcele davala u zakup, dok ih danas daje komšijama za obradu, bez naknade. Prema izveštaju Poreske uprave 13.10.2022. godine, procenjena tržišna vrednost parcela broj ... i ... k.o. Futog, gradsko građevinsko zemljište iznosi 3.338,84 din/m2. Prema nalazu i mišljenju veštaka od 13.08.2022. godine, tržišna vrednost 1m2 građevinskog zemljišta u zoni lokacija parcela broj ... , ... , ... i ... k.o. Futog, u naseljenom mestu Futog, nalazi se u rasponu od 3.170,00 do 7.000,00 dinara/m2 te procenjena tržišna vrednost datih parcela, prosečno, iznosi 4.693,30 din/m2.

Prema tako utvrđenom činjeničnom stanju, prvostepeni sud je zaključio da je tužilja deposedirana sa dela parcela koji se prema faktičkom stanju koriste kao zemljani put, a da je na ostalim delovima predmetnih katastarskih parcela koji su predviđeni za površine javne namene, tužilja donošenjem planskih akata onemogućena u vršenju svojnskih ovlašćenja, jer na njima nije moguća gradnja, ni spajanje sa susednim parcelama predviđenim za novoplanirano porodično stanovanje. Stoga obavezuje tuženu da tužilji isplati naknadu za oduzeto zemljište u visini tržišne vrednosti zemljišta prema nallauzu veštaka, od po 4.693,30 din po m2, za, kako se navodi u obrazloženju - oduzete površine parcela, odnosno površine planirane za javne namene.

Nasuprot stanovištu prvostepenog suda, drugostepeni sud smatra da nema zakonskog osnova za isplatu novčane naknade tržišne vrednosti predmetne parcele jer nije doneto rešenje o eksproprijaciji, niti je izvršena faktička eksproprijacija privođenjem predmetnih parcela nameni u skladu sa Planom generalne regulacije naseljenog mesta Futog ( „Službeni list Grada Novog Sada“ broj 45/15...) i Planom detaljne regulacije dela Kupusišta u Futogu ( „Službeni list Grada Novog Sada“ broj 37/08), niti je tužilja deposidirana. Grad nije izveo radove na formiranju ulice, već je zemljani put formiran stihijski i samoinicijativno kao prilaz susednom poljoprivrednom zemljištu, i ne stoji zaključak da je zemljište privedeno nameni u skladu sa planskim aktom. Tužilja nije dokazala da trpi ekonomski gubitak usled donošenja planskih akata kojima su delovi njenih parcela planirani za ulicu, niti da se određeni delovi koriste kao dobro u opštoj upotrebi i da stoga imaju status i svrhu javnog dobra, a da ona snosi zbog toga prekomeran teret zbog povrede svog prava svojine. Zaključuje da tužilji nije povređeno pravo garantovano članom 58. Ustava RS i člana 1 Protokola br. 1 uz Evropsku konvenciju te odbija primarni tužbeni zahtev tužilje za isplatu tržišne vrednosti parcela.

Vrhovni sud nalazi da je pravnosnažna presuda drugostepenog suda zasnovana na pravilnoj primeni materijalnog prava na činjenično stanje utvrđeno u postupku.

Relevantne činjenice su da je tužiljin pravni prethodnik stekao predmetno zemljište 1994. godine, kada su u prirodi su predstavljale baštu-njivu, oivičene sa dva poljska puta, do koje se dolazilo zemljanim putem iz ... ulice u Futogu. Nakon smrti oca, 2004. godine, tužilja je predmetno zemljište davala u zakup, a sada na upotrebu komšijama, bez naknade. Prema utvrđenom činjeničnom stanju celokupna površina zemljišta, osim delova dve parcele koji u naravi jesu deo zemljanog, atarskog puta, koristi se na način kao i kada je stečena od strane pravnog prethodnika tužilje – u poljoprivredne svrhe, a za korišćenje tog dela zemljišta neophodan je zemljani, atarski put, za prilaz parcelama sa asfaltiranog kolovoza u ulici ..., kao što je zemljani put postojao i u vreme sticanja parcela od strane pravnog prethodnika tužilje. Zemljani atarski put čije delove čine i određeni delovi tužiljine dve parcele, nemaju prerogative ulice, i kao takvi nisu predmet javne svojine tuženog po odredbama Zakona o javnoj svojini. Prema takvom stanju stvari ne može se zaključiti da je isti atarski zemljani put koji je postojao u vreme kada je pravni prethodnik tužilje kupio parcele donošenjem planskog akta priveden planiranoj javnoj nameni ulice i tako postao javna svojina tuženog.

Prema članu 58. Ustava RS i člana 1 Protokola br. 1 uz Evropsku konvenciju, oduzimanje ili ograničavanje prava imovine može biti opravdano samo ako se pokaže da je to u javnom interesu i da je podvrgnuto uslovima koji su propisani zakonom. Postojanje planskog akta kojim su sporne parcele predviđene delom za javnu površinu (ulicu) a delom za porodično stanovanje, predstavlja tek uslov da se utvrdi javni interes za eksproprijaciju, jer samo donošenje predmetnog plana ne znači da će nužno doći do njegove realizacije, niti donošenjem istog znači da su predmetne parcele postale javna svojina, odnosno svojina tuženog. Sa jedne strane, država ima pravo da donošenjem predmetnih akata kreira politiku prostornog planiranja (javni interes), naspram interesa pojedinca i nepovredivosti prava svojine proklamovanog članom 58. Ustava RS, a da li država donošenjem planskog akta čini povredu člana 58. Ustava RS ceni se u svakom konkretnom slučaju.

Tačno je da je tuženi donošenjem Plana generalne regulacije naseljenog mesta Futog i Plana Detaljne regulacije dela Kupusišta u Futogu predvideo da su sporne parcele tužilje delom namenjene za javnu površinu (ulice), a delom za porodično stanovanje. Međutim, takvim planskim rešenjem nisu izmenjena, niti ograničena svojinska prava tužilje u odnosu na prethodni način uživanja prava svojne na zemljištu. Naprotiv, ona i dalje može da ih koristi u poljoprivredne svrhe, kao što je i ranije činila. I dalje nisu ispunjeni uslovi za građenje objekata na parcelama. Stoga, tužilja nema pravo na isplatu tržišne vrednosti predmetnih parcela, ni u delu koji je obuhvaćen zemljanim atarskim putem, ni u delu predviđenom za buduću reagulaciju ulice.

U tom smislu, irelevantni su navodi revizije da je Zakonom o planiranju i izgradnji (član 83. stav 1-3 i član 88. stav 3.), propisana samo mogućnost korišćenja planom određenog građevinskog zemljišta kao poljoprivrednog, do privođenja nameni, a ne i obaveza, jer upravo takva zakonska mogućnost za sada ovlašćuje tužilju da predmetno zemljište i pravo svojine na njemu koristi na način kao i pre donošenja planskog akta, te njena svojinska prava nisu povređena, niti je donošenjem i važenjem planskog akta za nju nastao preterani teret u korist javnog interesa koji bi iziskivao novčanu naknadu. Tužilji za sada nije oduzeto, niti ograničeno pravo svojine u javnom interesu na način i u meri koja bi iziskivala naknadu u visini tržišne vrednosti zemljišta planiranog za namenu od javnog interesa, u smislu člana 58. stav 2. Ustava Republike Srbije.

Sa iznetog nisu osnovani razlozi zbog kojih je revizija izjavljena, niti ima razloga sa kojih pobijana presuda ne bi bila pravilna, na koje Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti, to je na osnovu odredaba člana 414. Zakona o parničnom postupku odlučeno kao u izreci presude.

Predsednik veća – sudija

Branko Stanić,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković