Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužioci su blagovremeno izjavili revizije zbog pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Odredbom člana 410. stav 2. tačka 2. ZPP propisano je da je revizija nedozvoljena, ako nije izjavljena preko punomoćnika. Prema članu 85. stav 6. tog Zakona, stranku mora da zastupa advokat u postupku po vanrednim pravnim lekovima, izuzev ako je sama stranka advokat.

Tužilac AA reviziju nije izjavio preko punomoćnika – advokata, zbog čega je njegova revizija nedozvoljena, pa je na osnovu člana 413. ZPP odlučeno kao u prvom stavu izreke.

Odlučujući o reviziji tužilaca BB, VV i GG, na osnovu člana 403. stav 2. tačka 2. i člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija ovih tužilaca delimično osnovana.

U provedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužiocima je 12.04.2006. godine izdata dozvola za gradnju stambenog objekta površine 685,20 m2 u ulici ... ... u ... . Između stranaka je 21.07.2006. godine zaključen ugovor kojim su regulisana njihova međusobna prava i obaveze u vezi uređivanja građevinskog zemljišta za izgradnju tog objekta. Ugovorom su utvrđeni visina naknade za uređenje građevinskog zemljišta koju su tužioci dužni platiti (član 2), uslovi i način njene isplate (član 3), obaveza tužilaca da pre početka upotrebe objekta dostave tuženoj njegovu konačno izvedenu površinu u cilju zaključenja aneksa ugovora o konačnom obračunu i određen krajnji rok za njegovo zaključenje (član 5), kao i njihova obaveza na plaćanje naknade za uređenje građevinskog zemljišta za eventualnu razliku izgrađene u odnosu na ugovorenu površinu (član 6). Ugovornu obavezu plaćanja naknade izvršili su tužioci BB, uplatom iznosa od 5.446.382,50 dinara i VV, uplatom iznosa od 5.446.383,00 dinara. Po zaključenju ugovora tužioci su od tužene tražili obaveštenje o izgradnji infrastrukture na predmetnoj lokaciji, da bi konačno sami finansirali izgradnju vodovodne i kanalizacione mreže u ulici, kao i pristupne saobraćajnice. Tužiocima je 04.04.2007. godine izdato odobrenje za upotrebu stambenog objekta na katastarskim parcelama .../... i .../... KO ... .

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da osporeni ugovor ne sadrži obim, strukturu i rokove za uređenje zemljišta na lokaciji na kojoj su tužioci izgradili stambeni objekat, kao bitnog elementa tog ugovora u smislu člana 74. Zakona o planiranju i izgradnji. Iz tog razloga, po stanovištu tog suda, predmet obaveze tužene nije određen niti odrediv, zbog čega je ugovor koji su stranke zaključile protivan navedenoj zakonskoj odredbi i ništav pravni posao u smislu člana 103. u vezi sa članovima 26, 46, 47. i 50. Zakona o obligacionim odnosima, a tuženi dužan da na osnovu člana 104. tog Zakona vrati tužiocima naplaćene novčane iznose koje je neosnovano primila.

Drugostepeni sud smatra da je nižestepeni sud pogrešno primenio više odredbi Zakona o obligacionim odnosima, kao i odredbu člana 74. Zakona o planiranju i izgradnji. Po stanovištu tog suda, predmet spornog ugovora određen je delom voljom ugovornih strana, a delom odredbama Zakona o planiranju i izgradnji. Zbog toga se pitanje određenosti ugovorne obaveze tužene ne može ceniti samo sa stanovišta formalnih propusta – izostavljanja podataka o obimu, strukturi i rokovima za izvođenje radova na uređenju građevinskog zemljišta, tako da ti propusti i kada postoje nemaju za posledicu apsolutnu ništavost ugovora, jer su zakonom definisani radovi uređivanja građevinskog zemljišta i isti se obavljaju na osnovu programa čiju sadržinu određuje nadležni ministar.

Iz tih razloga, po shvatanju drugostepenog suda, kod činjenice da je donet Program za uređenje građevinskog zemljišta koji obuhvata i lokaciju „... – ...“ na kojoj su tužioci izgradili stambeni objekat, predmet obaveze tuženog u konkretnom slučaju je bio poznat, određen i odrediv. Zbog toga sporni ugovor nije ništav pravni posao u smislu člana 47. Zakona o obligacionim odnosima, pa zato nije ni osnovan zahtev za vraćanje onoga što je tužena primila na ime ispunjenja ugovorne obaveze tužilaca.

Po stanovištu Vrhovnog kasacionog suda, odluka drugostepenog suda o zahtevu za utvrđenje ništavosti predmetnog ugovora doneta je pravilnom primenom materijalnog prava – člana 103. Zakona o obligacionim odnosima u vezi sa odredbama Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 47/03), važećeg u vreme kada je ugovor zaključen. U tom kontekstu irelevantni su, iako tačni, revizijski navodi da u ovom slučaju nije bilo mesta primeni odredbi Zakona o građevinskom zemljištu („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 44/95...16/97) koji je prestao da važi pre zaključenja osporenog ugovora, danom stupanja na snagu Zakona o planiranju i izgradnji.

Prema odredbama Zakona o planiranju i izgradnji, opština uređuje javno građevinsko zemljište i stara se o njegovom korišćenju prema nameni predviđenoj planom, u skladu sa tim Zakonom (član 71. stav 1). Uređenje građevinskog zemljišta obuhvata njegovo pripremanje i opremanje, a vrši se u skladu sa dugoročnim, srednjoročnim i godišnjim programom uređenja (član 71. stav 2. i 3). Pripremanje zemljišta obuhvata istražne radove, izradu geodetskih i drugih podloga, izradu planske i projektne dokumentacije, programa za uređenje zemljišta, raseljavanje, rušenje objekata koji su planom za to predviđeni, saniranje terena i druge radove, dok opremanje zemljišta obuhvata izgradnju objekata komunalne infrastrukture i uređenje javnih površina (član 72. stav 1. i 2). Finansiranje uređenja javnog građevinskog zemljišta obezbeđuje se i iz sredstava ostvarenih od naknade za uređivanje građevinskog zemljišta (član 73. stav 1. tačka 1) koju plaća investitor (član 74. stav 1).

Iz izloženih zakonskih odredbi sledi da se radovi na uređenju (pripremanju i opremanju) javnog građevinskog zemljišta određuju Programom koji svake godine, za celu njenu teritoriju, donosi jedinica lokalne samouprave planirajući radove koji će biti izvedeni u toku te godine. Za lokaciju „... – ...“ na kojoj su tužioci izgradili stambenu zgradu, radovi na uređenju javnog građevinskog zemljišta utvrđeni su Programom uređivanja javnog građevinskog zemljišta („Službeni list Grada Beograda“ broj 30/02...44/07), zbog čega izostanak istih u ugovoru koji su stranke zaključile nije nedostatak koji utiče na njegovu punovažnost.

Iz navedenih razloga, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u drugom stavu izreke.

O neosnovanosti zahteva tužilaca za isplatu njihovog novčanog potraživanja drugostepeni sud je odlučivao isključivo primenom člana 104. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, smatrajući da zbog odbijanja zahteva za utvrđenje ništavosti ugovora tužioci nemaju pravo na restituciju – vraćanje onoga što je tuženoj dato po osnovu tog ugovora.

U konkretnom slučaju, tužioci tim zahtevom traže vraćanje dela naknade za primarnu i sekundarnu mrežu, tvrdeći da su umesto tužene izveli radove na uličnoj vodovodnoj i kanalizacionoj mreži, odnosno izgradili pristupnu saobraćajnicu kako bi za izgrađeni objekat dobili upotrebnu dozvolu. Imajući u vidu činjenice na kojima su tužioci zasnovali taj tužbeni zahtev drugostepeni sud je bio dužan da njegovu osnovanost ceni i po članu 218. Zakona o obligacionim odnosima kojim je propisano da ko za drugog učini kakav izdatak ili nešto drugo što je ovaj po zakonu bio dužan učiniti, ima pravo zahtevati naknadu od njega. I odredba člana 291. Zakona o obligacionim odnosima, na koju se drugostepeni sud poziva u obrazloženju presude, predviđa da poverilac koji je, prethodno o tome obavestivši dužnika, sam uradio ono što je dužnik bio dužan uraditi ima pravo na naknadu štete zbog zadocnjenja, kao i naknadu druge štete koju bi imao zbog ovakvog načina ispunjenja.

Stoga je drugostepena presuda u tom delu morala biti ukinuta i predmet vraćen drugostepenom sudu na ponovni postupak.

U ponovnom postupku drugostepeni sud će osnovanost kondemnatornog tužbenog zahteva oceniti i u skladu sa članom 218. i članom 291. Zakona o obligacionim odnosima, i u svetlu tih zakonskih odredbi oceniti osnovanost žalbe tuženog.

Shodno izloženom, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u trećem stavu izreke.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić