Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Popović, predsednika veća, Božidara Vujičića i Lidije Đukić, članova veća, u parnici tužioca AA iz ... koga zastupaju punomoćnici Tatjana Ljubisavljević, advokat iz ..., Milorad Konstantinović, Marko Cvetković, Dušan Mrdaković i Zoran Pavlović, advokati iz ..., protiv tuženog BB iz ..., koga zastupa punomoćnik Jelena Prokić, advokat iz ..., radi duga, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 4500/2017 od 07.03.2018. godine, u sednici veća od 03.07.2019. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDAJU SE presuda Višeg suda u Beogradu P 746/16 od 20.04.2017. godine u stavu 1. i 3. izreke i presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 4500/2017 od 07.03.2018. godine u stavu 1. i 3. izreke, pa se predmet u navedenom delu vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P 746/16 od 20.04.2017. godine stavom 1. izreke obavezan je tuženi da tužiocu plati 55.361.917,25 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 10.02.2009. godine do isplate, u roku od 15. dana. Stavom 2. odbija se zahtev tužioca za ispravku zapisnika sastavljenog na ročištu za glavnu raspravu od 20.04.2018. godine u predmetu P 746/16. Stavom 3. obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 472.144,80 dinara, u roku od 15 dana.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 4500/2017 od 07.03.2018. godine u stavu 1. izreke, potvrđuje se presuda Višeg suda u Beogradu P 746/16 od 20.04.2017. godin u delu stava prvog izreke kojim je obavezan tuženi da tužiocu plati 55.361.917,25 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 09.12.2009. godine do isplate, kao i u stavu 3. izreke, a žalba tuženog se u tom delu odbija kao neosnovana. Stavom 2. preinačena je presuda Višeg suda u Beogradu P 746/16 od 20.04.2017. godine u preostalom delu stava prvog izreke, tako što se odbija tužbeni zahtev tužioca u delu kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu na dosuđeni iznos plati zakonsku zateznu kamatu za perid od 10.02.2009. godine do 08.12.2009. godine, kao neosnovan. Stavom 3. odbijaju se zahtevi tužioca i tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka kao neosnovani.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude u odnosu na stav 1. izreke, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju iz svih zakonom predviđenih razloga.

Tužilac je dostavio odgovor na reviziju.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP (''Službeni glasnik RS'' 72/11, 55/14 i 87/18) Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tuženog osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac je kao kupac sa Agencijom za privatizaciju kao prodavcem zaključio ugovor o prodaji društvenog kapitala metodom javne aukcije sa otplatom na rate i isti je overen kod Prvog opštinskog suda u Beogradu pod IIov 2658/2007 od 27.12.2007. godine. Tim ugovorom Agencija prodaje tužiocu 70 % društvenog kapitala od subjekta privatizacije Trgovinskog preduzeća „VV“ A.D. za ukupnu cenu od 530.000.000,00 dinara, odnosno 6.478.116,80 evra računato prema srednjem kursu Narodne banke Srbije važeće na dan zaključenja ugovora. Tužilac se obavezao da će isplatiti kupoprodajnu cenu u šest jednakih godišnjih rata na dan koji odgovara danu zaključenja ugovora u dinarskoj protivvrednosti evra prema srednjem kursu NBS na dan plaćanja, a godišnja rata iznosi 1.079.686,13 evra. Ugovor se smatra raskinutim zbog neispunjenja, ako ni u naknadno ostavljenom roku tužilac ne izvrši plaćanje kupoprodajne cene u iznosu i na način i u roku predviđenim ugovorom. Tužilac je kao potencijalni ustupilac sa tuženim kao potencijalnim prijemnikom zaključio 31.03.2009. godine ugovor o regulisanju međusobnih prava i obaveza u vezi ustupanja ugovora o prodaji društvenog kapitala društvenog preduzeća „VV“ kojim su se ugovarači saglasili da će nakon zaključenja tog ugovora pristupiti zaključenju ugovora o ustupanju u formi koji čini sastavni deo tog ugovora i potom uputiti zahtev Agenciji za privatizaciju za dobijanje saglasnosti za ustupanje ugovora o prodaji. Tuženi se obavezao da u roku od tri dana od dana zaključenja tog ugovora uplati tužiocu 72.653.314,00 dinara na ime avansa za ustupanje ugovora o prodaji, koji predstavlja deo ukupne naknade za ustupanje ugovora o prodaji, a preostali iznos naknade tuženi će isplatiti tužiocu u roku koji u sporazumu definišu i time će konačno formalizovati ustupanje ugovora o prodaji. Tužilac je kao ustupilac sa tuženim kao prijemnikom zaključio ugovor o ustupanju ugovora o prodaji društvenog kapitala metodom javne aukcije koji je tužilac prethodno zaključio sa agencijom i ovaj ugovor je overen pred Četvrtim opštinskim sudom u Beogradu pod 5Ov. br. ../09 dana 17.11.2009. godine. Tim ugovorom tužilac ustupa tuženom navedeni ugovor o prodaji sa svim pravima i obavezama iz tog ugovora. Ustupanjem tog ugovora na tuženog prenosi 70 % kapitala subjekta privatizacije, tuženi stupa na mesto tužioca u ugovoru o prodaji i potpisom ugovora o ustupanju prihvata prava i obaveze koje je tužilac stekao ugovorom o prodaji. Sva prava i obaveze iz ugovora o prodaji prelaze na tuženog sa stanjem na dan stupanja na snagu ugovora o ustupanju, a ugovor o ustupanju stupa na snagu danom donošenja rešenja o davanju saglasnosti na ustupanje koje donosi Agencija, kao druge ugovorne strane iz ugovora o prodaji. Rešenjem Agencije od 27.11.2009. godine data je saglasnost tužiocu kao ustupiocu da ustupi tuženom ugovor o prodaji društvenog kapitala metodom javne aukcije subjekta privatizacije „VV“ pod uslovom da aneks ugovora o prodaji zaključe kao ugovorne strane Agencija u svojstvu prodavca, tužilac u svojstvu jemca i tuženi u svojstvu prijemnika i da se aneksom tužilac obaveže da u slučaju neizvršenja obaveze iz ugovora plati iznos od 30 % od kupoprodajne cene utvrđene ugovorom. Ustupanjem ugovora tuženi postaje nosilac svih prava i obaveza iz tog ugovora, a ugovorni odnos između tužioca i Agencije prelazi na tuženog i agenciju danom donošenja tog rešenja i potpisivanjem aneksa ugovora između Agencije, tuženog i tužioca. Tužilac je kao ustupilac sa tuženim kao prijemnikom zaključio 07.12.2009. godine Aneks I ugovora o regulisanju međusobnih prava i obaveza u vezi ustupanja ugovora o prodaji društvenog kapitala društvenog preduzeća „VV“. Aneksom se menja član 2. ugovora, tako što se posle stava 1. dodaje nova alineja koja glasi da će naknadu za ustupanje u iznosu od 55.367.000,00 dinara tuženi isplatiti tužiocu najkasnije do 10.12.2009. godine, a naknadu u iznosu od 25.135.093,00 dinara će isplatiti do 31.01.2010. godine i dodat je novi član 2B koji glasi da su tužilac i tuženi saglasni da ukupna naknada za ustupanje predatog ugovora koju tuženi treba da isplati tužiocu iznosi 153.155.407,00 dinara i ista je regulisana na taj način što je iznos od 72.653.314,00 dinara isplaćen 31.03.2009. godine po osnovu ugovora o regulisanju međusobnih prava i obaveza u vezi ustupanja ugovora o prodaji društvenog kapitala preduzeća „VV“ A.D. koji je zaključen 31.03.2009. godine, iznos od 55.367.000,00 dinara će biti isplaćen najkasnije do 10.12.2009. godine po osnovu aneksa 1. ugovora i iznos od 25.135.093,00 dinara će biti isplaćen najkasnije do 31.01.2010. godine po aneksu 1. ugovora. Tužilac je lično preko „... banke“ uplatio Agenciji na ime prve rate u periodu od 12.12.2007. do 28.12.2007. godine 88.333.333,00 dinara i na ime druge rate u periodu od 01.04.2009. do 09.12.2009. godine 102.109.407,25 dinara od čega je 09.12.2009. godine uplatio 55.361.812,25 dinara i taj iznos je platio po pozivu Agencije da kao kupac izvrši uplatu druge rate. Agencija, tuženi kao kupac i tužilac kao jemac su zaključili Aneks 1. ugovora o kupoprodaji društvenog kapitala metodom javne aukcije II/1Ov ../07 od 27.12.2007. godine pred Prvim opštinskim sudom u Beogradu dana 11.12.2009. godine kojom je izmenjen osnovni ugovor koji se odnosi na naziv i osnovne podatke o kupcu kapitala i to tako što se umesto tužioca upisuje tuženi u daljem tekstu kupac, a dodaje tužilac u daljem tekstu jemac. Tuženi je prihvatio da izvrši sve obaveze Agencije prema subjektu privatizacije i prema zaposlenima u subjektu na način, pod uslovima i u roku iz osnovnog ugovora. Tužilac jemči Agenciji da će tuženi ispuniti sve obaveze iz osnovnog ugovora, a tužilac odgovara Agenciji kao glavni dužnik za obaveze utvrđene osnovnim ugovorom i tim aneksom i Agencija može u nakndnom roku zahtevati njihovo ispunjenje bilo od tuženog, bilo od tužioca ili oba u isto vreme.

Tužilac u ovoj parnici od tuženog potražuje upravo iznos od 55.361.817,25 dinara koji je on uplatio Agenciji kao jemac – platac, a taj iznos je trebalo da uplati tuženi kao glavni dužnik što on nije izvršio, s tim što je bilo neophodno da se ta uplata obavi kako bi se sprečio raskid ugovora o prodaji društvenog kapitala koji je zaključen sa Agencijom. Prvostepeni sud nalazi da je tužiočev zahtev osnovan zbog toga što je tužilac navedenu uplatu izvršio kao jemac, odnosno za račun tuženog kao kupca društvenog kapitala, pa prema odredbi člana 1013. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima tužilac ima pravo da zahteva od tuženog isplatu navedenog iznosa sa kamatom kako je dosuđeno presudom tog suda. Po mišljenju drugostepenog suda tužilac uplatu navedenog iznosa Agenciji nije izvršio u svojstvu jemca, s obzirom da je to svojstvo stekao kasnije, pa otuda po tom osnovu i nije dužan da isplati navedeni iznos tužiocu. Međutim, stoji obaveza tuženog da tužiocu isplati traženu sumu po osnovu međusobno zaključenog ugovora o ustupanju od 17.11.2009. godine, kojim su se stranke sporazumele da sva prava i obaveze iz ugovora o prodaji prelaze na tuženog sa stanjem na dan stupanja na snagu ugovora o ustupanju, a da taj ugovor stupa na snagu danom donošenja rešenja Agenciji o davanju saglasnosti na ustupanje, tj. 27.11.2009. godine. Dakle, u trenutku kada je tužilac uplatio navedeni iznos, to je već bila obaveza tuženog po pomenutom ugovoru, pa otuda tužilac ima pravo da od tuženog potražuje navedeni iznos.

Osnovano tuženi u reviziji navodi da odluke nižestepenih sudova kojima je on obavezan na isplatu spornog iznosa od tužioca za sada nisu prihvatljive jer nisu zasnovane na pravilnoj primeni materijalnog prava, a zbog čega činjenično stanje nije potpuno i pravilno utvrđeno.

Odredbom člana 145. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima je propisano da svaka strana u dvostranom ugovoru može, ako na to pristane druga strana, ustupiti ugovor nekom trećem licu koje time postaje nosilac svih njenih prava i obaveza iz tog ugovora. Agencija za privatizaciju, kao druga ugovorna strana iz ugovora o prodaji društvenog kapitala donela je rešenje 27.11.2009. godine kojim daje saglasnost kupcu AA kao ustupiocu da ustupi ugovor o prodaji društvenog kapitala metodom javne aukcije subjekta privatizacije „VV“, koji je zaključen 27.12.2007. godine i overen kod Prvog opštinskog suda u Beogradu od Ov br. ../2007 privrednom društvu BB iz ..., ali pod određenim uslovima koji bi se utvrdili aneksom ugovora. Otuda se mora zaključiti da tek kada bude potpisan aneks ugovora između Agencije, prijemnika i ustupioca može da se smatra da je Agencija dala saglasnost na ugovor o ustupanju između tužioca i tuženog.

Prema odredbi člana 78. Zakona o obligacionim odnosima kad dejstvo ugovora počinje od određenog vremena shodno se primenjuju pravila o odložnom uslovu, a ta pravila su sadržana u članu 74. stav 2. istog zakona, po kojima je ako je ugovor zaključen pod odložnim uslovom, pa se uslov ispuni, ugovor deluje od trenutka njegovog zaključenja osim ako iz zakona, prirode posla ili volje stranaka ne proističe nešto drugo. U ovom slučaju nesumnjivo je da iz prirode posla i volje ugovornih strana, a pre svega Agencije za privatizaciju kao ugovarača proizilazi nešto drugo, a to je da ugovor o ustupanju počinje da deluje od momenta zaključenja aneksa ugovora. Takav zaključak proizilazi iz činjenice da bi se aneksom ugovora jemac, u konkretnom slučaju tužilac obavezao na plaćanje 30 % od kupoprodajne cene u određenim slučajevima neizvršenja obaveze iz ugovora. Sporni aneks između tužioca, tuženog i Agencije za privatizaciju je overen 11.12.2009. godine i on od tada proizvodi pravno dejstvo u napred navedenom smislu, odnosno od tada postaje punovažan ugovor o ustupanju između ovde stranaka. Kako je tužilac iznos koji potražuje od tuženog uplatio 09.12.2009. godine, dakle pre zaključenja navedenog aneksa i pre konačnog stupanja na snagu ugovora o ustupanju potraživanja proizilazi da u konkretnom slučaju tuženi u tom momentu kada je tužilac uplatio navedeni iznos nije bio niti jemac, niti obveznik uplate po ugovoru o ustupanju potraživanja. Kako na strani tuženog nije stajala obaveza uplate, to se na konkretnom slučaju ne može primeniti ni odredba člana 220. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, a imajući u vidu tvrdnju tužioca da je navedenu uplatu izvršio kako ne bi došlo do raskida ugovora o kupovini društvenog kapitala subjekta privatizacije.

Tužilac i tuženi su pre sporne uplate i pre zaključenja aneksa ugovora i njegovog konačnog stupanja na snagu zaključili aneks I ugovora o regulisanju međusobnih prava i obaveza u vezi ustupanja ugovora o prodaji društvenog kapitala i to 07.12.2009. godine. U tom aneksu ugovarači su utvrdili da ustupilac i prijemnik saglasno utvrđuju ukupnu naknadu za ustupanje predmetnog ugovora koji prijemnik treba da isplati ustupiocu na 153.155.407,00 dinara na način bliže naveden u toj odredbi aneksa ugovora. Dakle, ne samo da je po ugovoru o ustupanju prijemnik bio dužan da preuzme od stupanja na snagu tog ugovora sve dalje obaveze prema Agenciji za privatizaciju iz prvobitnog ugovora, već je bio dužan i da ustupiocu isplati naveden novčani iznos. Nižestepeni sudovi, kod činjenice da sud nije vezan pravnim osnovom potraživanja, nisu u postupku utvrđivali da li između stranaka postoji potraživanje po osnovu tog aneksa ugovora, odnosno da li se predmetni iznos odnosi na ispunjenje obaveza iz aneksa ugovora. S obzirom da ta činjenica u postupku nije raspravljena, nižestepene odluke su morale biti ukinute na osnovu člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

U ponovnom postupku, nižestepeni sudovi će imati u vidu najpre navedeno, pa će utvrditi da li je ugovor o ustupanju sa pomenutim aneksom ispunjen u pogledu obaveze tuženog da tužiocu isplati utvrđenu naknadu za ustupanje ugovora o prodaji društvenog kapitala metodom javne aukcije subjekta privatizacije Trgovinskog preduzeća „VV“, te će nakon toga u skladu sa utvrđenim činjeničnim stanjem doneti na zakonu zasnovanu odluku.

Predsednik veća sudija

Vesna Popović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić