Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku, primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'' br. 72/11...87/18), i utvrdio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio nosilac prava korišćenja na parcelama broj ... površine 11 ari, 60 m2 (novi broj ...), broj ... površine 92 m2 (novi broj ...), broj ... površine 93 m2 (novi broj ...), broj ... površine 92 m2 (novi broj ...), broj ... površine 82 m2 (novi broj ...), broj ... površine 92 m2 (novi broj ...), broj ... površine 92 m2 (novi broj ...) i broj ... površine 92 m2 (novi broj ...) sve upisane u stari ZKU broj ... K.O. ... odnosno LN br. ... i ..., oba K.O. .... Na osnovu predloga za predaju zemljišta od 15.10.1984. godine, opštine Podunavlje, pravnog prethodnika tuženog, predloženo je tadašnjem Gradskom komitetu za komunalne poslove, urbanizam i saobraćaj – Upravi za imovinsko-pravne poslove, da donese rešenje kojim će se, radi izgradnje saobraćajnice i individualne stambene zgradnje, odrediti predaja gore navedenih parcela. Gradski komitet za komunalne poslove, urganizam i saobraćaj – Uprava za imovinsko-pravne poslove Grada Novog Sada je dana 26.10.1984. godine, rešenjem broj 10-463/232-84, obavezala tužioca da preda Opštini Podunavlju u Novom Sadu, neizgrađeno gradsko građevinsko zemljište upisano u zemljišno knjižni uložak broj ... K.O. ..., gore navedene parcele, radi izgradnje saobraćajnice i individualne stambene izgradnje, a to rešenje je pravnosnažno dana 06.05.1985. godine. Potom su pravni prethodnik tuženog i tužilac zaključili poravnanje pred Opštinskim sudom u Novom Sadu pod brojem R 983/86 dana 24.11.1986. godine, kojim se opština Podunavlje u Novom Sadu obavezala da tužiocu isplati naknadu za višegodišnje zasade, odnosno useve u iznosu od 77.734 tadašnjih dinara i na ime neamortizovane građevinske vrednosti bušenog bunara koji se nalazio na preuzetom zemljištu, u iznosu od 95.826 tadašnjih dinara. Istim poravnanjem, tužiocu je, na ime naknade za preuzeto zemljište, sve gore navedene parcele, osim parcela 1812/8 koja omaškom nije obuhvaćena poravnanjem, dato na korišćenje zemljište društvene svojine, kat. parc. ... K.O. ..., površine 9.452 m2. U to vreme, pravo korišćenja parcele broj ... K.O. ..., imala je poljoprivredna organizacija Novi Sad OOUR „Irmovo“ iz Novog Sada, pa je Savet kooperanata OOK „Podunavlje“ iz Futoga, doneo odluku pod brojem 294/85 dana 22.03.1985. godine, o davanju saglasnosti Skupštini opštine „Podunavlje“ da se parcela broj ... u površini od 34 ara i 52 m2 dodeli na ime naknade za oduzeto zemljište za izgradnju Osnovne škole „Heroj Pinki“ u Futogu i saobraćajnica. Tužilac nije bio u državini parcele broj ... K.O. ..., niti je ikada podneo zahtev za upis prava korišćenja na toj parceli. Tržišna vrednost parcela oduzetih tužiocu u površini od 18 ari i 77 m2, na dan 22.05.2017. godine iznosi 6.928.235,99 dinara. Tuženi je, u odgovoru na tužbu, istakao prigovor zastarelosti tužiočevog potraživanja pošto je od dana zaključenja poravnanja proteklo više od 25 godina.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je poravnanje zaključeno između tužioca i pravnog prethodnika tuženog pred Opštinskim sudom u Novom Sadu pod brojem R 983/86 dana 24.11.1986. godine, ništavo u delu o zameni nepokretnosti iz razloga što je tuženi, zaključenjem tog poravnanja, vršio raspolaganje nepokretnostima čiji titular u vreme zaključenja poravnanja nije bio jer je u posedu zemljišne parcele ..., u to vreme, bila poljoprivredna organizacija Novi Sad OOUR „Irmovo“ iz Novog Sada. U toj situaciji, nižestepeni sudovi su zaključili da je povređeno tužiočevo pravo na imovinu, pa su tuženog obavezali da mu isplati tržišnu vrednost nepokretnosti koje su mu oduzete, shodno odredbi člana 58. Ustava RS i člana 1. Protokola broj 1. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Međutim, osnovano se revizijom tuženog ukazuje da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo, a zbog toga je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

U konkretnom slučaju, ne radi se o faktičkoj eksproprijaciji pošto su predmetne nepokretnosti tužiocu oduzete u upravnom postupku okončanim pravnosnažnim rešenjem Gradskog komiteta za komunalne poslove, urbanizam i saobraćaj – Uprave za imovinsko-pravne poslove Grada Novog Sada broj 10-463/232-84 od 26.10.1984. godine, kojim je tužilac obavezan da preda pravnom prethodniku tuženog neizgrađeno gradsko-građevinsko zemljište upisano u zemljišno-knjižni uložak broj ... K.O. ..., a radi izgradnje saobraćajnice i individualne stambene izgradnje. U to vreme, na snazi je bio Zakon o eksproprijaciji objavljen u „Službenom glasniku SRS“ br 40 od 27. oktobra 1984. godine, koji je, u odrebi člana 8. stav 1. propisao da se eksproprijacija može vršiti u korist i za potrebe društveno- političke zajednice, mesne zajednice, organizacije udruženog rada, samoupravne interesne zajednice, društveno-političke organizacije, zakonom određene društvene organizacije i druge samoupravne organizacije i zajednice (korisnik eksproprijacije). Shodno stavu drugom te odredbe Zakona, u gradovima i naseljima gradskog karaktera eksproprijacija se vrši u korist opštine, a za potrebe duštveno- pravnog lica iz stava 1. ovog člana, kao krajnjeg korisnika. Za eksproprisanu nepokretnost sopstvenik ima pravo na pravičnu naknadu, shodno odredbi člana 11. stav 1. Zakona o eksproprijaciji, a naknadu za eksproprisanu nepokretnost plaća korisnik eksproprijacije, pošto je tako propisano stavom četvrtim te odredbe Zakona. U smislu odredbe člana 12. stav 1. Zakona o eksproprijaciji, prava organizacije udruženog rada i drugog pravnog lica u pogledu nepokretnosti u društvenoj svojini mogu se, uz odgovarajuću naknadu i po postupku koji je propisan zakonom oduzeti ili ograničiti i preneti na drugu organizaciju udruženog rada ili društveno-pravno lice, samo ako to zahtevaju na osnovu zakona utvrđene potrebe planskog uređivanja prostora ili izgradnje objekata od društvenog značaja ili drugi zakonom određeni opšti interes. Stavom drugim te odredbe Zakona propisano je da u gradovima i naseljima gradskog karaktera, prava u pogledu nepokretnosti u društvenoj svojini oduzimaju se ili ograničavaju i prenose u korist opštine a za potrebe društveno-pravnog lica iz člana 8. stav 1. ovog zakona. Naknada za eksproprisanu nepokretnost određuje se u novcu, shodno odredbi člana 17. stav 1. Zakona o eksproprijaciji, a shodno stavu 4. te odredbe Zakona, po sporazumu stranaka naknada se može odrediti u vidu davanja druge nepokretnosti u svojinu, susvojinu ili na korišćenje, odnosno u drugom obliku. Naknada za eksproprisanu nepokretnost utvrđuje se sporazumom, shodno odredbi člana 19. stav 1. Zakona o eksproprijaciji, a sporazum o naknadi za eksproprisanu nepokretnost zaključuje se pred oštinskim organom uprave nadležnim za imovinsko-prvne poslove, shodno stavu drugom te odredbe Zakona.

Nižestepeni sudovi su zaključili da je poravnanje zaključeno između tužioca i pravnog prethodnika tuženog pred Opštinskim sudom u Novom Sadu u predmetu R 983/86 dana 24.11.1986. godine, ništavo, pošto pravni prethodnik tuženog nije bio korisnik parcele broj ... K.O. ... u površini od 3.452 m2, koju je, tim poravnanjem, dao na korišćenje tužiocu, na ime naknade za preuzeto tužiočevo zemljište. Međutim, zaključenju tog poravnanja prethodila je saglasnost tadašeg korisnika zemljišta po osnovu Odluke broj 294/85 od 22.03.1985. godine, za dodelu parcele broj ... na ime naknade za oduzeto zemljište, što znači da se ne radi od nezakonitom raspolaganju (kako su pogrešno zaključili nižestepeni sudovi), a imajući u vidu gore citirane odredbe Zakona. U toj situaciji radi se o obligacionom odnosu između tužioca i pravnog prethodnika tuženog po osnovu sudskog poravnanja koje je, po svojoj pravnoj prirodi, ugovor. S tim u vezi, tuženi se, u odgovoru na tužbu, u pogledu ispunjenja obaveze preuzete predmetnim poravnanjem, pozvao na zastarelost, a drugostepeni sud to nije imao u vidu pri odlučivanju o žalbi tuženog.

Pri ponovnom odlučivanju o žalbi tuženog, potrebno je da drugostepeni sud ima u vidu primedbe iz ovog rešenja kako bi imao mogućnost da donese novu i na zakonu zasnovanu odluku.

Iz izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u izreci doneo u smislu odredbe člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Vesna Popović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić