.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev 3298/2019
27.05.2021. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislava Bosiljkovića, predsednika veća, Branke Dražić i Danijele Nikolić, članova veća, u parnici tužioca „Putevi“ AD Užice, čiji je punomoćnik Ljubiša Pavlović advokat iz ..., protiv tuženog AA iz ..., čiji je punomoćnik Dragomir Petrović, advokat iz ..., radi neosnovanog obogaćenja, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 4322/18 od 04.04.2019. godine, u sednici veća održanoj dana 27.05.2021. godine, doneo je
P R E S U D U
PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 4322/18 od 04.04.2019. godine tako što SE ODBIJA kao neosnovana žalba tuženog i POTVRĐUJE presuda Višeg suda u Užicu P 2753/17 od 28.05.2018. godine, a zahtev tuženog za naknadu troškova postupka u iznosu od 276.295,00 dinara SE ODBIJA.
OBAVEZUJE SE tuženi da na ime troškova postupka po reviziji isplati tužiocu iznos od 407.580,00 dinara u roku od 15 dana od dostavljanja prepisa presude.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Višeg suda u Užicu P 2753/17 od 28.05.2018. godine, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev i obavezan tuženi da na ime sticanja bez osnova plati tužiocu iznos od 4.743.158,30 dinara sa zakonskom kamatom od 21.11.2016. godine do isplate, u roku od 15 dana po prijemu pismenog otpravka presude. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da naknadi tužiocu troškove parničnog postupka u iznosu od 337.532,00 dinara sa zakonskom kamatom po Zakonu o zateznoj kamati počev od dana izvršnosti do isplate, sve u roku od 15 dana po prijemu presude pod pretnjom prinudnog izvršenja.
Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 4322/18 od 04.04.2019. godine, preinačena je presuda Višeg suda u Užicu P 2753/17 od 28.05.2018. godine tako što je odbijen tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se obaveže tuženi da tužiocu, na ime sticanja bez osnova, plati iznos od 4.743.158,30 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 21.11.2016. godine i obavezan tužilac da nadoknadi tuženom troškove parničnog postupka u iznosu od 276.295,00 dinara u roku od 15 dana po prijemu pismenog otpravka presude.
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.
Odlučujući o izjavljenoj reviziji, na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je tužiočeva revizija osnovana.
U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka iz tačke 12. stava 2. navedenog člana revizija se ne može izjaviti.
Neosnovano se revizijom ukazuje na bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. u vezi člana 394. ZPP, učinjenu u drugostepenom postupku, jer je prvostepena presuda preinačena zbog stava drugostepenog suda da je na utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenjen član 212. Zakona o obligacionim odnosima.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac kao naručilac i tuženi kao preduzetnik - vlasnik samostalne molersko zanatske radnje iz ... i izvođač bili su u obligacionom odnosu zasnovanom ugovorima od 22.05.2012. godine i 03.09.2012. godine sa tri aneksa o izvođenju radova na objektima u inostranstvu. Preduzetnička radnja tuženog je ispostavljala tužiocu privremene situacije za radove obavljene po tim ugovorima u periodu od septembra 2012. godine do februara 2013. godine. Ukupna vrednost svih izvedenih radova po ispostavljenim situacijama iznosi 140.182,04 USD. tužilac je isplatio svom saugovaraču ukupno 129.137,93 USD, tako da postoji razlika u iznosu od 11.004,11 USD, od koje se odbija iznos od 9.669,11 USD za troškove radnika izvođača koji su napustili gradilište pre isteka vremena, a koje snosi izvođač. Ukupno dugovanje tužioca iznosi 1.375 USD odnosno 159.848,15 dinara. Preduzetnička radnja tuženog prestala je sa obavljanjem delatnosti 28.01.2015. godine i brisana je iz registra preduzetnika. Tuženi je 12.09.2016. godine podneo predlog za izvršenje na osnovu verodostojne isprave - računa broj .../... od 11.02.2013. godine, radi naplate preostalog dela potraživanja u iznosu od 3.082.773,68 dinara. Predloženo izvršenje određeno je rešenjem o izvršenju na osnovu verodostojne isprave Osnovnog suda u Užicu Iv 128/16 od 12.09.2016. godine. Izvršenje je sprovedeno 21.11.2016. godine, naplatom iz sredstava na računu tužioca, u ukupnom iznosu od 4.903.006,45 dinara.
Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je primenom člana 212. Zakona o obligacionim odnosima usvojio tužbeni zahtev. Po nalaženju tog suda, tužilac je dva puta platio isti dug, jednom dobrovoljno a drugi put u postupku izvršenja, i zato osnovano potražuje vraćanje po pravilima o sticanju bez osnova. O zateznoj kamati sud je odlučio u skladu sa članom 214. navedenog zakona, smatrajući da je tuženi nesavesni sticalac.
Drugostepeni sud je prihvatio utvrđeno činjenično stanje, ali je zbog pogrešne primene materijalnog prava preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev. Po nalaženju tog suda, tužilac nije dva puta isplatio isti dug, zbog čega nisu ispunjeni uslovi za primenu člana 212. Zakona o obligacionim odnosima i tužilac je mogao samo tražiti ponavljanje postupka pokrenutog predlogom za izvršenje na osnovu verodostojne isprave ili tražiti vraćanje u pređašnje stanje zbog propuštanja roka za prigovor protiv rešenja o izvršenju.
Izloženo pravno stanovište drugostepenog suda nije pravilno.
Načelo pravičnosti ne dopušta da se neko obogati na tuđ račun. Ako dođe do prelaza imovine jednog lica u imovinu drugog lica bez pravnog osnova (sticanje bez osnova) pravni poredak daje osiromašenoj stranci pravo na povraćaj (član 210. Zakona o obligacionim odnosima).
Zakon o obligacionim odnosima je kao poseban primer sticanja bez osnova uredio pitanje dvostruke isplate duga. Ako je isti dug bio plaćen dva puta, osnovano je bilo samo prvo plaćanje, dok je drugo bilo bez pravnog osnova jer je dug prestao da postoji već posle prvog plaćanja. Navedeni zakon daje stranci pravo da može tražiti vraćanje i u slučaju isplate duga po osnovu izvršne isplate. Odredbom člana 212. tog zakona propisano je da ko isti dug plati dva puta, pa makar jednom i po osnovu izvršne isprave, ima pravo tražiti vraćanje po opštim pravilima o sticanju bez osnova. Primena ove odredbe moguća je i u slučaju kada je izvršenje sprovedeno na osnovu verodostojne isprave.
U konkretnom slučaju, iz utvrđenog činjeničnog stanja (koje tuženi nije osporavao žalbom iz razloga predviđenog članom 375. ZPP) proizilazi da je nenaplaćeno potraživanje tuženog iz ugovornog odnosa njegove preduzetničke radnje (brisana iz registra pre prinudne naplate) sa tužiocem iznosilo 11.004,11 USD, ali i da tuženi, saglasno članu 3. zaključenih ugovora, snosi troškove angažovanih radnika koji su gradilište u inostranstvu prevremeno napustili, u iznosu od 9.669,11 USD, za koji se umanjuje njegovo potraživanje. Nakon takvog umanjenja, preostalo potraživanje tuženog iznosi 1.375 USD, odnosno 159.848,15 dinara. Ovaj iznos tuženi je osnovano naplatio od tužioca u izvršnom postupku, ali je u tom postupku neosnovano, ponovo naplatio potraživanje koje mu je već bilo isplaćeno, u iznosu od 4.743.158,30 dinara - razliku između prinudno naplaćenog iznosa od 4.903.006,45 dinara i stvarno dugovanog iznosa od 159.848,15 dinara.
Iz navedenih razloga, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u prvom stavu izreke.
Odluka o zahtevu tužioca za naknadu troškova postupka po reviziji, sadržana u drugom stavu izreke, doneta je na osnovu člana 165. stav 2. u vezi člana 153. stav 1. i člana 154. ZPP. Tužilac ima pravo na troškove ovog postupka u ukupnom iznosu od 407.580,00 dinara, i to: za sastav revizije u iznosu od 45.000,00 dinara, za sudsku taksu za reviziju u iznosu od 145.032,00 dinara i za sudsku taksu za odluku po reviziji u iznosu od 217.548,00 dinara.
Predsednik veća - sudija
Branislav Bosiljković, s.r.
Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić
