U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Božidara Vujičića, predsednika veća, Vesne Subić i Jelice Bojanić Kerkez, članova veća, u pravnoj stvari tužioca Osnovnog javnog tužilaštva u Nišu, protiv tuženog AA iz ..., čiji je punomoćnik Maja Đinđić Nur, advokat iz ..., radi zaštite od nasilja u porodici, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž2 351/2020 od 30.09.2020. godine, u sednici veća održanoj 10.02.2021. godine, doneo je

P R E S UD U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž2 351/2020 od 30.09.2020. godine.

ODBIJA SE, kao neosnovan, zahtev tuženog za naknadu troškova postupka po reviziji.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Nišu P2 1306/19 od 15.7.2020. godine, usvojen je tužbeni zahtev i određena je mera zaštite od nasilja u porodici, zabranjeno je tuženom AA iz ... da dalje uznemirava ćerku BB i zeta VV, oboje iz ... . Određeno je da ova mera zaštite od nasilja u porodici traje godinu dana, počev od dana donošenja presude.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž2 351/2020 od 30.09.2020. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena je presuda Osnovnog suda u Nišu P2 1306/19 od 15.7.2020. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku-ZPP ("Službeni glasnik RS", br. 72/2011, 49/2013-US, 74/2013-US, 55/2014, 87/2018 i 18/2020) i našao da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a nema ni drugih bitnih povreda odredaba parničnog postupka zbog kojih se revizija može izjaviti primenom člana 407. stav 1. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, dana 30.11.2016. godine VV i njegova nevenčana supruga BB prijavili su tuženog, oca BB da ih uznemirava telefonskim pozivima i upućuje pretnje zbog kojih strahuju za svoju i bezbednost porodice. BB je rođena .... godine, u roditeljskoj porodici bila je izložena nasilju u porodici, u 2012. godini stupila je u kontakt sa VV, pobegla je od kuće u junu mesecu te godine i došla da živi kod njega, zasnovali su vanbračnu zajednicu i ... godine dobili ćerku. BB je isprva bila u kontaktu sa roditeljima koji su bili nezadovoljni zbog njenog života u porodici VV, o toj porodici su pričali neistine, zbog čega je ona bila rastrojena i neraspoložena, a kada bi joj radi mira bio isključen telefon, njen otac bi se ljutio i počinjao da preti da će sve da ih pobije. Tuženi je više puta pozivao i na fiksni telefon porodicu ..., pretio im i vređao ih. Pretnje je iznosio u razgovorima sa ćerkom BB, pretnje je upućivao BB i njegovom ocu GG, to je činio tokom perioda koji je trajao od kraja 2013. godine do pred kraj 2016. godine, kada je podneta prijava protiv njega. Tuženi je pretio da će da otme ćerku i unuku i da će ćerku da uda za drugog čoveka. Njenog vanbačnog partnera VV, ... nakon rođenja deteta, tuženi je nazvao telefonom na poslu i odmah počeo da preti i psuje. U 2016. godini tuženi je nazvao na kućni telefon i pretio VV ocu kako će ga prebiti i pominjao krvnu osvetu. Utvrđeno je da je tuženi prijavio porodicu ... da zlostavljaju i uznemiravaju BB i njenu bebu što je organ starateljstva nakon sprovedenog postupka utvrdio da je neosnovano. Stručni tim Centra za socijalni rad u Nišu je ocenio da su BB i njeno dete mal. DD, zaštićene u porodici, da dobro brinu o njoj, da je BB iz ljubavi zasnovala vanbračnu zajednicu koju ne želi da napusti, ali da dugo živi u svakodnevnom strahu za svoju i bezbednost ukućana zbog očevih pretnji. U mišljenju organa starateljstva od 30.12.2016. godine je navedeno da je BB nižih intelektualnih sposobnosti, da je završila specijalnu školu u ..., da ona i drugi članovi porodice ... osećaju strah od tuženog, da žene ne izlaze same iz kuće i da noću dodatno obezbeđuju vrata i prozore raznim predmetima, da BB svekar poseduje oružje, a BB tvrdi da i njen otac ima skriveno oružje i da se plaši da je u stanju da ga upotrebi. Strahovanje za bezbednost je uzrokovano postupcima tuženog. Narušeni porodični odnosi datiraju još iz perioda kada je BB bila u kući oca, rigidnog i strogog roditelja sa visokim zahtevima, a kada se nastanila kod VV, uznemiravanja su se odvijala verbalnim putem, njen otac je posumnjao da se radi o nekoj vrsti ekspoloatacije i zlostavljanja, reagovao je verbalno nasilnim istupima, svađalački nakon rođenja mal. DD i prijave podnete organu starateljstva zbog sumnje da je njegova ćerka žrtva nasilja u porodici ..., što se nije pokazalo tačnim. Nasilje je svojim postupcima, uznemiravanjem i pretnjama, činio tuženi, i to sve do prijave podnete protiv njega. Od kraja 2016. godine tuženi nije kontaktirao niti uznemiravao ćerku i članove njene porodice, ali je strah od njegovih ranije izrečenih i više puta ponovljenih pretnji i dalje prisutan.

S obzirom na istoriju porodičnih sukoba, tuženikov izraziti animozitet prema članovima porodice ..., njegovo donekle ispoljeno nepoverenje u procenu organa starateljstva da BB i mal. DD nisu zanemarene i zlostavljane u porodici, te na drugoj strani ispoljen strah koji se ogleda kroz promenu navika i aktivnosti članova ćerkine porodice, čak i posle dužeg prekida odnosa, stručni tim nadležnog organa starateljstva je mišljenja da je svrsishodno izricanje predložene mere kojom bi se dodatno osigurala bezbednost članova ugrožavane porodice. S osloncem u utvrđenim činjenicama i pribavljenom mišljenju organa starateljstva, sud je prema tuženom odredio meru zabrane daljeg uzneniravanja ćerke i njenog vanbračnog supruga, u odgovarajućem trajanju. Aktuelna situacija je mirna, što su potvrdili VV i BB ali su i dalje uplašeni za svoju bezbednost zbog intenziteta pretnji upućenih u prethodnom periodu.

Uz odgovarajuću primenu materijalnog prava, pravilno su nižestepeni sudovi odlučili kada su usvojili tužbeni zahtev, nalazeći da je tuženi vređanjem, pretnjama i ugrožavanjem psihičkog integriteta i spokojstva ćerke i njenog vanbračnog supruga, vršio nasilje u porodici, čije se ponavljanje nastoji sprečiti odgovarajućom zaštitnom merom.

Prema članu 197. Porodičnog zakona nasilje u porodici je ponašanje kojim jedan član porodice ugrožava telesni integritet, duševno zdravlje i spokojstvo drugog člana porodice (stav 1.). Nasiljem u porodici između ostalog, naročito se smatra nanošenje ili pokušaj nanošenja telesnih povreda, vređanje, kao i svako drugo drsko, bezobzirno i zlonamerno ponašanje (stav 2. tačka 1. i 6.).

Imajući u vidu utvrđeno činjenično stanje, da je tuženi prema ćerki BB i njenom suprugu VV u dužem vremenskom periodu ispoljavao ponašanje koje odstupa od standarda normalnog komuniciranja članova porodice i ophođenja prema njima, upućivanjem uvreda, pretnji i izazivanjem konfliktnih situacija uznemiravajućih i ugrožavajućih za mir, spokojstvo i psihički integritet, stekli su se uslovi za izricanje mera zaštite od nasilja u porodici na osnovu člana 197. stavovi 1. i 2. tačke 2. i 6. Porodičnog zakona, izdavanjem zabrane daljeg uznemiravanja. Ova mera je određena u odgovarajućem trajanju, imajući u vidu okolnosti konkretnog slučaja i odredbu člana 198. stav 3. navedenog zakona, kojim je propisano da mera zaštite od nasilja u porodici može trajati najviše godinu dana. Odredbom člana 199. ovog zakona je predviđeno da se mera zaštite od nasilja u porodici može produžavati sve dok ne prestanu razlozi zbog kojih je mera određena.

Revizija tuženog nije osnovana u navodima da je pred drugostepenim sudom učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP i da je pogrešno primenjeno materijalno pravo. Revizijskim navodima se osporava i utvrđeno činjenično stanje, što u postupku po reviziji nije dozvoljeno na osnovu člana 407. stav 2. ZPP.

Neosnovani su revizijski navodi kojima se ukazuje da u konkretnom slučaju nema elemenata nasilja u porodici prema ćerki BB koja smatra da je otac ne bi povredio. Nasilje u porodici se ispoljava ne samo telesnim povređivanjem, već se kao u ovom slučaju ispoljava uznemiravanjem i pretnjama. Navedeno ponašanje tuženog je bezobzirno i zlonamerno, te kao takvo odstupa od standarda normalnog ophođenja i komunikacije sa članovima porodice. Ovakvo ponašanje tuženog kod ćerke BB izaziva strah i promenu životnih navika jer se ona plaši da sama izlazi izvan kuće. Takođe, neosnovani su navodi revidenta da u konkretnom slučaju nisu ispunjeni uslovi za određivanje mere zaštite od nasilja u porodici prema VV jer tuženi sa njim nije u srodničkom odnosu, s obzirom da BB i VV nisu u braku.

Imajući u vidu da je tuženi ispoljio nasilje prema VV kao vanbračnom partneru njegove ćerke sa kojim je ona u trajnoj zajednici života i sa kojim ona ima dete, ispunjeni su uslovi za pružanje pravne zaštite u smislu člana 197. Porodičnog zakona. Porodičnim zakonom je propisano u članu 4. da je vanbračna zajednica trajnija zajednica života žene i muškarca, između kojih nema bračnih smetnji (vanbračni partneri). Vanbračni partneri imaju prava i dužnosti supružnika pod uslovima predviđenim istim zakonom. Odredbom člana 197. Porodičnog zakona koja reguliše mere zaštite od nasilja u porodici, članovima porodice smatraju se: 1. supružnici ili bivši supružnici; 2. deca, roditelji i ostali krvni srodnici, te lica u tazbinskom ili adoptivnom srodstvu, odnosno lica koja vezuje hraniteljstvo; 3. lica koja žive ili su živela u istom porodičnom domaćinstvu; 4. vanbračni partneri ili bivši vanbračni partneri; 5. lica koja su međusobno bila ili su još uvek u emotivnoj ili seksualnoj vezi, odnosno koja imaju zajedničko dete ili je dete na putu da bude rođeno, iako nikada nisu živela u istom porodičnom domaćinstvu. Za razliku od ranije važećeg Zakona o bračnim i porodičnim odnosima koji je izjednačio vanbračnu zajednicu sa brakom samo u imovinsko-pravnoj sferi, važeći Porodični zakon u članu 4. izjednačava pravni kapacitet vanbračne zajednice bez limitiranja na imovinsko - pravnu sferu. Za određivanje mera porodičnopravne zaštite dovoljno je da postoji rizik da se ponove obrasci ponašanja ugrožavajući za članove porodice čije se spokojstvo štiti merom koja je određena sa svrhom da se spreči dalje ugrožavanje, odnosno nasilje.

Veza uspostavljena trajnijom zajednicom života lica koja imaju zajedničko dete, predstavlja vanbračnu zajednicu lica između kojih nema bračnih smetnji, a odnosi sa srodnicima se poistovećuju sa tazbinskim, kakvo srodstvo kao pravna veza nastaje zaključenjem braka, a faktički se uspostavlja suživotom vanbračnih partnera. Upravo radi zaštite spokojstva lica koja žive u zajedničkom domaćinstvu i očekuju rođenje deteta, opravdano je da u situaciji ugrožavanja jednog od tih lica od strane srodnika drugog lica, zaštita bude pružena kroz odgovarajuće mere porodično pravne zaštite od nasilja u porodici, predviđene odredbom člana 198. stav 2. Porodičnog zakona. To su zaštitne mere, preventivnog karaktera, čija je svrha da se primenom spreči ponovno izvršenje nasilja u oblasti porodičnog života, te obezbedi nužna zaštita fizičkog i psihičkog integriteta, zdravlja i lične bezbednosti lica izloženih nasilju, kao neposrednim ili posrednim žrtvama.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija tuženog nije osnovana u pobijanju pravnosnažne odluke.

Zahtev tuženog za naknadu troškova postupka po reviziji, je odbijen kao neosnovan, s obzirom da tuženi izjavljenom revizijom nije postigao uspeh.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu člana 414. i člana 165. stav 1. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Božidar Vujičić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić