U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Dobrile Strajina i Marine Milanović, članova veća, u parnici tužioca Preduzeća za proizvodnju, projektovanje, građevinarstvo i promet robe na veliko i malo „Gama“ d.o.o. iz Vranja, čiji je punomoćnik Lidija Trajković, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, Ministarstva pravde, Osnovnog suda u Vranju, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Odeljenje u Leskovcu, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 3903/2017 od 08.02.2018. godine, u sednici održanoj 25.02.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 3903/2017 od 08.02.2018. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Vranju P 95/16 od 18.05.2017. godine, stavom prvim izreke, odbijen je, kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tužena da mu na ime naknade štete isplati 39.359.444,12 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 28.03.2016. godine do isplate. Stavom drugim izreke, obavezan je tužilac da tuženoj na ime troškova postupka plati 138.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 3903/2017 od 08.02.2018. godine, odbijena je, kao neosnovana žalba tužioca i potvrđena prvostepena presuda.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, broj 72/11, 18/20), i utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnom presudom Trgovinskog tužiocu isplati glavni dug, obračunatu zakonsku zateznu kamatu i povećane troškove gradnje po osnovu zaključenih ugovora. Na osnovu ove presude tužilac je podneo predlog za izvršenje Opštinskom sudu u Vranju protiv izvršnog dužnika GPDS „Novogradnja“ radi naplate potraživanja, prodajom nepokretnosti izvršnog dužnika sa zabeležbom rešenja o izvršenju u javnu knjigu, koji predlog je usvojen rešenjem I 629/09 od 07.04.2009. godine. Zabeležba rešenja o izvršenju nije sprovedena. Kako je nad izvršnim dužnikom pokrenut postupak prinudne likvidacije, tužilac je podneo prijavu potraživanja Agenciji za privatizaciju 26.05.2009. godine i 05.06.2009. godine, i kako je u međuvremenu otvoren stečaj nad ovim preduzećem pred Privrednim sudom u Leskovcu, tužilac je ponovo prijavio potraživanje 06.12.2011. godine i 16.01.2012. godine. Privredni sud u Leskovcu u predmetu St 295/11 doneo je zaključak o priznatom potraživanju tužioca i tužilac je svrstan u treći isplatni red. Nezadovoljan ovim zaključkom tužilac je pokrenuo parnični postupak pred Privrednim sudom u Leskovcu protiv izvršnog dužnika, radi utvrđenja da ima razlučno pravo na nepokretnostima izvršnog dužnika sa zahtevom za priznanje prava prvenstvenog i odvojenog namirenja, koji zahtev je odbijen, kao neosnovan presudom P 592/2013 od 12.06.2014. godine.

Tužilac tužbom traži naknadu štete u visini priznatog potraživanja od strane Privrednog suda u Leskovcu, s obzirom da tuženi nije izvršio doneto rešenje o stavljenoj zabeležbi, odnosno nije upisao zabeležbu na osnovu izvršnog rešenja.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava odbili, kao neosnovan zahtev tužioca za naknadu štete, pravilno zaključivši da u postupanju organa tužene nije bilo nezakonitog postupanja, sa kojih razloga nisu ispunjeni uslovi za naknadu štete, primenom člana 172. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima.

Članom 154. stavom 1. Zakona o obligacionim odnosima propisano je da ko drugome prouzrokuje štetu dužan je naknaditi je, ukoliko ne dokaže da je šteta nastala bez njegove krivice. Članom 172. stavom 1. istog zakona propisano je da pravno lice odgovara za štetu koju njegov organ prouzrokuje trećem licu u vršenju ili u vezi sa vrešenjem svojih funkcija.

Članom 107. stavom 1. Zakona o izvršenju i obezbeđenju („Službeni glasnik RS“ broj 31/11, sa kasnijim izmenama i dopunama), koji se primenjivau u vreme kada je tužiocu priznato potraživanje, bilo je propisano da izvršni poverilac stiče pravo upisa založnog prava na osnovu rešenja, odnosno zaključka izvršitelja o izvršenju na nepokretnosti izvršnog dužnika, stavom 2. istog člana bilo je propisano da na zahtev izvršnog poverioca u javnoj knjizi izvršiće se upis založnog prava na osnovu rešenja o izvršenju, odnosno zaključka izvršitelja o sprovođenju izvršenja, kao i zabeležba javne prodaje, odnosno drugi odgovarajući upis predviđen propisima o upisu prava na nepokretnostima u javne knjige, dok je stavom 3. istog člana bilo propisano da upisom u javnu knjigu, izvršni poverilac stiče pravo da svoje potraživanje namiri iz nepokretnosti i u slučaju da treće lice kasnije stekne na istoj nepokretnosti pravo svojine.

Iz napred citiranih odredbi Zakona o obligacionim odnosima sledi da bi bili ispunjeni uslovi za naknadu štete neophodno je da je nastala šteta i da postoji štetna radnja, kao i da postoji uzročno posledična veza između štetne radnje i štete. Pretpostavka odgovornosti pravnog lica je da je šteta prouzrokovana građanima ili pravnim licima, da je pričinjena od strane državnog organa ili organizacije koja vrši javna ovlašćenja, da postoji uzročna veza između vršenja dužnosti službenog lica i prouzrokovane štete i da je šteta nastupila zbog nezakonitog ili nepravilnog rada državnog organa. Nezakonit rad se manifestuje kao postupanje protivno zakonu, drugom propisu ili opštem aktu ili propuštanje njihove primene ili kao radnja protivna običajima i pravilima norme, dok nepravilan rad predstavlja radnje koje nisu u skladu sa opštim normama u vršenju službe, ili delatnosti, kojim je nekome pričinjena šteta. Za štetu po ovom osnovu država odgovara po pravilima o objektivnoj odgovornosti. Iz citiranih odredbi Zakona o izvršenju i obezbeđenju sledi da je ustanovljeno pravo izvršnog poverioca da se po njegovom zahtevu u javnoj knjizi, odnosno registru nepokretnosti vrši upis i založnog prava na osnovu rešenja o izvršenju, a da je upis založnog prava radnja koja je u dispoziciji izvršnog poverioca.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac je na osnovu pravnosnažne presude Trgovinskog suda u Leskovcu od 11.12.2008. godine podneo predlog za izvršenje Opštinskom sudu u Vranju protiv izvršnog dužnika radi naplate potraživanja prodajom nepokretnosti izvršnog dužnika, sa zabeležbom rešenja o izvršenju u javnu knjigu, koji predlog je usvojen rešenjem od 07.04.2009. godine. S obzirom da je nad izvršnim dužnikom prvo bio pokrenut postupak likvidacije, a potom i stečaja, tužilac je podnosio više prijava potraživanja da bi mu zaključkom Privrednog suda u Leskovcu od 23.03.2012. godine bilo priznato potraživanje, tako što je utvrđeno da mu je priznato prijavljeno potraživanje u visini od 39.359.444,12 dinara, ali je svrstan u treći isplatni red, pa kako nije bio zadovoljan priznatim potraživanjem na osnovu koga je svrstan u treći isplatni red, pokrenuo je parnični postupak pred Privrednim sudom u Leskovcu protiv izvršnog dužnika radi utvrđenja da ima razlučno pravo na nepokretnostima izvršnog dužnika sa zahtevom za priznanje prava prvenstvenog i odvojenog namirenja, koji zahtev je odbijen, kao neosnovan. Tužiocu je tokom postupka stečaja osporeno pravo odvojenog namirenja i presudom Privrednog suda u Leskovcu odbijen kao neosnovan njegov zahtev, jer nije izvršen upis založnog prava na osnovu rešenja o izvršenju. U vreme kada je tužiocu osporeno navedeno pravo u primeni je bio Zakon o izvršenju i obezbeđenju („Službeni glasnik RS“ broj 31/11, sa kasnijim izmenama i dopunama), kojim je članom 107. ustanovljeno pravo izvršnog poverioca da se po njegovom zahtevu u javnoj knjizi, odnosno registru nepokretnosti, vrši upis i založnog prava na osnovu rešenja o izvršenju iz člana 104. Zakona o izvršenju i obezbeđenju koji predstavlja obaveznu radnju koja se sprovodi po službenoj dužnosti u smislu člana 8. stav 2. istog zakona, dok je upis založnog prava radnja koja je u dispoziciji izvršnog poverioca. Iz navedenih zakonskih odredbi proizlazi da se zabeležom rešenja o izvršenju na nepokretnosti ne stiče založno pravo na nepokretnostima, niti neko drugo pravo (zakonsko pravo zadržavanja ili pravo namirenja na stvarima i pravima) na osnovu koga bi tužilac stekao svojstvo razlučnog poverioca u stečajnom postupku. Upis postojanja rešenja o izvršenju ne znači sticanje prava na odvojeno namirenje, već se radi o zabeležbi koja predstavlja obaveštenje da se nepokretnost nalazi u postupku prodaje u izvršnom postupku. Soga, i da je izvršen upis rešenja o izvršenju tužilac ne bi stekao svojstvo razlučnog poverioca, jer nije stekao založno pravo na nepokretnostima, pa stoga nema ni nepravilnog ni nezakonitog rada organa tuženih, a stim u vezi ni pravo tužioca na naknadu štete, s obzirom da je upis založnog prava radnja koja je bila u dispoziciji izvršnog poverioca.

Neosnovani su navodi revizije da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo, ukazujući da je na osnovu rešenja Agencije za privatizaciju od 15.05.2009. godine bio pokrenut postupak prinudne likvidacije nad GPDS „Novogradnja „ Vranje, da je podneo prijavu potraživanja Agenciji, da je nakon toga otvoren i stečajni postupak i da mu je zaključkom priznato potraživanje Privrednog suda u Leskovcu od 23.03.2012. godine, kojim je utvrđeno da mu je priznato prijavljeno potraživanje u visini od 39.359.444,12 dinara, ali je svrstan u treći isplatni red, pa imajući u vidu činjenicu da je pokretanjem postupka likvidacije nad izvršnim dužnikom po samom zakonu došlo do prekida izvršnog postupka I 629/09 i da sud nije mogao da preduzima radnje u postupku, pa kako taj izvršni postupak nije nastavljen, niti može biti, da nižestepeni sudovi nisu mogli da retroaktivno primenjuju odredbe Zakona o izvršenju i obezbeđenju i da su jedino mogli da primene Zakon o izvršenju, koji je primenjen i od strane Opštinskog suda u Vranju prilikom donošenja rešenja o izvršenju, prema kom zakonu upisom rešenja o izvršenju (zabeležbom izvršenja) poverilac stiče pravo prvenstva u prodaji nepokretnosti i naplate svog potraživanja i da taj upis za njega predstavlja sredstvo obezbeđenja njegovog potraživanja pred stečajnim sudom, gde se svrstava u prvi naplatni red, a ne u treći. Navodi su neosnovani, jer se u vreme kada je tužiocu zaključkom Privrednog suda u Leskovcu od 23.03.2012. godine priznato potraživanje u visini od 39.359.444,12 dinara i tužilac svrstan u treći isplatni red, primenjivao Zakon o izvršenju i obezbeđenju („Službeni glasnik RS“ broj 31/11), to suprotno navodima revizije nije došlo do retroaktivne primene ovog zakona, pa kako prema odredbama ovog zakona se zabeležbom rešenja o izvršenju na nepokretnosti ne stiče založno pravo na nepokretnosti, niti neko drugo pravo na osnovu koga bi se moglo steći svojstvo razlučnog poverioca u stečajnom postupku, to sledi i da je izvršena zabeležba izvršenja, da tužilac ne bi mogao da bude svrstan u prvi naplatni red, s obzirom da je za to bilo potrebno upisati založno pravo, koja radnja je bila u dispoziciji izvršnog poverioca, odnosno tužioca.

S obzirom da tužilac nije dokazao postojanje nezakonitog i nepravilnog rada organa tužene u smislu člana 172. Zakona o obligacionim odnosima, kao ni uzročno posledičnu vezu između radnji organa tužene, Opštinskog suda u Vranju i štete koju je pretrpeo, to su pravilno odlučili nižestepeni sudovi kada su odbili, kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca, sa kojih razloga su neosnovani navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Sa napred navedenih razloga, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Slađana Nakić Momirović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić