Rev 3222/2020 3.1.1.15

Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev 3222/2020
18.02.2022. godina
Beograd

U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Jelice Bojanić Kerkez i Zorana Hadžića, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Živorad Ikonović, advokat iz ..., protiv tuženog Grada Beograda, koga zastupa Gradsko pravobranilaštvo grada Beograda, sa sedištem u Beogradu, radi isplate naknade za faktičku eksproprijaciju, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 5528/19 od 20.02.2020. godine, u sednici veća održanoj 18.02.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 5528/19 od 20.02.2020. godine.

ODBIJA SE, kao neosnovan, zahtev tužioca za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 5528/19 od 20.02.2020. godine, stavom prvim izreke, odbijena je, kao neosnovana, žalba tuženog i potvrđena presuda Višeg suda u Beogradu P 7493/17 od 05.03.2019. godine, ispravljena rešenjem istog suda P 7493/17 od 07.05.2019. godine, u stavovima prvom i drugom izreke, kojima je odbijen prigovor apsolutne nenadležnosti i obavezan tuženi da tužiocu, na ime naknade za faktičku esproprijaciju, isplati iznos od 470.158.560,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 05.03.2019. godine, kao dana presuđenja do isplate. Stavom drugim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima parničnog postupka sadržano u stavu četvrtom izreke prvostepene presude, tako što je obavezan tuženi da tužiocu na ime naknade troškova parničnog postupka isplati iznos od 449.050,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom trećim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilac je podneo odgovor na reviziju.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/2011….18/2020, u daljem tekstu: ZPP), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija tuženog neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka, zbog kojih se revizija može izjaviti, se navodima revizije određeno ne ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, rešenjem NOO Beograda od 07.09.1959. godine kat. parc. .../... (kojoj odgovara kat.parc. .../...) je nacionalizovana i postala društvena svojina, zemljišno-knjižnog vlasnika BB (dede tužioca) sa udelom 2259/2268, primenom Uredbe o postupku za spovođenje nacionalizacije najamnih zgrada i građevinskog zemljišta, u vezi Odluke o određivanju užeg građevinskog reona na užem području grada Beograda donetog od strane Narodnog odbora grada Beograda od 20.03.1959. godine.

Na osnovu navedenog rešenja o nacionalizaciji od 07.09.1959. godine, zemljište je 12.04.1960. godine uknjiženo kao društvena svojina, a 30.01.1997. godine je brisana uknjižba društvene svojine uz istovremenu uknjižbu državne svojine u vlasništvu Republike Srbije.

Na osnovu rešenja Četvrtog opštinskog suda u Beogradu O 1455/88 od 22.03.1988. godine uknjiženo je pravo korišćenja sporne parcele na 2259/2268 idealnog dela sa BB u korist VV. Rešenjem Dn 13288/2001 od 17.09.2001. godine, na osnovu ugovora o doživotnom izdržavanju od 06.02.1989. godine i rešenja O 938/91 od 28.08.1995. godine uknjiženo je pravo korišćenja na 2259/2268 sa VV u korist GG, a rešenjem Dn 13430/2004 od 29.06.2004. godine, na osnovu rešenja O 683/04 od 29.04.2004. godine uknjiženo je pravo korišćenja na 2259/2268 sa GG u korist ovde tužioca AA.

Rešenjem Službe za katastar nepokretnosti Beograd 2 od 23.05.2012. godine u LN ... KO ... izvršen je upis prava svojine u korist tužioca sa udelom 13554/13608 na kat. parc. .../... KO ..., koja je neizgrađeno gradsko-građevinsko zemljište, dok je zemljište oko predmetne parcele gradsko-građevinsko zemljište u javnoj svojini tuženog. Upis prava svojine u korist tuženog i konvezrija tužiočevog prava korišćenja u pravo svojine izvršeno je na osnovu člana 101a stav 1. i 3. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS, br.72/09...24/11).

Prema Generalnom planu Beograda 2021 („Službeni list Grada Beograda“,br. 27/03) katastarska parcela .../... KO ... se nalazi u području javnog građevinskog zemljišta, delom javne površine za parkove i javna zelenila, delom javne površine za saobraćaj i nalazi se na jednoj od najprometnih lokacija (pristup kupalištu, pešačka i biciklistička staza) na prostoru „Ade Ciganlije“, na desnoj obali Savskog jezera, na kojem su kao korisnici upisana fizička lica.

Prema Planu detaljne regulicaje „Ada Ciganlija“ („Službeni list Grada Beograda“, br. 65/16 od 23.06.2016. godine) katastarska parcela .../... KO ... pripada površinama javne namene u užoj zoni sanitarne zaštite vodoizvorišta, celina 1 zona A - zelene površine, na kojima je moguća izgradnja sportskih sadržaja i svojim većim delom ulazi u sastav parcela preko kojih prolazi koridor planirane žičare.

Prema neosporenoj proceni Poreske uprave, Filijala A Čukarica, tržišna vrednost kat. parc. .../... iznosi 48.000,00 dinara/m2, što za 13554/13608 idealnog dela odnosno 9794,97 m2 iznosi 470.158.560,00 dinara.

Iz ovako utvrđenog činjeničnog stanja pravilno su nižestepeni sudovi izveli zaključak da je tuženi, kao nosilac javne svojine, donošenjem opštih akata (Generalni plan Beograda 2021 i Plan detaljne regulicaje „Ada Ciganlija“) i privođenjem zemljišta javnoj nameni, deposedirao tužioca u delu zemljišta na kojem su izgrađene pešačka i biciklistička staza i postavljeni stalni ili privremeni objekti, a trajno ograničio tužioca u mirnom uživanju ostatka parcele, bez odgovarajućeg postupka donošenja odluke o eksproprijaciji i bez isplate naknade, zbog čega je tuženi u obavezi da naknadi tužiocu tržišnu vrednost idealnog dela sporne parcele, kao naknadu za faktički eksproprisanu nepokretnost, prema neosporenoj proceni Poreske uprave o tržišnoj vrednosti nepokretnosti.

Neosnovani su navodi revizije kojima se osporava pravilna primena materijalnog prava.

Članom 1. Protokola br. 1 u Evropsku konvenciju o ljudskim pravima propisano je pravo na zaštitu neometanog uživanja imovine. Primena ovog člana u pogledu mešanja u neometano uživanje imovine zahteva uspostavljanje ravnoteže između opšteg interesa zajednice i interesa pojedinca. Lišavanje nekog lica njegove imovine bez isplate novčanog iznosa koji odražava vrednost svojine svakako predstavlja nesrazmerno mešanje javne vlasti i vodi povredi prava na imovinu.

Prema članu 58. stav 2. Ustava Republike Srbije, do dozvoljenog oduzimanja prava svojine, koje ne predstavlja povredu prava na imovinu, može doći pod kumulativno ispunjenim uslovima: da je učinjeno u javnom interesu, utvrđenom na osnovu zakona, i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne.

Odredbom člana 2. stav 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“, br. 72/2009...145/2014) koji je bio snazi u vreme usvajanja Plana detaljne regulicaje „Ada Ciganlija“ („Službeni list Grada Beograda“, br. 65/16 od 23.06.2016. godine), propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju objekata javne namene ili javnih površina, za koje je predviđeno utvrđivanje javnog interesa u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i dr).

Shodno odredbi člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 72/11...105/2014), dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, u smislu tog zakona, smatraju se one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom (javni putevi, javne pruge, mostovi i tuneli na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prilazi i dr). Prema stavu 7. istog člana, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo autoputa ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova i javnih parkova, koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

U konkretnom slučaju, kat. parcela .../... KO ... se nalazi na jednoj od najprometnijih lokacija na prostoru „Ade Ciganlije“, na desnoj obali Savskog jezera (pristup kupalištu, pešačka i biciklistička staza). Privedena je javnoj nameni delom za parkove i javna zelenila, a delom za javnu saobraćajnu površinu, usled čega je tužiocu, koji je vlasnik navedne parcele sa 13554/13608 idealnog dela, bez zakonom sprovedenog postupka oduzet deo zemljišta na kojem su izgrađene pešačka i biciklistička staza i postavljeni stalni ili privremeni objekti, a trajno je ograničen u mirnom uživanju ostatka idealnog dela parcele, odnosno prema njemu je izvršena faktička ekspoprijacija, koja upravo i nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji zemljišta, osnosno o njegovom izuzimanju iz poseda. Na taj način tužilac je onemogućen u vršenju svojih vlasničkih prava iz člana 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa i nije u obavezi da trpi štetne posledice zato što nadležni organ tuženog nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji (izuzimanju iz poseda), koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade.

Kako je usled privođenja parcele javnoj nameni tužilac onemogućen da koristi svoj idealni deo parcele, koja predstavlja građevinsko zemljište, pravilno je tuženi obavezan da tužiocu isplati naknadu u visini tržišne vrednosti nepokretnosti na datoj lokaciji, shodno odredbi člana 43a. Zakona o eksproprijaciji, sa zakonskom zateznom kamatom od dana presuđenja pa do isplate, u smislu člana 277. Zakona o obligacionim odnosima.

Suprotno navodima revizije, u konkretnom slučaju nema mesta primeni Autentičnog tumačenja odredbi člana 1, člana 5. stav 1. i člana 53. st. 1. i 2. Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik RS“, br. 106/2016). Prema članu 72. stav 2. Zakona o eksproprijaciji postupak određivanja naknade za eksproprisanu nepokretnost u kome do dana stupanja na snagu zakona nije zaključen sporazum o naknadi, odnosno nije doneta pravnosnažna sudska odluka, okončaće se po odredbama tog zakona. To znači da ranijem sopstveniku odnosno njegovim pravnim sledbenicima pripada pravo na naknadu određenu po tržišnoj ceni oduzetih nepokretnosti, a prema okolnostima u momentu donošenja prvostepene odluke o naknadi u smislu člana 41. stav 2. Zakona. Visina naknade za eksproprisano poljoprivredno i građevinsko zemljište određuje se u novcu prema tržišnoj ceni takvog zemljišta, primenom članova 42. i 43a Zakona o eksproprijaciji, a procenu tržišne cene vrši organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na nepokretnostima.

Nije od uticaja na pravilnost pobijane odluke navod revizije da u postupku nije utvrđena površina, mere i granice parcele na kojoj su izgrađene pešačka i biciklistička staza. U toj površini tužilac jeste deposediran u pravu korišćenja parcele i vršenju svojih vlasničkih prava, ali je zbog javne namene celokupne parcele - zelena površina, na kojoj je moguća izgradnja sportskih sadržaja tužilac onemogućen da mirno uživa ostatak parcele, zbog čega mu, i po oceni Vrhovnog kasacionog suda, pripada pravo na naknadu prema suvlasničkom idelanom delu sporne parcele.

Navodima revizije kojima se osporava procena tržišne vrednosti nepokretnosti utvrđena iz Zapisnika o proceni Poreske uprave, osporava se pravilnost utvrđenog činjeničnog stanja i stavlja primedba na ocenu dokaza iz člana 8. ZPP, iz kog razloga se revizija ne može izjaviti prema članu 407. stav 2. ZPP. Pri tom, procenu tržišne vrednosti nepokretnosti, na kojoj je zasnovana odluka o tužbenom zahtevu, stranke u postupku nisu sporile, niti su na okolnost utvrđivanja tržišne vrednosti nepokretnosti predlagale druge dokaze.

Ostalim navodima revizije se zapravo ponavljaju navodi istaknuti u žalbi. Drugostepeni sud je ocenio sve žalbene navode tuženog koji su bili od značaja za pravilnu odluku o izjavljenoj žalbi i za svoju odluku je dao jasne i obrazložene razloge. Njima se ne dovodi u sumnju pravilnost pobijane presude, zbog čega ti navodi nisu posebno obrazloženi.

Na osnovu iznetog, primenom člana 414. ZPP, odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Tužiocu ne pripada pravo na naknadu troškova revizijskog postupka, jer sastav odgovora na reviziju nije bila nužna radnja za odlučivanje u revizijskom postupku, pa je primenom člana 165. ZPP odlučeno kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća- sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić

Preuzmite dokument u PDF formatu